به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نخستین روز از همایش دو روزه «سعدی و پوشکین» عصر دیروز (29 فروردین) از ساعت 15 تا 18 و 30 دقیقه در تالار اجتماعات مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

در این جلسه کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز سعدی‌شناسی، میرجلال‌الدین کزازی، پژوهشگر و مصحح، میخاییل ایساکوویچ سینلنیکوف، شاعر روس، زهرا محمدی، پژوهشگر و حسن بلخاری، پژوهشگر و استاد درباره مباحث مرتبط با سعدی و پوشکین سخنرانی کردند. 

انتشار 162 عنوان کتاب درباره سعدی در سال گذشته 

در ابتدای این نشست کمالی سروستانی درباره موضوع «سعدی‌شناسی در جهان» گفت: پس از حمله چنگیزخان مغول خراسان دچار بحران شد و اندیشمندان، ادیبان و هنرمندان به هند، رم و فارس مهاجرت کردند.

وی ادامه داد: در این میان سعدی با جامعیت در ادب فارسی و سرودن فطعه، غزل، مثنوی و قصیده مبدع سبکی شد، که در حافظ به اوج رسید و طبق گفته بدیع‌الزمان فروزان‌فر در مقدمه کتاب «سخن و سخنوران» به سبک شیرازی معروف شد.

این پژوهشگر از حضور سعدی و حافظ در مکتب ادبی شیراز یاد و تصریح کرد: حضور این دو شاعر سبب شد مکتب ادبی شیراز توجه ایران‌شناسان و علاقه‌مندان به ادبیات را به خود جلب کند.

وی درباره ترجمه آثار ادبی فارسی به دیگر زبان‌ها افزود: «گلستان» از نخستین آثار ادب فارسی است، که در سال 1635 میلادی از سوی آدام اولئاریوس به آلمانی ترجمه شد.

کمالی‌سروستانی تاکید کرد: اگرچه شاعران و نویسندگان بزرگی تحت‌ تاثیر آثار سعدی در قرن 18 و 19 قرار داشته‌اند، اما قرن بیستم اوج رونق ترجمه و انتشار آثار سعدی به دیگر زبان‌ها است. برهمین اساس می‌توان این مقطع زمانی را در چهار دوره بررسی کرد.

وی درباره این دوره‌ها گفت: دوره نخست از سال 1900 تا 1925 را در برمی‌‌گیرد. دوره دوم از 1925 تا 1941 است. همچنین از سال 1941 تا 1978 دوره سوم شکل گرفته است و در نهایت سال 1978 تا 2000 دوره چهارم را تشکیل می‌دهند.

کمالی‌سروستانی همچنین به کشورها و مترجمانی که در هر یک از این دوره‌ها آثار سعدی را به یک زبان غیر فارسی برگردانده‌اند، اشاره‌ كرد.

وی درباره پوشکین توضیح داد: پوشکین شاعر موثر و نویسنده جوان روس، 508 سال پس از سعدی به دنیا می‌آید و در سن 22 سالگی با آثار سعدی آشنا می‌شوند. نخستین آشنایی او با حکمت ایرانی در او شوری ایجاد می‌کند، که برخی به وی لقب سعدی جوان داده‌اند.

کمالی‌سروستانی در ادامه از کارنامه سعدی‌پژوهی در سال 1390 یاد كرد  و تشریح کرد: کارنامه سعدی‌پژوهی در سالی‌، که گذشت به میزان سال‌های پیش، البته از نظر کمیت و نه کیفیت کم‌رنگ‌تر بود. در سال گذشته، 162 عنوان کتاب  باشمارگان حدود 400 هزار نسخه درباره سعدی منتشر شده است. شمارگان کتاب‌های چاپ نخست حدود 230 هزار نسخه است. همچنین از میان این آثار 9 عنوان به کلیات سعدی، 29 عنوان به «گلستان سعدی»، 27 عنوان به «بوستان سعدی»، 6 عنوان به غزلیات، یک عنوان به قصاید و 19 عنوان به کتاب‌هایی درباره سعدی اختصاص داشته است.

مدیر مرکز سعدی‌شناسی در پایان درباره کتاب‌های چاپ مجدد این حوزه توضیح داد: 71 عنوان کتاب چاپ مجدد شده‌اند. از این تعداد 15 عنوان «کلیات سعدی»، 24 عنوان «گلستان سعدی»، 16 عنوان «بوستان سعدی»، چهار عنوان غزلیات و 12 عنوان کتاب‌هایی درباره سعدی بوده‌اند. 

سعدی و پوشکین روزگاری نو پدید آورده‌اند 

در ادامه این جلسه کزازی با تاکید بر کارسازی و اثرگذاری سعدی و پوشکین بر زبان و ادب مردم خویش گفت: این امر تا بدان پایه ژرف، گسترده و ماندگار بوده است، که به آسانی می‌‌توانیم زبان و ادب فارسی و روسی را به دو بخش پیش از سعدی و پوشکین و پس از سعدی و پوشکین تبدیل کنیم؛ چراکه این دو سخنور، سخنورانی بوده‌اند، روزگار آفرین.

وی با تاکید بر پدیدآوردن روزگاری نو از سوی این دو شاعر ادامه داد: این دو روزگاری نو از دید فرهنگی و اندیشه‌ای پدید آورده‌اند. اگر اندکی باریک‌تر و کاونده‌تر به این دو سخنور سترگ بنگریم، همانندی‌هایی پردامنه در میان این دو می‌توانیم بیابیم.

این استاد دانشگاه افزود: یک سخن این است، که پوشکین در میان سخنوران باختر زمین به یک ویژگی والا بیشتر شناخته می‌شود. در روزگاری، که هنر چیره در قلمرو ادب در کشورهای اروپایی نوشتار و داستان‌نویسی است، پوشکین شاهکارهایی در زبان شورانگیز و شررخیز شعر و در قالب داستان‌های بلند پدید آورده است.

وی از این ویژگی به عنوان عاملی در نزدیکی میان پوشکین و سعدی یاد و تصریح کرد: در درازنای تاریخ ادب ایران‌زمین، که هزاره‌ها در بر می‌‌گیرد، همواره کالبد چیره، برتر و فراگیر، سرود و سخنِ آهنگینِ درپیوسته بوده است.

کزازی اظهار کرد: ما همواره بدان می‌نازیم، که نخستین سروده آیینی را در کشور خویش پدید آورده‌ایم، که سروده زرتشت است.

وی درباره ویژگی دیگر سعدی و پوشکین توضیح داد: این دو هر دو کوشیده‌اند، تنگاها، دشواری‌ها، هنجارها و ویژگی‌های جامعه روزگار خویش را در سروده‌های خویش بازتاب دهند. هر چند پوشکین 500 سالی پس از سعدی دیده به دیدار جهان گشوده و سخن‌وری از سرزمینی دیگر است.

این مصحح ادامه داد: در کارنامه بی‌مانند سعدی شاهکاری را در ادب آموختاری و اندرز به نام «سعدی‌نامه» یا «بوستان» می‌بینیم، که در آن کوشیده زندگی بهین و به آیین را نشان دهد و در این اثر ما با جهان آرمانی سعدی روبه‌رو هستیم؛ جهانی که می‌باید بود. هرچند در «گلستان» با جهانی، که هست، روبه‌رو می‌شویم.

وی به پوشکین و شیوه شاعری او اشاره و تشریح کرد: پوشکین هم به شیوه‌ای شاعرانه کوشیده است، زشتی‌ها، پلشتی‌ها، تباهی‌ها و سیاهی‌های روزگار خویش را در آن‌چه می‌نوشته و می‌سروده است، بازنماید. او داستانی بلند از تاریخ روسیه را در پیوسته و در این داستان سعی کرده است، فرزند سده خویش باشد.

کزازی افزود: ما همین تلاش را در سروده‌های سعدی و به ویژه در «بوستان» او می‌بینیم. هرچند از دید پیکره، ریخت و ساختار آن‌را با آن داستان‌های بلند پوشکین نمی‌توان سنجید؛ چراکه در «بوستان» سعدی با حکایت‌های کم و بیش کوتاه و داستان‌های خُرد روبه‌رو هستیم.

وی با تاکید بر این امر، که می‌توان انگیزه و آرمان هر دو سخنور را در آن‌چه آفریده‌اند، با یکدیگر سنجید، توضیح داد: هر دو شیفته و سودازده جهانی هستند، که به آیین و بهین باشد و آدمی بتواند، در آن در آرامش و بهروزی بزید. هر دو دلیر، ناپروا و بی‌باک اندیشه‌های خود را با خوانندگان و دوستدارانشان در میان می‌نهند.

این مترجم آثار کلاسیک در بخش دیگر از سخنانش به ارایه توضیحاتی درباره خیزشی، که پوشکین از بنیانگذاران آن در روسیه بوده است، پرداخت و مروری بر تاریخچه آن رویداد داشت و به نمونه‌هایی از اشعار پوشکین اشاره کرد، که در خلال آن‌ها زبان به اندرز می‌گشاید و به نکوهش نیکلای تزار می‌پردازد.

وی گفت: این دلیری و بی‌باکی را در سعدی نیز می‌شناسیم. سعدی در چامه‌های ستایشی خود پیش از آن‌که ستاینده باشد، اندرزگو و راهنمون است. او از جایگاه برتر با ستودگان خود سخن می‌گوید. ستودگانی، که مانند شاهان روسیه خودکامگانی خویشتن‌رای بوده‌اند و کمترین خرد و نکوهش را برنمی‌تافتند.

کزازی در ادامه یکی از بیت‌های سعدی را به عنوان نمونه‌ای در این زمینه قرائت کرد و به شرح و توضیح آن پرداخت.

وی درباره سومین ویژگی مشترک سعدی و پوشکین اظهار کرد: هر دو سخن‌ور سروده‌هایشان پهنه گسترده روایی در روزگار آن‌ها داشته است. سعدی در شیراز غزل می‌سرود و غزل او به فراسوی مرزهای این هم می‌رسید.

این پژوهشگر با تاکید بر این موضوع، که پوشکین همان جایگاهی را در زبان و ادب روس دارد، که سعدی در زبان فارسی توضیح داد: هرچند شاید فروغ سعدی بیش از پوشکین باشد؛ چراکه سعدی در ایران‌زمین، سرزمین سرود و سخن سعدی شده است و پیش از او نیز بزرگانی بی‌مانند در این عرصه هنرنمایی کرده‌اند.

وی در پایان از ایران به عنوان سرزمین غول‌های ادبی یاد و و تصریح کرد: به راستی از این منظر روسیه را نمی‌‌توان با ایران در یک ترازو نهاد. پوشکین آن زمینه‌هایی را، که سعدی برای سعدی‌شدن داشته است، نمی‌توانسته، داشته باشد.

بخش بعدی گزارش نخستین روز همایش «سعدی و پوشکین» متعاقبا در «ایبنا» منتشر خواهد شد.