به گزارش خبرگزاري كتاب ايران به نقل از ستاد خبري سراهاي اهل قلم، نمايشگاه كتاب نشست «روش‌هاي بازسازي نسخه‌هاي خطي و قطعات خوشنويسي» با حضور غلامرضا خاني‌پور، محسن محمدي، سوسن اصيلي، محسن اسلامي و حسينعلي جعفريان امروز(14 ارديبهشت) در سراي كارنامه نشر برگزار شد.

در ابتداي اين نشست خاني‌پور فهرست نویس و کارشناس ارزیابی نسخه های خطی، درباره اهميت هنري نسخه‌هاي خطي سخن گفت و افزود: ما كتاب‌هاي مختلفي را در حوزه‌هايي مانند هيئت، علوم پزشكي و غيره داريم كه به لحاظ هنري داراي ارزش بسياري است و مي‌توان نشانه‌هايي را از مكاتب مختلف هنري در آن مشاهده كرد. اين آثار نتيجه زحمات استادان برجسته‌اي‌ است ولي بايد ديد كه ما تا چه حد در مرمت و نگهداري اين آثار تلاش كرديم.

محمدي ديگر سخنران اين نشست درباره ساختار مادي و تكنيك‌هاي استفاده شده در مرمت نسخه‌هاي خطي سخناني را ارايه كرد و گفت: زماني كه مي‌خواهيم يك نسخه خطي را مرمت كنيم در ابتدا بايد ببينيم چه آسيبي به آن وارد شده است، براي شناخت آسيب نيز بايد ساختار مادي آثار را بشناسيم، بسياري از آثار خطي روي كاغذ نوشته شده‌اند.

وي ادامه داد: پايه اصلي كاغذ را الياف سلولزي تشكيل داده و از گياهاني مانند كنف و كتان ساخته شده است، علاوه بر پايه اصلي كاغذ مواد ديگري مانند پركننده‌ها، آهارها و غيره به آن اضافه مي‌شود. شناخت اين مواد به ما كمك مي‌كنند تا بدانيم چگونه بايد آسيب‌ها را برطرف كنيم.

اين كارشناس مرمت نسخه‌هاي خطي با اشاره به مرمت مركب‌هاي به كار رفته در نسخه‌هاي خطي گفت: كاتبان نسخه‌هاي خطي، از مركب‌هاي كربني، فلزي يا تركيبي از اين دو براي نگارش آثار استفاده مي‌كردند. همچنين تزييناتي نيز در نسخ وجود دارد كه شامل رنگ‌هاي آلي و معدني و فلزاتي مانند طلا و آلياژهاي مس است.

محمدي در بخشي ديگري از سخنانش درباره انواع آسيب‌هاي وارده به نسخه‌هاي خطي صحبت كرد و گفت: آسيب‌هاي فيزيكي ـ مكانيكي يكي از انواع اين آسيب‌هاست كه در اثر ساييدگي مكانيكي، ضعف تكنيكي، استفاده در طول زمان و تغييرات رطوبتي به وجود مي‌آيد.

وي افزود:‌ آسيب‌هاي شيميايي به نسخ خطي نيز شامل خوردگي كاغذ، زردشدگي، قهوه‌اي شدن، رنگ پريدگي و اسيدي شدن است. برخي از نسخ خطي نيز دچار آسيب‌هاي بيولوژيكي مانند باكتري، قارچ، حشرات و غيره مي‌شوند.

وي همچنين از آسيب‌هاي وارده توسط نور به اين آثار نام برد و گفت: مواردي مانند رنگ پريدگي، خوردشدن، اسيدي شدن شكنندگي و ... در اثر نور روي آثار خطي به‌وجود مي‌آيند.

اسلامي كارشناس مرمت نسخه‌هاي خطي در ادامه اين نشست در باره تعريف حفاظت از آثار خطي گفت: حفاظت مجموعه اقدامات ايمني است كه براي ايجاد شرايط پايدار و افزايش طول عمر اثر انجام مي‌شود. كنترل دما، رطوبت، نور و ثبات آنها، براي حفاظت از آثار بسيار با اهميت است.

وي ادامه داد: مرمت‌كار براي كار با نسخه‌هاي خطي بايد از دستكش استفاده كند چرا كه عرق و رطوبت دست مي‌تواند موجب آسيب به اين آثار شود. همچنين براي كار با نسخه‌هاي خطي مي‌توان از رحل استفاده كرد. بايد در نظر داشت كه حمل و نقل اين آثار نيز بايد با راه‌كارهاي ويژه‌اي همراه باشد.

جعفريان مدیر بخش مرمت کتابخانه مجلس شورای اسلامی در بخش ديگري از اين مراسم درباره آسيب‌هاي وارده به قطعات خوشنويسي سخن گفت و افزود: گاهي برخي از آسيب‌هاي وارده به آثار در اثر خطاهاي انساني به وجود مي‌آيد.

وي ادامه داد: مرمت قطعات خوشنويسي با نسخه‌هاي خطي متفاوت است چرا كه شرايط نگهداري آن‌ها با يكديگر فرق دارد به طور مثال نسخ خطي معمولاً در جايي دفن شده‌اند ولي قطعات خوشنويسي به ديوار آويزان بوده‌اند.

اين مرمت‌گر اضافه كرد: با توجه به اينكه قطعات خوشنويسي بيشتر تابلوهاي نقاشي بوده و داراي ارزش‌اند،‌ سرعت در مرمت اين آثار بسيار مهم است.

اصيلي مدير بخش نسخ خطي كتابخانه مركزي دانشگاه تهران نيز در سخناني بر حفظ اصالت آثار خطي در طي مرمت تأكيد كرد و گفت: بايد در نظر داشت تا اصالت آثار در طول مرمت آن دچار خدشه نشود.

محمدي نيز در همين باره توضيحاتي را ارايه كرد و گفت: اصالت ساختار مادي و ساختار مفهومي اثر همواره بايد حفظ شود و مرمت‌گر نبايد بدل را تا حد اصل اثر بالا ببرد.

خاني‌پور در بخش پاياني اين نشست درباره مشكلاتي كه مرمت آثار خطي با آن روبه‌روست نكاتي را ارايه كرد و گفت: در بحث مرمت اثر بايد كمترين دخالت در اصل آن توسط مرمت‌گر اتفاق بيفتد همچنين نقاط حساس و تعيين كننده در تابلوهاي نقاشي و قطعات خوشنويسي نبايد دستكاري شوند همواره مرمت‌گر بايد براي مرمت مادي آثار از شيوه به كار رفته شده در همان اثر استفاده كند.

وي در ادامه با بيان اين‌كه در مرمت آثار خطي با كمبود نيروي متخصص مواجه هستيم گفت:‌ علي‌رغم وجود 500 هزار نسخه خطي متخصصان كمي در اين حوزه وجود دارند و بسياري از فارغ‌التحصيلان اين رشته جذب اين كار نمي‌شوند.

اين دكتراي كتابداري و اطلاع‌رساني افزود: علي‌رغم اين‌كه آثار نفيس با سرعت بسياري تخريب مي‌شوند ولي سرعت ما در مرمت آثار پايين است و در مديريت زمان و فراهم كردن امكانات مشكلات بسياري داريم.
 
فهرست نویس و کارشناس ارزیابی نسخه‌های خطی با بيان اين‌كه در كار گروهي نيز ناهماهنگي داريم، تصريح كرد: متأسفانه در تفكر و عمل در كار گروهي عقب هستيم و نتوانستيم در اين عرصه امكانات را جمع كنيم.

وي با اشاره به اين‌كه شرايط غيراستاندارد در بسياري از مجموعه‌هاي خطي وجود دارد گفت: با وجود استانداردهاي جهاني براي مرمت آثار يكدستي در مرمت آثار در ايران وجود ندارد. نسل جديد ما نيز رغبت چنداني به اين كار نشان نمي‌دهد.

عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بر تقويت بخش برون‌سپاري در كشور تأكيد كرد و گفت: شركت‌هايي كه در ايران از طريق برون‌سپاري كار مرمت آثار را انجام مي‌دهند بسيار محدود هستند و بايد توسط مراكز دولتي و غيردولتي تقويت شده و از اين طريق براي فارغ‌التحصيلان نيز بازار كاري به وجود بيايد.

بيست و پنجمين نمايشگاه كتاب تهران از 13 تا 23 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.