به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) به نقل از ستاد خبري سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران، نشست «تحليل و بررسي شعر در حوزه»، ظهر امروز (16 ارديبهشت) با حضور جمعي از شاعران حوزوي و علاقه‌مندان اين عرصه در سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

در اين جلسه حجت‌الاسلام و المسلمين ميثم حسيني، حجت‌الاسلام و المسلمين محمد عابديني، حسن بياتاني، ابراهيم اكبري‌ديزگاه، حامد آهور، يوسف رحيمي و سيدجواد شرافت، شاعر و مجري برنامه به شعرخواني و بررسي ويژگي‌هاي شعر در حوزه پرداختند.


شعر از آغاز خلقت
در آغاز، حسيني شعري خواند و درباره شاعران آذري‌زبان حوزه توضيحاتي ارايه كرد.

وي با تاكيد بر مرسوم بودن شعر از زمان خلقت انسان گفت: برهمين اساس حتي حضرت آدم (ع) مرثيه‌اي در سوگ فرزندش سروده است و شعر از جايگاه و اهميت ويژه‌اي در ميان ائمه‌اطهار(ع)، بزرگان دين و به‌ويژه علماي حوزه‌هاي علميه برخوردار بوده است.

اين شاعر ادامه داد: مرحوم نير تبريزي نيز از بزرگان عرصه شعر حوزه و متخلص به سعدي زمان بوده است. وي در ميان شاعران حوزه بسيار خوش درخشيده است.

وي در پايان سخنانش توضيح داد: اكنون كتابي با عنوان «تذكره عالمان شاعر آذري‌زبان» در دست تدوين دارم. تاكنون بيش از 200 عالم و شاعر آذري‌زبان را در اين اثر معرفي كرده‌ام. همچنين خوشبختانه در حال حاضر شاعران بسياري چه فارسي‌زبان و چه آذري‌زبان يا با ديگر زبان‌ها در حوزه‌هاي علميه حضور دارند و به سرايش شعر مي‌پردازند.

در ادامه، شرافت، مجري برنامه اشاره‌اي به شاعران ملبس و شاعران غير ملبس حوزه داشت و از افرادي چون عليرضا قزوه، صادق رحماني، يدالله گودرزي، حسيني ‌ژرفا و ذكريا اخلاقي نام برد.

شعر حوزه محتوايي غني دارد
در بخش بعد، حسن بياتاني، ديبير دومين سلسله برنامه‌هاي شعر حجره، به شعرخواني و سخنراني پرداخت.

وي گفت: اگر بخواهيم براي شعر حوزه تشخصي قايل شويم، بيشترين سهم را بايد براي محتواي اين نوع شعر قايل شد و اگر شعر حوزه برگ‌برنده‌اي نسبت به ديگر اشعار دارد، در همان محتوا، مضمون و دردمندي طلبه‌هاست.

اين شاعر افزود: طلبه‌هاي شاعر، درد شخصي ندارند، بلكه درد آنان درد اجتماعي است و از فطرت انسان سرچشمه مي‌گيرد.

وي خواستگاه شعر را در حوزه معرفي كرد و اظهار داشت: حدود دو سال است كه طرح شعر حجره، براي استعداديابي شاعران طلبه پايه‌ريزي شده است. هدف اين طرح، نخست شناسايي استعدادها و پس از آن فراهم كردن ابزار آموزشي براي پرورش اين استعدادهاست، تا اين شاعران محتواي غني خود را در قالب شعر فخيم ارايه كنند.

بياتاني ادامه داد: در اين دو سال حدود 25 شب شعر برگزار شده است و تاكنون بيش از 100 نفر از طلبه‌هاي شاعر شناسايي شده‌اند. اميدواريم با فراهم كردن امكانات مورد نياز، پرورش اين استعدادها به خوبي صورت بگيرد تا تصويري روشن از شعر حوزه، كه شعري متعهد است، براي ديگران ترسيم كنيم.

وي در بخش ديگري از سخنانش درباره شعر ولايي توضيحاتي ارايه كرد و گفت: تحصيلات حوزوي به غناي محتواي شعر آييني شاعران كمك مي‌كند. طي اين سال‌ها به بركت انقلاب، محفل‌هاي مذهبي فراواني راه‌اندازي شده است.

اين شاعر توضيح داد: برهمين اساس شاعران بسياري پا به پاي اين محفل‌ها رشد كرده‌اند. گاهي در اين محافل، اشعاري ديده مي‌شوند كه سرشار از احساس پاك اند، اما از محتواي كافي بهره نمي‌برند. البته اين آسيب در شعر ولايي شاعران حوزه كمتر ديده مي‌شود.

وي ادامه داد: براي مثال، گاهي شاعران ولايي به بحث خط قرمز در اين نوع شعر و غلو كردن نزديك مي‌شوند، اما شاعران حوزوي كه دغدغه‌هاي اصيل ديني و معرفتي دارند، كمتر دچار چنين اشتباهاتي مي‌شوند و انديشه، كه حلقه مفقوده برخي از اشعار اين‌چنيني است، در آثار آن‌ها بيشتر است.

شعر حوزه و رسالت‌محوري
در ادامه اين جلسه، عابديني ضمن قرائت سروده‌اي سرشار از اصطلاحات حوزوي به رسالت محوري شعر حوزه اشاره كرد.

وي گفت: شعر حوزه مي‌تواند بار عظيمي از محتوا، رسالت ناب شاعرانه، رسالت‌هاي ديني و دغدغه‌هاي الهي را با زبان زيباي شعر منتقل كند؛ چراكه معتقدم شعر بدون رسالت و دغدغه اصيل، مانند قطاري بدون ريل است.

شعر سپيد و شاعر حوزه

در بخش بعدي اين نشست ابراهيم اكبري‌ديزگاه، شاعر سپيدسرا و نويسنده، صحبت‌هايي دربارهخ شعر آزاد در حوزه و فعاليت‌هاي سال‌هاي اخير شاعران ارايه كرد.

وي توضيح داد: جريان قالب شعر در حوزه، شعر كلاسيك است، اما از دهه 60 به بعد و در سال‌هاي اخير و شاعران سپيدسرا نيز فعاليتي داشته‌اند. شاعراني مانند صادق رحماني يا م.مويد، كه در حوزه تحصيل كرده‌اند و از شاعران تاثيرگذار بوده‌اند.

اين شاعر ادامه داد: براي مثال م. مويد از شاعران تاثيرگذار شعر حجم بوده است. همچنين شعرهاي سپيد اين شاعر در فضاي حوزه علميه نجف و قم جريان مي‌يابد و انديشه‌هاي حوزوي را بازتاب مي‌دهد.

وي به شاعران جوان اشاره و تشريح كرد: در ميان شاعران جوان و در طول دهه 80 عده‌اي شعرهاي خوبي در زمينه شعر سپيد سروده‌اند، كه گاه به دليل حجب و حيا از چاپ سروده هاي خود خودداري كرده‌اند. يوسف شيخي، قاسم منتظري و محمدحسين محمدي از جمله اين شاعرانند.

اكبري‌ديزگاه در ادامه چند نمونه از اشعار كوتاهش را قرائت كرد.

وي همچنين درباره نهاد «مدرسه اسلامي هنر» گفت: اين نهاد از كانون‌هاي فعال در حوزه هنر است و طي دوره‌اي حدود سه ساله برنامه‌اي براي شعر و بيشتر شعر سپيد داشته است. در اين نهاد شاعران و داستان‌نويسان خوبي پرورش يافته‌اند.

اين شاعر افزود: البته اين روزها سياست مدرسه اسلامي هنر تغيير كرده و به سوي فلسفه هنر پيش مي‌رود.

آسيب‌شناسي شعر ولايي
در ادامه جلسه، حامد آهور ضمن شعرخواني توضيحاتي درباره شعر حوزه و آسيب‌شناسي شعر آييني ارايه كرد.

وي گفت: ورود به هر عرصه‌اي مستلزم اشراف به وجوه مختلف و آگاهي نسبت به آن عرصه است.

اين شاعر با تاكيد بر لزوم رعايت قيودي در شعر ادامه داد: هنگامي به نوشته‌اي شعر مِي‌گوييم كه قيودي داشته و چارچوب‌هايي بر آن حاكم باشد. يعني تعريف شعر از آن برآيد و كلامي موزون، مقفي و خيال‌انگيز باشد.

وي قيد بزرگ شعر ولايي را قيد معرفت معرفي كرد و توضيح داد: فهم عميق ديني در اين عرصه اهميت بسزايي دارد و هنگامي‌كه شاعري پا به اين عرصه مي‌گذارد، بايد از فهم عميق ديني برخوردار باشد. فهم سطحي ديني به شعر خنثي مي‌انجامد و نمي‌تواند نتيجه موثري را به دنبال داشته باشد.

آهور درباره لرزشگاه‌هاي شعر ولايي اظهار داشت: يكي از اين لرزشگاه‌ها حفظ حريم شخصيت‌هاي مذهبي و جايگاه آن‌هاست. برخي از اين حريم‌ها به واسطه حفظ مصالح بايد از ورود به آن‌ها خودداري كرد.

وي افزود: گاهي برخي از شاعران به دليل نداشتن اشراف به مفاهيم و تاريخ واقعه مذهبي تمام توان خود را صرف پرداختن به يكسري از حلقه‌هاي مفقوده روايت‌هاي مذهبي مي‌كنند، كه اغلب نادرست است و حريم آن‌ها را مي‌شكند.

اين شاعر مثالي در اين زمينه ارايه كرد و گفت: براي مثال اگر كتاب‌هاي شعر ولايي را ورق بزنيم به واژه‌هايي چون خلخال يا ديگر واژه‌ها و الفاظ درباره شخصيت هاي مذهبي و تصاويري از اين دست درباره آن‌ها روبه‌رو مي‌شويم.

بخش پاياني اين جلسه به شعرخواني يوسف رحيمي، شاعر و شرافت، شاعر و مجري برنامه اختصاص داشت.

نشست «تحليل و بررسي شعر در حوزه»، شنبه (16 ارديبهشت) از ساعت 12 تا 13:15 در سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.