به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، به نقل از ستاد خبري سراي اهل قلم بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، رسول اسماعيل‌زاده در اين نشست اظهار كرد: اغلب شاعران و نويسندگان كشورمان متاسفانه با مسايل فراكشوري بيگانه‌اند و با ذوق بين‌المللي چندان آشنایی ندارند. بنابراين، بايد براي ترويج فرهنگ ايران ‌زمين در ساير كشورهاي اسلامي، كتاب‌هاي متناسب با ذوق و قريحه آن‌ها تاليف و ترجمه شوند.

وي ادامه داد: از ديگر عواملي كه باعث مغفول ماندن ادبيات داستاني ايران در ساير كشورهاي اسلامي شده، مي‌توان به برقرار نكردن ارتباط مناسب و مستمر مسوولان كشورمان با این کشورها اشاره كرد.

اين استاد زبان تركي افزود: ادبيات داستاني معاصر کشورمان، هم از نظر محتوايي و هم از نظر شكلي نواقصي دارد اما اين عامل را نمي‌توان تنها دليل مطرح نبودن ادبيات داستاني معاصر ایران در ساير كشورهاي اسلامي دانست. بلكه متاسفانه با وجود گسترش فناوري‌هاي ارتباطات، مسوولان هيچ ارتباطي را با اين كشورها برقرار نمي‌كنند. به طور مثال آثار نويسندگان و شاعران معاصرمان را به نمايشگاه‌هاي كتاب جهاني عرضه نمي‌كنند و در صورت عرضه نيز آن‌ها را با ابزارهاي مدرن معرفي نمي‌كنند.

اسماعيل‌زاده در ادامه سخنانش اظهار كرد: امروزه حدود پانزده زبان تركي در جهان وجود دارد که از زبان تركي استانبولي شروع مي‌شود تا زبان تركي جمهوري ادامه پيدا مي كند. هر یک از این زبان‌ها داراي گرامر مستقل به خودند. همچنين اغلب اين زبان‌ها به عنوان زبان رسمي در برخي از كشورها مانند تركمنستان، تاتارستان، جمهوري آذربايجان، تركيه و برخي از جمهوري‌هاي مستقل مانند تاتاركِريمه مطرح‌اند.

مترجم قرآن به زبان تركي، عنوان كرد: علاوه بر اين پانزده زبان، 29 زبان و لهجه تركي نیز در جهان وجود دارند و حدود 200 ميليون نفر در جهان به زبان تركي صحبت مي‌كنند.

وي ادامه داد: در زبان تركي سه نوع الفبا وجود دارد كه عبارتند از الفباي فارسي يا عربي، الفباي لاتين و الفباي سِري‌لينك. الفباي فارسي يا عربي كه به آن الفباي كهنه نيز مي‌گويند، در كشورهايي مانند تركمن رواج داشت. الفباي لاتين براي نخستين بار در سال 1315 در جمهوري آذربايجان و سپس در كشور تركيه ترويج يافت. الفباي سري‌لينك در آسياي ميانه و قفقاز رواج داشت كه به تدريج كهنه و الفباي لاتين جايگزين دو الفباي ديگر شد.

استاد زبان تركي بيان كرد: الفباي لاتين در نشر ادبيات داستاني ايران در كشورهاي ترك زبان بسيار مؤثر بود. كشورهايی كه اين الفبا را حفظ كرده بودند، به الفباي ايران آشنايي زیادی داشتند.

وي ادبيات داستاني ايران را به چهار دوره تقسيم كرد و گفت: نخستين مرحله از ادبيات داستاني ايران، ادبيات كهن نام دارد كه از شاهنامه شروع مي‌شود و تا دوره مشروطيت نيز ادامه دارد. تمامي ادباي كلاسيك ترك‌زبان، متاثر از شاهنامه‌اند. در اين دوره وضعيت ادبيات داستاني و كهن ايران چه از نظر محتوايي و چه از نظر شكلي در مشرق زمين بسيار افتخارآميز است؛ به طوري كه اين ادبيات داستاني در آموزش زبان فارسي بسيار مؤثر بوده است و تاثير آن در حوزه‌هاي علميه نيز به چشم مي‌خورد.

كارشناس ارشد حقوق يادآور شد: دومين دوره ادبيات داستاني ايران از مشروطيت شروع و به دوره جمال‌زاده ختم مي‌شود. در اين دوره، ادبيات داستاني‌ كشورمان سبك و سياق شكلي خود را تغيير داد. رمان‌نويسي و نمايشنامه‌نويسي به سبك اروپايي از قفقاز وارد ايران شدند. قبل از دوره مشروطيت «طنز» و «ساترا» در ادبيات ايران به وضوح ديده مي‌شد و شاعراني مانند عبيد زاكاني در اين حوزه كار مي‌كردند و بسيار تاثيرگذار نيز بودند در حالي كه در دوره مشروطيت اين تاثيرگذاري برعكس شد و «ساترا» از قفقاز به ايران آمد.

اسماعيل‌زاده در ادامه سخنانش گفت: در اين دوره محتواي روزنامه‌ها و ادبيات موجود در قفقاز در روزنامه‌هاي ايران كپي مي‌شد و شخصيت‌هايي مانند دهخدا از ادبيات قفقاز متاثر مي‌شدند. سومين دوره ادبيات داستاني ايران با نام ادبيات داستاني مدرن معروف است. رمان‌نويسان ايراني، هم با تاثيرپذيري از ادبيات داستاني مدرن غرب و هم با نوآوري‌هاي خود، اقدام به خلق برخي آثار كردند. اين دوره از جمال‌زاده شروع و به انقلاب اسلامي ختم مي‌شود. ویژگی‌های اين دوره در خارج از كشور به ويژه كشورهاي ترك زبان زبا‌نزد عام و خاص بود.
 
اين استاد زبان تركي ادامه داد: بعد از انقلاب متاسفانه اين ارتباط با كشورهاي ترك زبان قطع شد؛ به گونه‌اي كه مي‌توان آسيب‌هاي ادبيات داستاني ايران را در اين دوره بررسي كرد. در اين دوره است كه نمي‌دانيم در ادبيات داستاني ايران چه اتفاقات و نوآوري‌هايي به‌ وجود آمد.

وي اظهار كرد: در دانشگاه باكو رشته زبان فارسي تدريس مي‌شد كه به ادبيات داستاني ايران نيز خيلي اهميت می‌دادند اما با ادبيات داستاني معاصر ایران هيچ آشنايي نداشتند. بنابراين، از من خواستند كه كتابي در اين زمينه برايشان ببرم تا به عنوان منبع درسي در دانشگاه تدريس شود. اين كتاب را تهيه و ارايه كردم. بعد از مدتي از رييس دانشگاه درباره كيفيت كتاب پرسيدم و او از استاندارد نبودن محتواي كتاب اظهار ناخرسندي كرد. وقتي علت را جويا شدم، درج نشدن تاريخ سرودن شعر در زير شعر را از علت‌هاي غيراستاندارد بودن آنها مطرح كرد.

اسماعيل‌زاده در پايان گفت: اين رييس دانشگاه در آن دوره از من خواست كه به شاعران خود بگوييم براي شعرهاي خود تاريخ بگذارند. شعري كه تاريخ نداشته باشد ارزش علمي ندارد.

نشست «ادبيات داستاني ايران و كشورهاي اسلامي» امروز، دوشنبه (18 اردیبهشت) در سراي بين‌الملل اهل قلم واقع در طبقه دوم شبستان با حضور جمعي از مترجمان زبان تركي و منتقدان برگزار شد.

بيست و پنجمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا شنبه (23 ارديبهشت) در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.