به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «فهرست‌نگاري كهنه چاپ‌هاي اسلامي و ايراني» با حضور عبدالله ذوقي، فهرست‌نگار كتابخانه محدث ارموي در قم و مجيد غلامي جليسه كتابشناس، در سراي بين‌الملل اهل قلم برگزار شد.
در اين نشست، ذوقي درباره اهميت نسخه‌هاي چاپ سنگي و نسبت آنها با چاپ جديد در فهرست‌نگاري گفت: به نظر مي‌رسد چاپ سنگي كتاب‌هاي چاپي از دور خارج شده و در كتابخانه‌ها جايگاه خاصي ندارند و اگر چاپ جديدي از آنها باشد محققان نسبت به استفاده از اين كتاب‌ها بي‌علاقه‌اند. در صورتي كه چاپ‌هاي سنگي به عنوان منابع اجرايي مي‌توانند مورد ارجاع واقع شوند.
غلامي جليسه با اشاره به اينكه موضوع اهميت كتاب‌هاي چاپ سنگي و سربي (كهنه‌چاپ‌ها) در سطح كلان هنوز چندان مورد توجه نيست، گفت: اولويت محققان، كتاب‌هاي قابل مراجعه است و كتاب‌هاي سنگي به علت فرم و نوع خاصشان و نيز به دليل اينكه خواندن متن‌ها و شناسايي آنها سخت است، كمتر مورد مراجعه قرار مي‌گيرند.
وي افزود: آنچه مراجعه به اين نوع كتاب‌ها را كم مي‌كند شيوه فهرست‌نگاري آنهاست. اطلاعات اين كتاب‌ها نيز به صورتي ساماندهي نشده‌اند كه قابل فهم باشند و دانشجويان نمي‌توانند با اين فهرست‌ها ارتباط برقرار كنند و به خوبي از محتواي كتاب بهره‌مند شوند.
وي با طرح اين پرسش كه فهرستنگاران بايد چگونه كار كنند؟ از ذوقي خواست در اين باره توضيح دهد.
ذوقي در پاسخ گفت: براي اينكه دانشجويان و محققان با اين فهرست‌ها ارتباط بهتري برقرار كنند، ابتدا بايد دانشگاه‌ها و مراكز آنها آموزش لازم را درباره استفاده از اين آثار انجام دهند. در فهرست‌نگاري اين آثار بايد اطلاعات كتاب‌ها، مولف و مصحح آنها با دقت و صحيح، انجام شود و اين كار مستلزم استفاده از فهرستنگاران آموزش ديده است.
وي افزود: فهرستنگاران بايد به زبان كتاب اگر به عربي يا فارسي‌اند، مسلط باشند و بتوانند درست آنها را معرفي كنند.
غلامي جليسه با اشاره به اينكه در كل كتابخانه‌ها حدود نيم ميليون جلد كتاب چاپ سنگي و سربي داريم و 10 هزار جلد از آنها فهرست شده‌اند و فهرست‌نگاري اين نوع چاپ‌ها به نظر كار آساني است، از ذوقي خواست ديدگاه خود را درباره تصور ساده‌بودن كار فهرست‌نگاري اين نوع كتاب‌ها بيان كند.
ذوقي در اين‌باره گفت: چون اين كتاب‌ها به صورت دست‌نويس نوشته شده‌اند بايد دقت كرد تا فهرست‌نگار متوجه شود، اين كتاب‌ها چاپي‌اند يا خير و آيا اين كتاب‌ها پارامترهاي فهرست‌نگاري چاپي را دارند يا نه؟ فهرست‌نگار بايد دست‌نويس را بخواند و نام كتاب را به‌طور صحيح از متن استخراج كند. بنابراين برخلاف تصور، فهرست‌نگاري چاپ سنگي بسيار سخت‌تر از ديگر كتابهاست.
اين فهرست‌نگار افزود: تخصصي كه در خواندن و فهرست‌نگاري نسخه‌هاي خطي وجود دارد در اين نوع كتاب‌ها هم هست. وي بر اينكه براي فهرست كردن كتاب‌هاي چاپ سنگي بايد ظرافت‌هاي فهرست كردن رعايت شود، تأكيد كرد و گفت: دقت و ظرافت در كار ما از اهميت بالايي برخوردار است.
غلامي جليسه ادامه داد: كتاب‌هاي چاپي، دو وجه كاملاً تخصصي دارند، خطي بودن و چاپي بودن. قطعاً اين ويژگي‌ها كار را براي فهرست‌نويس مشكل مي‌كنند.
غلامي جليسه با اشاره به اينكه كار فهرست‌نگاري فتح‌الله ذوقي بسيار دقيق بوده و جزئي‌ترين اطلاعات حواشي كتاب‌ها را نيز ثبت كرده، گفت: آيا فهرستنويسان بايد تا اين اندازه ظرافت به خرج دهند و در اين زمينه وارد جزييات شوند؟
ذوقي در پاسخ گفت: در چاپ سنگي شيوه‌هاي آرايش كتاب، نسخه و حواشي و ذيل‌ها وجود دارند و از اهميت بالايي برخوردارند. اهميت ثبت اين‌ها به لحاظ تاريخ‌نگاري تاريخ علم و ثبت ميراث فرهنگي ما بسيار مهم است و اگر فهرست‌نگار به اين موارد اهميت ندهد سبب فراموشي بخشي از هويت تاريخي ايران مي‌شود.
وي عنوان كرد: اگر فهرست‌نگار از كنار اين موارد بگذرد و جزييات را ثبت نكند، منجر به فراموشي اين آثار مي‌شود. كتاب‌هاي چاپ سنگي بايد با دقت و ظرافت بررسي شوند.
ذوقي با اشاره به اينكه دو كار اساسي در فهرست‌نگاري، ثبت اثر و ثبت نام اثر و مؤلف آن است، گفت: تشخيص درست و خلط نكردن اين موارد سبب مي شود كه فهرست‌نگاري به پژوهشگران كمك كند.
غلامي جليسه با طرح اين پرسش كه بازخورد كار وي در ميان پژوهشگران چگونه بوده؟ از وي خواست توضيحاتي در اين‌باره ارائه دهد و ذوقي پاسخ داد: برخي از افراد معتقدند كه من بيش از حد وارد جزييات شده‌ام. ولي همين ثبت‌ها منجر به شناسايي و احياي برخي از مفاخر فرهنگي مي‌شوند و اين كار از اهميت بالايي برخوردار است.
در ادامه، غلامي جليسه از وي خواست درباره فهرست‌نويسي آثار نواحي مختلف و جغرافياي گوناگون ايران و تفاوت‌هاي آنها با يكديگر توضيح دهد، ذوقي در اين‌باره گفت: نوع و شيوه كتاب‌آرايي، نوع كاغذ و نوع خطوطي كه در اين آثار به كار رفته با يكديگر متفاوت اند.
اين فهرست‌نگار تأكيد كرد: فرد در فهرست‌نگاري با ممارست و تلاش بسيار با اين تفاوت‌هاي آشنا مي‌شود و انواع مختلف متون، فهرست‌نگار را در ثبت ظرافت‌هاي نسخه‌ها ياري مي‌رساند.
ذوقي افزود: به دليل موقعيت ممتاز جغرافيايي ايران، كتاب‌هاي بسياري به صورت گسترده وارد كشورمان شده‌اند، به همين دليل بايد از اين فرصت براي پيشرفت و پيشبرد اهداف فرهنگي كشور استفاده كرد.
وي همچنين اضافه كرد: در ايران فهرستنگاران بايد با زبان‌هاي فارسي، عربي و تركي آشنا باشند و در برخي موارد نياز به دانستن زبان فارسي دري نيز هست. ولي فهرستنگاران از كمك افراد متخصص در حوزه زبان‌هاي كردي، آذري و... بي‌نياز نيستند.
ذوقي با تأكيد بر اين كه ثبت اين كتاب‌ها براي حفظ ميراث خرده فرهنگ‌هاي ايراني ضروري است، گفت: فهرست‌نگار نبايد به هيچ زباني تعصب داشته باشد. چون فهرست‌نگاري كاري علمي است و نياز به تعهد و مسووليت بالايي دارد.
اين فهرست‌نگار اظهار كرد: وظيفه فهرست‌نگار، ثبت آثار است و گزارش وي بايد درست باشد تا پژوهشگران بتوانند از دانش آنها استفاده كنند.
ذوقي همچنين با اشاره به اينكه در كار فهرست‌نگاري نياز به سانسور و برخورد حذفي نيست، گفت: فهرست‌نگار بايد وظيفه‌اش را به درستي و بدون تعصب انجام دهد.
جمعه ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۱ - ۱۷:۳۷
نظر شما