به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «تصویرگری واقع‌گرا و تخیلی کتاب‌های دینی کودک و نوجوان» با حضور کاظم طلایی، سید علی‌محمد رفیعی و بهزاد غریب‌پور امروز در سرای اهل قلم کودک و نوجوان برگزار شد.

در ابتدای این نشست، سید علی محمد رفیعی تعریفی از تصویرگری و عناصر اصلی آن ارائه داد و آن را پدیده‌ای مربوط به جوامع متمدن دانست و عنوان كرد: آنچه به نام تصویرگری شناخته می‌شود به جوامع متمدن و دارای فرهنگ مکتوب، کتاب و داستان تعلق دارد. تصویرگری با نقاشی متفاوت است و در واقع می‌توان آن را نوعی نقاشی‌اي دانست که در کنار متن معنی پیدا می‌کند.

این پژوهشگر، تصویرگری دینی را پدیده‌ای دانست که با چهار عامل مهم در ارتباط است؛ نخستین عامل در این مقوله متن دینی است که تصویرگری دینی در خدمت آن است. دین مجموعه‌ای از هست‌ها و بایدهاست و علاوه بر آن، دین روحی دارد که این هست‌ها و بایدها براساس آن سامان گرفته‌اند. رهبران دینی، نهادهای دینی، فلسفه دینی و... در طول تاریخ حول محور دین به وجود آمده‌اند. بنابراین دین گستره‌ی وسیعی دارد که می‌تواند جنبه‌های مختلفی را در برگیرد. تصویرگری دینی هم مانند دیگر مقوله‌های دینی بسیار وسیع است و از تصویرگری واقع‌گرا تا تخیلی را شامل می‌شود.

رفیعی، مخاطب را دومین ضلع پدیده تصویرگری عنوان کرد و گفت: در تصویرگری آثار کودک و نوجوان، مخاطب شناسی امری ضروری است. تصویرگر برای جلب نظر مخاطب کودک و نوجوان باید روحیات و نیازهای او را بشناسد. تصویرگر باید بداند کودک در هر سنی چه تلقی و درکی از هستی و تصویر دارد و در این زمیه علم روان‌شناسی به ما کمک می‌کند.

این نویسنده از هدف تصویرگری با عنوان ضلع سوم تصویرگری دینی یاد کرد و افزود: برای تصویرگر، هدف تصویرگری باید مشخص باشد. باید معلوم باشد که تصویرگر می‌خواهد آنچه در متن هست را تکرار کند یا چیزی بیش از متن را به مخاطب ارائه دهد؟ باید بداند که قرار است تصویر در خدمت متن باشد یا متن در خدمت تصویر؟ پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها می‌تواند در ارائه کار بهتر به تصویرگر کمک کند.

رفیعی ضلع چهارم تصویرگری دینی را اینگونه توضیح داد: چهارمین ضلع این پدیده، تصویرگر دینی است. کسی که می‌خواهد تصویرگری آثار دینی را انجام دهد باید خود به دین علاقه‌مند باشد تا زماني كه پدیده‌ای برای کسی دوست‌داشتنی نباشد نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کرده و اثر مناسبی را خلق کند. بنابراین پالایش درون تصویرگر در خلق تصویرگری دینی امری مهم است.

وی در ادامه به برخی مشکلات متون دینی اشاره کرد و گفت: متاسفانه بسیاری از متون دینی بدون پژوهش نوشته می‌شوند. نویسنده برای نگارش داستان دینی، بايد پژوهش‌هایی در اختیارش باشد یا باید خود، دست به پژوهش بزند. در شرایط حاضر، تعداد کسانی که حاضرند برای نوشتن داستان دینی پژوهشی انجام دهند کم است. بنابراین در نخستین گام در تصویرگری دینی که متن دینی است، با مشکل مواجهیم.

در ادامه این نشست، بهزاد غریب‌پور بر استفاده از هر دو نوع تصویرگری تخیلی و واقع‌گرا تاکید کرد و گفت: در زمینه تصویرگری کتاب‌های دینی محدودیت‌هایی وجود دارد. مثلاً ما هیچ تصویری از پیامبر(ص) و ائمه اطهار نداریم، بنابراين در این مورد باید از تخیل خود كمك بگيريم؛ هرچند که ممکن است به‌طور همزمان از تکنیک‌ها و فضاسازی‌های واقع‌گرا هم استفاده کنیم. یا هنگامی که می‌خواهیم صحنه‌ای تاریخی یا جنگی را مجسم کنیم که در متن هم اطلاعات کافی درباره آن داده نشده، باید از دانش و تخیل‌مان استفاده کنیم. بنابراین تصویرگری تخیلی و واقع‌گرا با هم ترکیب می‌شوند و نمی‌توان گفت در تصویرگری دینی تنها یکی از این دو نوع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این تصویرگر ادامه داد: در کتاب‌های کودکان و نوجوانان، ابتدا تصویر و بعد متن دیده می‌شود. برای ارائه تصویری کامل، باید فضای شناخت را برای تصویرگر آماده کرد. تصویرگر باید با محقق یا نویسنده تعامل داشته باشد تا فضای داستان را بهتر بشناسد.

کاظم طلایی که اداره این نشست را به عهده داشت، در ادامه به برخی محدودیت‌هایی که در به تصویر کشیدن معصومان(ع) وجود دارد، اشاره کرد و گفت: در بیشتر کتاب‌های کودکان و نوجوانان، تصویری از چهره معصومان(ع) ارائه نمی‌شود و به جای آن از نور و یا برخی تکنیک‌های دیگر استفاده می‌شود. در کتاب‌های چاپ سنگی و پرده‌خوانی‌هایمان نيز تصاویری اند که البته کمتر به آن‌ها ایراد وارد مي‌شود. شاید امروزه تصویرگری بخواهد حس درونی‌اش را در به تصویر کشیدن چهره معصومان(ع) نشان دهد اما محدودیت‌هایی وجود دارد که اجازه این کار را به او نمی‌دهد.

رفیعی در پاسخ به این موضوع گفت: درباره این موضوع باید به دو نکته توجه کرد. از آنجا که مردم به ویژه پس از انقلاب اسلامی، استقبال زیادی از آثار دینی دارند، ناشران، کتاب‌های زیادی در این حوزه تولید می‌کنند که گاه متن‌ها و تصاویر پیش پا افتاده‌ای دارند، به این معنی  که آثار مناسب دینی برای کودکان و نوجوانان کم است و آنچه به این گروه سنی ارائه می‌شود مانند خرمالوی گسی است که کودک آن را پس می‌زند. نکته دوم که در تصویرگری کتاب‌های دینی باید به آن توجه داشت، این است که هیچ روایتی وجود ندارد که ما را در تصویرگری چهره معصومان(ع) منع کند. اتفاقاً این تصویرگری نیاز امروز است و منع آن خلاف اسلام محسوب می‌شود؛ البته باید شرایطی را رعایت کرد. فتوای رهبری هم درباره این موضوع پرسیده شده و ایشان اعتقاد دارند اگر تصویر موهن نباشد مشکلی ندارد اما مسئله این است که تصویرگری نداریم که چهره معصومان(ع) را طوری ارائه دهد که قابل دفاع باشد.

بهزاد غریب‌پور نیز در ادامه به وجود متن مناسب برای تصویرگری مطلوب، تاکید کرد و گفت: من معتقدم متن دینی که قرار است به مخاطب کودک و نوجوان شناخت دهد، باید قوی باشد، زيرا از یک متن خوب می‌توان تصویرگری خوبی ساخت.

در انتهای این نشست، سید علی‌محمد رفیعی به پالایش متن کتاب‌های دینی پیش از رسیدن به مرحله تصویرگری و چاپ تاکید کرد و گفت: برای این موضوع می‌توان دو راهکار داشت. در سطح کلان، می‌توان موسسات پژوهشی را پایه ریزی کرد که منابع دینی و تاریخی را از جعلیات و اشتباهات پالایش کنند، تا آنچه به دست نویسندگان می‌رسد، اصیل باشد. این موسسات هم‌چنین می‌توانند اطلاعات تکمیلی دینی را در اختیار نویسندگان و تصویرگران قرار دهند.

وی افزود: در سطح خرد هم ناشران می‌توانند پیش از انتشار آثارشان، آن‌ها را توسط شواری پژوهشی متشکل از کارشناسان مختلف مورد بررسی قرار دهند. در این‌صورت احتمال خطا پایین می‌آید و تصویرگر هم برای ارائه تصاویر با کمترین مشکل مواجه می‌شود. هرقدر متنی که در اختیار تصویرگر قرار می‌گیرد کامل‌تر و مطمئن‌تر باشد، تصویرگری بهتری هم ارائه می‌شود.

نشست «تصویرگری واقع‌گرا و تخیلی کتاب‌های دینی کودک و نوجوان» بیست و دوم اردیبهشت‌، از ساعت 15 تا 17 در سرای اهل قلم کودک و نوجوان برگزار شد.