حسام‌پور در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: اگر بخواهیم یک جمع‌بندی کلی از آن‌‌چه در حوزه خیام‌پژوهی‌ها از سال 1300 به بعد صورت گرفته است، داشته باشیم، شاهد فراز و فرودهایی بسیاری در این عرصه  از نظر کمی و  کیفی خواهیم بود.

وی به بحث محتوای پژوهش‌های انجام شده اشاره و تشریح کرد: به‌طور کلی می توان برای پژوهش‌های انجام گرفته چهار رویکرد کلی را برشمرد. نخستین رویکرد متعلق به افرادی است که تحت تاثیر اندیشه فیتز جرالد، مترجم رباعیات خیام به زبان انگلیسی، قرار گرفته‌اند؛ مانند مطالعات افرادی چون صادق هدایت که تقریبا نیز این مطالعات به جریانی در حوزه خیام‌پژوهی بدل شد. این گروه خیام را منکر معاد و اندیشه‌هایی از آن دست می‌دانستند.

وی افزود: فراموش نکنیم که جرالد با توجه به فضا و روحیه آن دوران اروپا رباعیات خیام را ترجمه کرده و در حقیقت آن‌طور که خود می‌خواسته خیام را معرفی کرده است، نه آن‌طور که هست.

این استاد دانشگاه ادامه داد: جریان یا رویکرد دوم با افرادی چون قاسم غنی و محمد قزوینی شکل گرفت. این افراد دیدگاه متعادل‌تری از اندیشه خیام ارایه کرده‌اند، البته این رویکرد بعدها از سوی افرادی چون علی دشتی، محمدمهدی فولادوند و علیرضا ذکاوتی ادامه یافت. این جریان در ایران بیشترین طرفدار را داشت.

وی درباره رویکرد سوم و چهارم توضیح داد: رویکرد سوم متعلق به افرادی بود که نگرشی کاملا عرفانی نسبت به چهره خیام ترسیم کرده بودند. این گروه معتقد بودند کل آثار خیام رنگ و بوی عرفانی دارد. رویکرد چهارم نیز از طریق ترجمه‌ها به ایران وارد شد و این گروه خیام را موجودی خیالی می‌دانستند، البته این رویکرد در ایران طرفداران چندانی نداشت.

حسام‌پور با تاکید بر رواج رویکرد تعادلی در ارتباط با خیام پس از انقلاب اظهار کرد: باتوجه به این نکته که در تدوین کتاب «کارنامه تحلیلی خیام‌پژوهی» با کاووس حسن‌لی همکاری داشته‌ام، می‌توانم بگویم با بررسی کل پژوهش‌های انجام گرفته درباره خیام، مهم‌ترین رویکرد و جریان در این زمینه همان رویکرد اعتدال نسبت به خیام بوده است.

وی افزود: همچنین دیگر جریان‌های شکل گرفته در خیام‌پژوهی‌ها براساس رباعی‌هایی بوده که به خیام نسبت داده شده و هنوز اصالت و اعتبار آن‌ها تایید نشده است.

این پژوهشگر از خیام به عنوان یک پرسشگر یاد و تصریح کرد: این امکان وجود دارد که پرسش‌های مطرح شده از سوی خیام، در آثار دیگر شاعران کم‌رنگ‌تر باشد، اما فراموش نکنیم که اغلب پرسش‌های خیام درباره هستی و آفرینش بوده است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا در آینده خیام‌پژوهی‌ها سمت و سویی تازه می‌یابند، گفت: باتوجه به این‌که فضای تحقیق و پژوهش در زمینه خیام روز به روز روشن‌تر می‌شود، تصور نمی‌کنم رویکرد پنجمی به این حوزه افزوده شود و تمام پژوهش‌ها در همین چهار جریان یا رویکرد جای می‌گیرند.

حسام‌پور ادامه داد: اگر به متن و نسخه جدیدی از رباعیات خیام و متفاوت با آن‌چه تاکنون داشته‌ایم، دست یابیم، ممکن است تلفیقی میان پژوهش‌ها صورت بگیرد و همه اطلاعات ما را در زمینه خیام‌پژوهی و خیام دگرگون کند.

وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر این‌که جای چه پژوهشی درباره خیام یا شعر او در میان خیام‌پژوهی‌ها خالی است، توضیح داد: درباره زیبایی‌شناسی رباعیات خیام تاکنون کار چندانی انجام نشده است. برعکس در ارتباط با زندگی و آثار خیام و آن‌چه در این حوزه روشن بوده، مقاله‌های تکراری بسیاری تدوین شده است.

این پژوهشگر درباره علت تکراری بودن مقاله‌ها اظهار کرد: علت این امر بی‌اطلاعی پژوهشگران از پژوهش‌های انجام شده پیشین است، البته کتاب‌هایی مانند «کارنامه تحلیلی خیام‌پژوهی» این امکان را برای پژوهشگران فراهم می‌کند که از پژوهش‌های انجام شده آگاهی یابند و حوزه‌های جدید را برای تحقیق و پژوهش برگزینند.

وی در ادامه بار دیگر بر بررسی مبحث زیبایی‌شناسی و همچنین زبان‌شناسی آثار خیام تاکید کرد و گفت: علاوه بر پرداختن به این مباحث، اگر بخواهیم به یک جمع‌بندی علمی و مدون درباره خیام دست یابیم به گروهی از پژوهشگران و محققان از قبیل ریاضیدان، فیلسوف، منجم، ادیب و زبان‌شناس نیاز داریم.

حسام‌پور در پایان با تاکید بر شخصیت و دانش چند جانبه خیام توضیح داد: اگر خیام‌پژوهی‌ها از سوی یک گروه تحقیقاتی صورت بگیرد، شاید حرف‌های تازه‌تری درباره خیام داشته باشیم؛ چراکه خیام از مشهورترین شاعران جهان است. برهمین اساس تلفیقی از حوزه‌های پژوهشی می‌تواند به جمع‌بندی روشن‌تری درباره خیام منتهی شود.

28 اردیبهشت در تقویم ایران روز بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری نامگذاری شده است.