به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين همايش يك روزه صبح امروز
(يكم خرداد) به همت بنياد حكمت اسلامي صدرا برگزار شد. 

آيت‌الله محقق‌داماد در اين همايش گفت: تا مدت‌ها در حوزه علم كلام، تنها درباره دو محور بحث مي‌شد؛ نخست اين‌كه آيا صفت تكلم مانند صفت علم و قدرت و امثال اين‌ها، صفت ذات است يا اين كه مانند صفات زنده كردن، ميراندن و روزي دادن، از صفات فعل به حساب مي‌آيد. حادث يا قديم بودن صفت تكلم نيز دومين محور بحث در حوزه كلام بود.

وي افزود: ماتريديه و اشاعره، كلام را به دو گونه لفظي و نفسي تفسير كردند و قرآن و ساير كتاب‌هاي آسماني را كلام لفظي و حادث دانستند. آنان بر اين باور بودند كه كلام لفظي،حقيقت كلام خداوند نيست.

استاد فقه و حقوق دانشگاه شهيد بهشتي افزود: اين مفهوم كه كلام تنها در دل جا دارد و زبان تنها يك راهنما براي نشان دادن كلام است، در كتاب‌هاي بسياري از كلاميان به چشم مي‌خورد.

وي درباره نظرات ملاصدرا درباره كلام گفت: صدرالمتالهين در كتاب «شواهد الربوبيه» و «اسفار اربعه» دو بيان متفاوت در اين باره دارد. او در «شواهد الربوبيه» قرآن، فرقان و كتاب را كلام لفظي مي‌داند كه مي‌توان اسمش را كلام عيني يا فعلي گذاشت. ملاصدرا در «اسفار اربعه» مبحث كلام را به گونه‌اي ديگر مطرح مي‌كند و از بحث كلام عيني سخن مي‌گويد. به زعم صدرا، كلام براي الفاظي وضع مي‌شود كه بر مباني خاصي دلالت مي‌شوند. اگر چنين در نظر بگيريم كه غرض از وضع كلام لفظي دلالت است، اشكال پيش مي‌آيد، زيرا گاهي با اشاره و بدون به كار بردن الفاظ نيز مي‌توان معنا و مقصود را به ديگران تفهيم كرد.

محقق‌داماد ادامه داد: ملاصدرا اين جهان را كلام خدا مي‌داند. ملاهادي سبزواري اين موضوع را مفصل‌تر از ملاصدرا بيان مي‌كند و مي‌گويد كه تمام هستي، كلمات حقند، زيرا مكنون غيرمتكلم را ظاهر مي‌كند. به زعم او، كلمات لفظي از برخورد نفَس آدمي با 28 مقطع به وجود مي‌آيند، 6 حرف از حلق، 4 حرف از لب و 18 حرف از دهان بيرون مي‌آيند. او در ادامه استدلال مي‌كند كه تمام موجودات عالم نيز از برخورد نفْس رحماني، يعني وجود منبسط در حكمت متعالي در مناطق 28گانه به وجود مي‌آيند. اين مناطق، شامل عقل و نفس، افلاك 9گانه، عناصر اربعه، معدن، نبات، حيوان، عالم برزخ، مقولات 9گانه عرض هستند.

وي افزود: به زعم ملاصدرا، خدا در طبيعت، تجلي علي‌الدوام دارد. ريشه اين حرف را در آراي عرفاي پيش از ملاصدرا مانند شبستري نيز مي‌توان يافت. با نگاهي به قرآن و تفسير ملاصدرا از اين كتاب آسماني مي‌توان دريافت كه او اين نتايج را به طور مستقيم از قرآن اخذ كرد.

محقق‌داماد درباره رابطه متقابل انسان و جهان از نظر ملاصدرا گفت: اين فيلسوف، بنيان‌گذار نظريه حركت جوهري است. به باور ملاصدرا، اين جهان در حركت دايم است يعني حركت صعودي دارد و از ماده، مجرد مي‌شود. به قول علامه طباطبايي، اين جهان يك رودخانه مجردسازي است، از ماده آغاز مي‌شود و به سوي تجرد مي‌رود.

وي افزود: به اعتقاد ملاصدرا، همه جهان از طريق انسان، مجرد مي‌شود. هر چه در اين جهان است، در انسان تبديل به فكر مي‌شود و تجرد مي‌يابد.