به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست تخصصی کتاب ماه تاریخ و جغرافیا به «تاریخ مرزهای ایران»  اختصاص داشت که دوشنبه 16 مردادماه، در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد. در این نشست بهرام امیراحمدیان، عضو هیات علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و حسن باستانی‌راد، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، حبیب‌الله اسماعیلی، سردبیر کتاب ماه تاریخ و جغرافیا و زهیر صیامیان، دبیر نشست حضور داشتند و در این باره به گفت‌وگو نشستند. 

امیراحمدیان در این نشست، با اشاره به این که درباره مرز از دیدگاه‌های مختلفی می‌توان صحبت کرد، گفت: مرزهای سیاسی، خط‌کشی‌هایی است که واحدهای سیاسی (کشورها) را از هم جدا می‌کند. در زمان تشکیل دولت‌های جدید، به جای واژه مرز، از واژه «سرحد» استفاده می‌شد و سخن از مرزهای خط‌کشی شده بین کشورها نبود.

وی با اشاره به ایجاد تحول در مرزهای کشورها، با توجه به توسعه تکنولوژی افزود: تا پیش از توسعه تکنولوژی‌های ارتباطی (IT) بسیاری از دولت‌ها می‌توانستند در داخل مرزهای سیاسی قلمرو کشورشان اعمال حاکمیت کنند اما با توسعه دانش اطلاعات و گسترش شبکه اینترنت، مرزها معنای خود را از دست دادند‌ و تحول عظیمی را پشت سر گذاشتند.

این استاد دانشگاه افزود: بعد از تشکیل دولت‌های مدرن، مرز تحول یافت و به صورت خط درآمد. امروزه نیز با ایجاد شاهراه‌های اطلاعاتی به وجود آمده، مرزها سیاسی‌تر شده‌اند و خط تعریف شده به عنوان مرز، دیگر معنای کنترلی قبلی را ندارد زیرا فضای مجازی مرزها را در هم می‌شکند و این شگفت‌انگیزترین پدیده است که حاکمیت دولت‌ها در قلمرو سیاسی خودشان متزلزل شده است. 

وی افزود: مفهوم مرز امروزه بسیار گسترده شده است و وقتی می‌گوییم ایران، باید مشخص کنیم منظورمان کدام قلمرو (سیاسی، جغرافیایی، تاریخی و...) است.

قلمرو ایران فراتر از خط‌کشی‌های مرزهای سیاسی است
در ادامه این نشست، باستانی‌ راد گفت: گاه که از مرزهای فعلی ایران فراتر می‌رویم، نوعی انسجام فرهنگی با ایران را مشاهده می‌کنیم. به عنوان مثال می‌بینیم که پیوند قلمرو فرهنگی کشمیر با ایران بسیار بیشتر از دیگر همسایگان است. این ارتباط فرهنگی نشان می‌دهد که خط‌کشی مرزی نمی‌تواند مطلق باشد.

وی با اشاره به تعریف ارایه شده از مرزهای گسترده ایران در ادبیات و کتاب‌های باستان، به گونه‌ای که بخش‌هایی از مصر و هند را جزو قلمرو ایران می‌دانسته‌اند، گفت: در تاریخ با یک مفهوم بسیار کلان از قلمرو فرهنگی و تاریخی ایران مواجهیم. از نظر جغرافیایی نیز مرزهای ایران در طول تاریخ مرتب تغییرات و فراز و فرودهایی داشته‌اند. بنابراین باید فراتر از یک خط‌کشی ساده به موضوع مرز نگریست یعنی مرز یک مساله تاریخی دراز مدت است که از ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... قابل بررسی است.

باستانی راد در این باره توضیح داد: در بررسی مرزهای فرهنگی ایران، نمی‌توان ایران را یک کشور منحصر دانست. به عنوان مثال نمی‌توان از ادب فارسی حرف زد اما از رودکی، نظامی و مولوی، به خاطر این‌که زادگاهشان در مرزهای ایران فعلی نیست، صحبت به میان نیاورد. بنابراین از دیدگاه زبان فارسی، مرز ایران تعریف دیگری دارد.

وی افزود: بعد فرهنگی گستره ایران، تنها در زبان فارسی خلاصه نمی‌شود زیرا از نظر سیاسی، امروزه تنها سه کشور در دنیا وجود دارند که زبان رسمی و شناسه بین‌المللی آن‌ها، زبان فارسی است و کشورهای دیگر بسیاری مانند عراق، ازبکستان، پاکستان و... به زبان فارسی صحبت نمی‌کنند اما با ایران دارای مشترکات فرهنگی و تاریخی‌اند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: اگر از نظر اقتصادی نیز به موضوع مرز نگاه کنیم، قلمرو اقتصادی ایران به مرزهای امروزی خلاصه نمی‌شود و ما در محدوده‌ای از اقتصاد کشورها قرار می‌گیریم که هر کدام وابسته به دیگری است. بنابراین می‌توان ادعا کرد ایران کشوری است که از دیدگاه‌های متفاوت فرهنگی، تاریخی، اقتصادی و... قلمروهای متفاوتی دارد.