سیدمهدی طاهری درباره ضرورت دستيابي به كتابخانه ديجيتال به خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، گفت: تحولات اخیر حوزه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی موجب پیدایش محیط و رسانه‌های اطلاعاتی جدید شده است.
 
وي ادامه داد: ویژگی‌های منحصر به‌فرد محیط و رسانه‌ای جدید نسبت به محیط سنتی، امکان انتشار و دسترسی به حجم گسترده‌ای از منابع اطلاعاتی به شیوه‌هایی که تا پیش از اين میسر نبوده را فراهم كرده به نحوی که منجر به تولید ارزش افزوده برای تولید و توزیع‌کنندگان اطلاعات و کاربران نهایی شده است.
 
طاهری افزود: از این رو، طراحی و توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی در راستای تحقق دو هدف عمده صورت گرفته است؛ نخست، ادامه اقدام کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی به استفاده از آخرین فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی برای ارايه خدمات به پژوهشگران که همواره در طول تاریخ به این‌گونه عمل كرده‌اند و دیگر، مدیریت بهینه اطلاعات و پردازش و سازماندهی مناسب اطلاعات و منابع اطلاعاتی براي تسهیل و تسریع دسترسی به اطلاعات، تضمین دسترسی به اطلاعات صحیح و معتبر در مدت زمان طولانی و مقرون به صرفه از لحاظ اقتصادی. 

اين دكتراي كتابداري با بيان اين‌كه سهولت و سرعت امکان انتشار اطلاعات روی محیط و رسانه‌های الکترونیکی ـ به‌ویژه شبکه‌ای ـ موجب افزایش چشمگیر حجم اطلاعات دسترس‌پذیر در این محیط و رسانه‌ها شده است، افزود: از سوی دیگر، کاهش پردازش و سازماندهی اطلاعات، عدم اطمینان از صحت، اعتبار، و ماندگاری اطلاعات را در پی داشته است.
 
کتابخانه‌های دیجیتالی بهترین راه حل دسترسی به اطلاعات 
به گفته طاهري، محیطی که می‌تواند ضمن استفاده از قابلیت‌های محیط و رسانه‌های جدید و دستیابی به ارزش‌های افزوده تولیدی آن، مشکلات پیشین را بر طرف کند، کتابخانه دیجیتالی است؛ بنابراین می‌توان کتابخانه‌های دیجیتالی را بهترین راه حل دسترسی به اطلاعات در محیط اطلاعاتی جدید دانست. 

مسوول كميته آموزش انجمن كتابداري در ارزيابي خود از وضعيت فعلي كتابخانه‌هاي ديجيتالي در ايران اظهار كرد: پیشینه تلاش‌های انجام شده برای طراحی و ایجاد کتابخانه دیجیتالی در ایران به حدود یک دهه قبل باز می‌گردد. از آن زمان تا کنون پیشرفت‌های مناسبی در توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی به چشم می‌خورد.
 
وي ادامه داد: گرایش به استفاده از استانداردهای حوزه کتابخانه‌های دیجیتالی رو به افزایش است و کوشش‌های انجام شده برای طراحی سامانه‌هاي نرم‌افزاری کتابخانه دیجیتالی نسبتاً مطلوب ارزیابی می‌شود.
 
کتابخانه‌های فعلی فاصله زیادی با استانداردها دارند
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاكيد كرد: با این وجود، کتابخانه‌های فعلی فاصله زیادی با رسیدن به نقطه استاندارد، و با نمونه‌های خارجی خود دارند. تولید هر مجموعه دیجیتالی از جمله ذخیره شده روی لوح فشرده یا منتشر شده روی رسانه‌ای همچون وب سایت و اطلاق نام کتابخانه دیجیتالی روی آن از سوی برخی سازمان‌های مدعی و متولی فناوری اطلاعات در کشور، آسیب‌هایی جدی بر روند طراحی و ایجاد کتابخانه‌های دیجیتالی در ایران وارد كرده است. 

طاهري با بيان اين‌كه حوزه کتابخانه دیجیتالی به دلیل وابستگی به حوزه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، حوزه‌ای بسیار رو به رشد و متغییر است، گفت: همگام نبودن با این تحولات، بازماندگی را به دنبال خواهد داشت. به طور کلی وضعیت فعلی، وضعیت مطلوبی ارزیابی نمی‌شود. 

چالش‌هاي داخلي و خارجي كتابخانه‌هاي ديجيتالي ايران 
اين مدرس كتابداري درباره چالش‌ها و آسيب‌هاي اين حوزه گفت: به این موضوع باید از جنبه‌های مختلفی نگاه کرد. برخی از چالش‌ها مصداق بین‌المللی دارند و برخی ویژه ایران هستند. نیاز به سرمایه‌گذاری بالا و بلندمدت، تقویت زیرساختاری‌های فنی و ارتباطی، مسايل مربوط به رعایت حقوق مولفان، مدیریت حجم گسترده اطلاعات، تعدد و تنوع استانداردها، تحولات سریع حوزه و نظیر آن چالش‌هایی با دامنه بین‌المللی محسوب می‌شوند.
 
وي اضافه كرد: اما در ایران می‌توان به درک نادرست مفهوم کتابخانه دیجیتالی که متاسفانه از آغاز ورود اصطلاح کتابخانه دیجیتالی در ایران وجود داشته است، اشاره كرد. توسعه نمونه‌هایی نامناسب، که در جواب پرسش پیشین به آن‌ها اشاره شد، موید این مطلب است. فقدان دیدگاه استراتژیک در زمینه سرمایه‌گذاری براي طراحی و ایجاد این گونه کتابخانه‌ها و عدم توجه به نظرات کارشناسان این حوزه از سوی سازمان‌های علاقه‌مند به توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی، نبود قوانین مناسب و پاسخگو برای رعایت حقوق مولفان در کشور و ضعف زیرساختارهای فنی و ارتباطی کشور از ساير آسيب‌هاي اين حوزه است.

طاهري همچنين به موارد ديگري نيز اشاره كرد و گفت: تعامل ضعیف و نامناسب متخصصان رشته‌های درگیر در فرایند طراحی و توسعه کتابخانه دیجیتالی با توجه به ماهیت بین‌رشته‌ای آن، کمی‌گرایی شدید در انتشار اطلاعات به جای کیفی‌گرایی در پردازش و شیوه‌های دسترسی به اطلاعات، ناآگاهی از تجربیات برتر بین‌المللی و کمبود متخصص در حوزه کتابخانه دیجیتالی از دیگر چالش‌ها و آسیب‌های داخلی قلمداد می‌شوند. 

وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا كتابخانه‌هاي ديجيتالي در ايران به استانداردهاي جهاني نزديكند يا خير؟ گفت: تلاش‌های فکری و اجرایی محدودی در شناسایی و پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی حوزه کتابخانه دیجیتالی از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی انجام شده است. اما این تلاش‌ها بسیار محدود، در برخی موارد دارای نقص، بدون تفکر استراتژیک و مدیریتی و بدون شناخت درست از ویژگی‌های بومی و وضعیت کنونی هستند.
 
وي تاكيد كرد: برخی از کتابخانه‌های دیجیتالی ایران حرکتی درست را آغاز كرده‌اند، اما پشتیبانی ناکافی و مناسب، کندی حرکت را باعث شده است. 

طاهري با بيان اين‌كه سطح سواد رسانه‌اي كاربران در استفاده از كتابخانه‌هاي ديجيتالي موثر است، گفت: علاوه بر سواد رسانه‌ای، سواد اطلاعاتی و سواد رایانه‌ای نیز برای بهره‌گیری مناسب از کتابخانه‌های دیجیتالی لازم است. 

به گفته وي، کاربری می‌تواند به استفاده مطلوب بپردازد که این انواع سواد و مهارت‌ها، به ویژه سواد اطلاعاتی را در خود تقویت كرده باشد. در غیر این صورت، در رویایی با فناوری‌های جدید و قابلیت‌های ویژه آن‌ها نمی‌تواند فعالانه و موثر عمل كند و نیازهای اطلاعاتی خود را به دست آورد.

درك صحیح و جامعی از مفهوم کتابخانه دیجیتالی به‌وجود بيايد
اين دكتراي كتابداري براي افزايش سطح كيفي كتابخانه‌هاي ديجيتالي راهكارهايي را پيشنهاد كرد و افزود: نخست، لازم است اشخاص حقوقی علاقه‌مند به توسعه و طراحی کتابخانه دیجیتالی به درک صحیح و جامعی از مفهوم کتابخانه دیجیتالی دست یابند و به این نوع کتابخانه‌ها به عنوان موجودیتی سازمانی بنگرند نه صرفاً مجموعه‌ای از منابع دیجیتالی.
 
وي ادامه داد: ‌صرف هزینه براي توسعه این گونه کتابخانه‌ها یک سرمایه‌گذاری پرسود است که در بلندمدت مزایای خود را نشان می‌دهد. توجه ویژه به پردازش و سازماندهی اطلاعات برای تقویت کیفیت خدمات گام بعدی است. آموزش و تربیت متخصصان جدید و ارتقای سطح دانش متخصصان پیشین مطلوب خواهد بود. 

این پژوهشگر تاكيد كرد: از سوي ديگر، رفع  چالش‌ها و آسیب‌های اشاره شده نيز به افزایش سطح کیفی کتابخانه‌های دیجیتالی و رسیدن به ارزش‌های افزوده تولیدی آن کمک خواهد کرد. 

هر مجموعه اسكن‌شده‌ كتابخانه ديجيتال نيست
طاهري با تاكيد بر اين‌كه صرف اسكن كردن منابع براي تاسيس اين كتابخانه كافي نيست، گفت: کتابخانه دیجیتالی سازمانی است که علاوه بر منابع دیجیتالی، به منابع انسانی کارآمد برای پردازش و سازماندهی و دسترس‌پذیر كردن اطلاعات و منابع اطلاعاتی و فرایندهایی در راستاي تضمین کیفیت منابع ارايه شده برای مدت زمانی نامحدود و مقرون به صرفه از لحاظ اقتصادی برای جامعه استفاده‌کنندگانی خاص نیز نیازمند است.
 
وي افزود: چنان که قبلا گفته شد، هر مجموعه دیجیتالی که منابعی اسکن شده یا از ابتدا دیجیتالی تولید شده را در بر می‌گیرد، کتابخانه دیجیتالی محسوب نمی‌شود. 

طاهري در پاسخ به سوال ديگري مبني بر اين‌كه چرا تجربه‌هايي چون كنسرسيوم مشترك محتواي ملي در ايران به‌خوبي پيش نرفته است، عنوان كرد: یکی از ویژگی‌های کتابخانه‌های جدید(دیجیتالی) نسبت به کتابخانه‌های پیشین(سنتی) تغییر نگرش‌ها و پارادایم‌ها در انجام فرایندها و ارايه خدمات است.
 
وي ادامه داد: دسترسی در برابر مالکیت یکی از پارادایم‌های نوین است. در محیط سنتی هر کتابخانه‌ای که مالك منابع بیشتری بود، کتابخانه موفق و برتر محسوب می‌شد؛ اما اکنون هر کتابخانه‌ای که امکان دسترسی به منابع بیشتری را فراهم کند، برتر است. 

وي تاكيد كرد: فناوری‌ها و پروتکل‌های ارتباطی امکان اشتراک منابع را در سطحی بسیار گسترده، آسان، و سریع را فراهم كرده‌اند. بنابراین می‌توان علاوه بر مجموعه خود، دسترسی به دیگر مجموعه‌ها را نیز برای کاربران محلی میسر كرد. عکس این هم مصداق دارد و باعث افزایش دسترس‌پذیری به منابع از طریق دیگر کتابخانه‌ها می‌شود. این ویژگی بدون تردید رضایت کاربران نهایی را کسب خواهد کرد. 

به گفته طاهري، نبود چنین تفکر و نگرشی(دسترسی در برابر مالکیت) در بین سازمان‌های ایرانی متولی توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی، و تعامل ضعیف این سازمان‌ها با یکدگیر به دلیل تفکر نادرست خودگرایی، موجب کندی حرکت شکل‌گیری تجربیاتی چون کنسرسیوم محتوای ملی شده است. 

نقش كليدي دولت در حمايت از كتابخانه‌هاي ديجيتالي
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اين‌كه نقش دولت در مدیریت یکپارچه و ساماندهی فعالیت‌های مرتبط با طراحی و ایجاد کتابخانه‌های دیجیتالی، بسیار کلیدی است، گفت: بخش عمده‌ای از چالش‌ها و موانع موجود بر سر راه توسعه این گونه کتابخانه‌ها، متوجه پشتیبانی ناكافي و فراهم كردن زیرساختارهای لازم از سوی دولت و سازمان‌های دولتی است. 

وي ادامه داد: تا زماني كه حمایت‌های مادی و معنوی دولت صورت نگیرد و تلاش‌های مرتبط به صورت بهینه مدیریت نشوند، توسعه کتابخانه‌های دیجیتالی استاندارد در کشور نیز در سطح آمال و آرزو باقی می‌ماند.
 
طاهری اظهار اميدواري كرد با توجه ویژه دولت به پدیده مهم و ارزشمند کتابخانه‌های دیجیتالی که در عرصه‌های بین‌المللی به ويژه در کشورهای پیشرفته بسیار مورد اقبال واقع شده است، ما هم بتوانیم در ایران اسلامی عزیز، گام‌هایی تاثیرگذار و قوی در راستای انتشار فرهنگ ناب شیعی و ایرانی برداریم.