به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمدطاهری خسروشاهی، فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد در رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشجوی دوره دکترا این رشته و عضو هیات علمی موسسه تحقیقاتی علوم اسلامی و انسانی دانشگاه تبریز، به مناسبت درگذشت محمد جان شکوری بخارایی، استاد زبان و ادب فارسی تاجیکستان و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، یادداشتی را در اختیار «ایبنا» گذاشت. 

وی در این یادداشت اشاره‌ای به زندگی، آثار و فعالیت‌ها محمدجان شکوری‌بخارایی و تلاش وی در راه احیا و تقویت زبان فارسی در تاجیکستان داشته است.

طاهری خسروشاهی: «استاد محمد جان شکوری بخارایی، از چهره‌های برجسته فرهنگ و ادبیات کشورهای آسیای مرکزی، دانشمند شناخته شده تاجیکستان و از پیشگامان تحقیقات در زمینه شعر و ادب فارسی در بیرون مرزهای ایران اسلامی، سحرگاه روز یکشنبه هفته جاری در بیمارستان ابن سینا در دوشنبه تاجیکستان درگذشت.

محمد جان شکوری که در یکی دو سال اخیر از نارسایی کلیه رنج می‌برد، در هفته‌های اخیر مهمان ایرانیان بود و دوره‌هایی از معالجه خود را در تهران می‌گذراند. لکن در پی تشدید بیماری و تشخیص سرطان، به توصیه پزشکان به موطن مادری‌اش بخارا بازگشت و سرانجام پس از 87 سال حیات درخشان، جان به جان آفرین تسلیم کرد.

استاد محمدجان شکوری بخارایی از حامیان برجسته تقویت زبان و ادب فارسی و خدمتگزاران صدیق وبی ادعای فرهنگ کهن ایران در فرارود (ماورالنهر- تاجیکستان) بود و طی سالیان گذشته، خدمات ارزنده‌ای در این حوزه ارایه کرده بود. برجسته‌ترین اقدام این مرد بزرگ و به عبارتی نقطه عطف حیات علمی و ادبی او، تلاش در راستای «رسمیت بخشیدن به زبان فارسی در تاجیکستان» بود. این تلاش‌ها و فعالیت‌ها، در سال 1989 میلادی (1368 خورشیدی) به رسمی شدن زبان فارسی و انتخاب آن به عنوان زبان اصلی مردم تاجیکستان انجامید.

محمدجان شکوری به پاس یک عمر تلاش در راه احیا و تقویت زبان فارسی در تاجیکستان، مورد توجه محافل ادبی، تحقیقاتی و فرهنگی ایران به ویژه فرهنسگتان زبان و ادب فارسی بود. او از سال 1375 خورشیدی به عضویت این فرهنگستان در آمد. این دانشمند برجسته، عالی‌ترین جایزه دولت تاجیکستان، موسوم به «جایزه رودکی» را از آنِ خود کرده بود و چند سال پیش نیز به عنوان «چهره ماندگار ایران» از وی تجلیل شد. 

روان شاد محمد جان شکوری به همراه دوست و یار دیرینش صدرالدین عینی؛ از احیاگران میراث ایران کهن در فرارود بود. او و دوستانش جنبشی را آغاز کرده بودند که هدف آن، نگاهبانی از هویت ایرانی تاجیکان و فارسی زبانان آسیای میانه بود. یکی از ابزارهای این جنبش و اهداف آن، پیرایش زبان کوچه و بازار تاجیکی، از واژه‌های روسی و انگلیسی بود.

استاد شکوری، به قول مرحوم «لایق شیرعلی»؛ شاعر نامدار فارسی زبان، «توامان با کتاب زاده شده بود» و در حقیقت تکیه گاهی مورد اطمینان برای فرهنگ تاجیکستان به شمار می‌رفت. وی تلاش می‌کرد تا چراغ معرفت را که از نیاکان خود به ارث برده بود، فروزان نگه دارد. شکوری، پسر مرحوم شریف جان مخدوم صدر ضیاء، از قاضیان بخارا و از فضلای نامدار دوران خود بود. مرحوم «صدرضیاء» در سال‌های اختناق و خفقان دوران شوروی سابق، مردانه در مقابل فشارهای حاکمان وقت به ویژه دشمنان زبان و ادب فارسی می‌جنگید و تا آخرین نفس، دست بر قلم داشت. او بارها به جرم دفاع از فرهنگ ایران بزرگ، زندانی شد و سرانجام در زندان مخوف روس‌ها درگذشت.

محمد جان شکوری به شدت مخالف تغییر خط در تاجیکستان بود و می‌گفت: «هدف عمده تغییر خط، ایجاد اختلاف میان فارسی‌نویسان است. می‌خواهند یک نیست انگاری تاریخی و فرهنگی به وجود آورند.»

وی که از سلطه زبان روسی در تاجیکستان به تنگ آمده بود، می‌گفت: «در زمان شوروی سابق و قبل از استقلال، همه جلسه‌ها به روسی برگزار می‌شد. منصب‌داران نمی‌توانستند در یک جلسه رسمی، به تاجیکی حرف بزنند.امروزه به تاجیکی صحبت می‌کنند. بعضی‌ها شکسته و برخی‌ها خوب. این موفقیت بسیار بزرگی است.»

در برهه‌ای از تاریخ تاجیکستان که مجلس آن کشور در پی حذف عبارت «فارسی» از عنوان «زبان رسمی» کشور در قانون اساسی برآمد، استاد محمد جان شکوری با انتشار مقاله‌ای عالمانه با عنوان «عزیز من خراسان است اینجا»، اعتراض جامعه نخبگان کشور را با اقدام غیر اصولی پارلمان آن کشور نشان داد. وی با درک رسالت عمیق فرهنگی و ملی خویش، این مقاله را گسترش داد و آن را با عنوان کتابی به نام «خراسان است اینجا» منتشر کرد.

از دیگر تالیفات و آثار برجسته این پژوهشگر سخت کوش و عاشق فرهنگ ایران زمین، می‌توان به کتاب‌های «سرنوشت فارسی تاجیکی در سده بیست»، «صدر بخارا»، «روشنگر بزرگ» و غیره اشاره کرد.

نگارنده ضمن ادای دین به روان این پاسدار فرهنگ ایرانی در تاجیکستان، درگذشت احیاگر متون زبان و ادب فارسی در سرزمین فرارود را به جامعه علمی و فرهنگی ایران و به ویژه دوستداران ایشان تسلیت می‌گوید و از درگاه ربوبی برای او طلب رحمت و مغفرت می‌‌کند.»

محمدجان شکوری بخارایی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صبح یکشنبه (۲۶ شهریور) در بیمارستان ابن‌سینا در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان درگذشت. وی یکی از شخصیت‌های علمی، فرهنگی و ادبی تاجیکستان بود. فعالیت‌های این شخصیت ادبی در سال ۱۹۸۹ میلادی به رسمی شدن زبان فارسی در این کشور انجامید. وی در ایران به عنوان چهره ماندگار معرفی شده است.

محمد طاهری خسروشاهی متولد ۱۳۵۷، دارای کارشناسی ارشد در رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشجوی دوره دکترا این رشته و عضو هیات علمی موسسه تحقیقاتی علوم اسلامی و انسانی دانشگاه تبریز است. برخی از آثار این پژوهشگر عبارت از «تاریخ تالیف دستور زبان فارسی در آذربایجان»، «فرهنگ آثار فارسی در آذربایجان»، «معرفی پایان نامه های دکتری زبان فارسی در قفقاز»، «بحثی در هویت تورانیان» و «بازتاب جنگ های روس علیه ایران در دیوان قائم مقام فراهانی» هستند.