به گزاش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «بازنمایی فضاهای شهری در هنر و ادبیات+1» عصر دیروز با سخنرانی فرزان سجودی، علی‌ عباسی، افسانه کامران، به ریاست احمد پاکتچی و با حضور اعضای حلقه نشانه‌شناسی تهران در تالار امیرخانی خانه هنرمندان برگزار شد.

دکتر فرزان سجودی، بنیانگذار حلقه نشانه‌شناسی تهران، در این نشست گفت: اساس ژانری نوشتاری به اسم رمان و مقوله‌ای به اسم سینما از شهر متولد شده‌اند و ما با لذت بازنمایی فضاهای شهری در این دو گونه هنری را تماشا می‌کنیم.

وی افزود: شهر در تمایز با روستا فهمیده می‌شود و من این تمایز را آغازگر بحثی جدی می‌بینم. پیدایش پول به مثابه نشانه‌ انتزاعیِ ارزش، نقش مهمی در شکل‌گیری شهر داشت. در شهر درست برعکس روستا می‌توان همه چیز حتی لذت را با پول خرید.

این عضو هیات علمی دانشگاه هنر در ادامه با توصیف فضای شهری گفت: شهر جایی است که شما می‌توانید در آن پرسه بزنید، بخرید، مصرف کنید و لذت ببرید، در حالی‌که روستا این ویژگی را ندارد. در شهر کارگر نیروی کارش را می‌فروشد و پول می‌گیرد، اما چرخه اقتصادی در روستا وابسته به فصل‌هاست.

نویسنده کتاب «نشانه‌شناسی؛ نظریه و عمل» در ادامه با اشاره به این نکته که شهر بر اساس ویژگی‌هایش به مکان ارایه امر تماشایی تبدیل شده است،گفت: از منظر نشانه‌شناسی تجربه‌ای اتفاق افتاده است که بر اساس آن شهر از محلی صرفا برای اقامت، به یک امر دلالت‌گر تبدیل شده است. بر این اساس شهر دیگر فقط جایی برای سکونت نیست، بلکه تبدیل به جایی شده که خودش را پیوسته به مثابه متن عرضه کرده است.

سجودی گفت: در شهر پیوسته در معرض عملیات خوانش قرار داریم و عمل خواندن برای ما به عملی ناخودآگاه تبدیل شده است و حتی کل شهر در معرض خوانده شدن است، در حالی که سیکل زندگی روستایی مردم را دعوت به خواندن نمی‌کند.

این نشانه‌شناس در ادامه با اشاره به این نکته که شهر در کلیت خودش تبدیل به یک ابژه تماشا شده است، گفت: تبدیل شدن شهر به مکان ارایه امر تماشایی، شهر را به یک گالری بزرگ بدل کرد. این مساله باعث شد شهر برای نشانه‌شناسان یک متن چندرسانه‌ای و چندلایه‌ای پیچیده باشد، یعنی در فضای شهری همه‌چیز متنیت پیدا کرد و دلاتگر شد.

سجودی در ادامه با اشاره به این نکته که جز وجه تماشایی و جذاب شهرها، یک رویه تاریک هم وجود دارد گفت: رویه تاریک شهرها باندهای خلافکار، فحشا و مواردی از این دست است. این سمت تاریک شهر که بازهم مولود شهر است، ما را از خود می‌ترساند، اما این هر دو وجه شهر دستمایه‌‌ای برای کتاب ها و داستان و سینماست.

سجودی در پایان گفت: همانطور که گفتم اساسا ژانر رمان و سینما وابسته به شهر بوده و مولود شکل‌گیری شهرهاست. یکی از عارضه‌هایی که ادبیات داستانی ایران و نقد ادبی امروز گرفتار آن است، بی توجهی به این مساله است.

دیگر سخنران این نشست علی عباسی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با موضوع «انسان، مکان، هویت» بود. عباسی با ذکر این مساله که شهرداری تهران از او و دکتر نامورمطلق راهکارهایی برای ارایه هرچه مطلوب‌تر خدمات شهری خواسته است، گفت: این پرسش مهمی است که چرا مردم تهران به شهر تهران تعلق خاطر ندارند؟

عباسی در ادامه با ارایه تعاریفی از مساله هویت گفت: ساختمان‌های شهری تهران هیچ ریشه‌ای در بافت سنتی فرهنگ ایرانی ندارند و به همین خاطر است که کسی با تهران ارتباط برقرار نمی‌کند و هیچ‌گونه هویت و تعلق خاطری شکل نمی‌گیرد.

وی افزود: برای این‌که تهرانی‌ها نسبت به شهر تهران تعلق خاطر داشته باشند و به عنوان مثال آشغال‌های خود را بی‌هدف در سطح شهر رها نکنند باید کوچه و خیابانی که درست می‌شود، ریشه در سنت و فرهنگ ایرانی داشته باشد. امروزه تهران نظامی است که ظاهرا بین اجرا آن تناسب و تعادل وجود دارد، اما به لحاظ کارکرد و محتوا با هم تعارض دارند.

دکتر احمد پاکتچی، رییس این نشست نیز خود سخنرانی کوتاهی با عنوان «رابطه بین خانه و شهر در اندیشه هری تهران» ارایه کرد که قرار است در آینده این سوژه سخنرانی‌اش در قالب یک متن مکتوب منتشر شود. بخشی از سخنان پاکتچی بدین شرح است: شهر ما خانه ما نیست. در تفکر شهری تهران، تلقی ما از خانه یک قلعه است، قلعه‌ای که در بیرون از آن انواع خطرات وجود دارد، اما در داخل خانه یک فضای امن گلخانه‌ای برقرار است. این مساله یک معضل برای جامعه تهران است، چرا که به هر حال اشخاص بیرون این قلعه هم از جنس خود ما هستند.

همچنین در این نشست افسانه کامران، دانشجوی دکترای پژوهش هنر، به ارایه مقاله خود با عنوان «نشانه‌شناسی نمادهای شهری در عکس‌های یادگاری، با مطالعه موردی برج آزادی در عکس‌های یادگاری دهه‌های 50 و 80» پرداخت.

نشست «بازنمایی فضاهای شهری در هنر و ادبیات+1» عصر دیروز چهارشنبه 29 شهریور، با سخنرانی فرزان سجودی، علی‌ عباسی، افسانه کامران، به ریاست احمد پاکتچی و با حضور اعضای حلقه نشانه‌شناسی تهران در تالار امیرخانی خانه هنرمندان برگزار شد.

این نشست، نخستین نشست تکمیلی سمینار بازنمایی فضاهای شهری در هنر و ادبیات است که 28 تیرماه گذشته در خانه هنرمندان برگزار شده بود.