محمد نقي‌زاده، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، عنوان كرد: بسياري از حكيمان از گذشته‌هاي دور درباره بهترين شهر براي زندگي انسان سخن گفتند و نظريه‌پردازي كردند و آرمان‌شهرها را از منظر خود تصوير كردند. اين موضوع ذهن من را نيز مشغول كرده بود كه در تفكر اسلامي چه شهري بهترين شهر قلمداد مي‌شود. پيش از اين كتابي با عنوان «شهر آرماني و فضاي طيبه» تالیف کردم كه به موضوع شهر آرماني اسلامي مي‌پرداخت اما در اين كتاب به دنبال برترين ويژگي شهر از نظر اسلام بودم و به اين نتيجه رسيدم كه بهترين حالت براي انسان خودآگاهي و احساس حضور در محضر الهي است بنابراين بهترين شهر نيز شهري است كه به اين آگاهي انسان دامن بزند. 

عضو هيات علمي دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات افزود: قرآن كريم نيز حال غافلان را بدترين حال‌ها توصيف مي‌كند. بنابراين بهترين شهر، شهري است كه انسان را متذكر نگاه دارد يا از غافل شدن او جلوگيري كند. از سوي ديگر نسخه‌هاي عالي هر امري ذكر ناميده مي‌شود. براي مثال پيامبر اكرم(ص) و قرآن «ذكر» ناميده شده‌اند. البته اين ذكر با ذكري كه به معناي يادآوري است فرق مي‌كند و معناي هدايت و آموزش و تداعي را دربر مي‌گيرد. بر اين اساس بهترين شهر نه تنها مجموعه‌اي از ارزش‌ها را به انسان متذكر مي‌شود، بلكه چگونه زيستن را نيز به وي ارايه مي‌دهد. من چنين مفهومي را از «ذكر» برداشت مي‌كنم و به همين دليل نيز عنوان كتاب را «شهر بيداري» گذاشتم. در واقع اين بيداري هم شامل ذكر است و هم آموزش، عدالت و تداعي را دربر دارد. 

نقي‌زاده در تصديق گفته‌هايش به آيه‌اي از قرآن اشاره كرد و گفت: خداوند در سوره «شعرا» كه شاعران را نكوهش مي‌كند، حساب شاعران متذكر را جدا مي‌كند، يعني خداوند بهترين شعر را شعري مي‌داند كه شاعرش متذكر باشد، زيرا اين شاعر شعري مي‌سرايد كه ساير انسان‌ها را متذكر مي‌كند. 

مدرس دانشگاه تاكيد كرد: اگر قرار است چيزي راهنماي انسان باشد بايد به گونه‌اي باشد كه او را بيدار نگه دارد. اميرالمومنين(ع) جمله‌اي دارند با اين مضمون كه از مكان‌هاي غفلت‌زا پرهيز كنيد. براي نوشتن اين كتاب تحقيقاتي را در متون و معارف اسلامي انجام داد و بر اساس يافته‌هاي آن، شهر بيداري را تصوير كردم. 

وي درباره ويژگي‌هاي اين شهر گفت: در شرح ويژگي‌هاي چنين شهري دو گروه موضوعات را مشخص كردم. يك دسته از موضوعات كه تقويت‌كننده ذكر هستند و اموري ديگر كه خودآگاهي و احساس حضور را در انسان تضعيف مي‌كنند. معنويت‌گرايي، آموزش، علم و آگاهي، هدايت، احساس حضور، شادي و نشاط و بهجت مفاهيمي‌اند كه روح و جسم انسان نيازمند آن‌هاست. عشق، تربيت و ايمان از مهم‌ترين عواملي قلمداد مي‌شوند كه بيدارگري شهر را افزايش مي‌دهند. تقلب، تهييج، تحريك، استفاده ابزاري از موضوعات مقدس، بيهودگي و بطالت نيز از جعوامل تضعيف‌كننده تذكرند. 

نقي‌زا افزود: عواملي كه ذكر شد در شمار اصول قلمداد مي‌شوند و روش‌هايي براي اعمال و اجراي آن‌ها در شهر وجود دارد. هر آن‌چه در شهر وجود دارد مانند معماري بناها و ميادين، مجسمه‌ها و طراحي‌هاي صنعتي مي‌توانند ويژگي‌هاي بيدارگري را داشته باشند. مهم اين است كه اين ابزارها را چگونه در راه بيدارگري و تذكر به كار گيريم.  

وي درباره شهرهاي بيدارگر از گذشته تاكنون گفت: در اين كتاب، بررسي تاريخي براي ميزان بيدارگري شهرهاي بيداري انجام ندادم. كتاب ديگري را در دست چاپ دارم كه درباره مبادي شهر اسلامي است و در آن تا اندازه‌اي به بررسي‌هاي تاريخي متوسل شده‌ام، اما در اين اثر بيشتر بحثم به اصول و شيوهاي اجرايي براي بيدارگر كردن شهر اختصاص دارد. 

وي يادآوري كرد: اكنون شهرهايي در سراسر جهان وجود دارند كه ويژگي‌شان غفلت‌زايي يا بيدارگري‌ است. اين‌طور نيست كه همه شهرهاي امروزي غفلت‌زا باشند. غفلت‌زا بودن تهران نيازي به اثبات ندارد و همه آن‌چه در اين شهر ديده مي‌شود از  مناظر، تابلوهاي تبليغاتي، ترافيك، آلودگي و رفتار با پياده‌ها نشان مي‌دهند كه اين شهر، متذكر نيست. البته اين موضوع تنها درباره تهران صادق نيست و بسياري از شهرهاي بزرگ و مهم دنيا از اين قاعده مستثني نيستند. به عنوان پژوهشگر این حوزه در تالیفاتم چندان به دنبال پيدا كردن مصداق نبودم، اما مي‌توان چنين تحقيقي را نيز انجام داد. 

وي با بیان این که سوق دادن شهرهايي مانند تهران به سمت بيدارگري ممكن است، گفت: هر شهري متشكل از سه ركن اهل شهر، ارتباطات مثل فرهنگ اخلاق و قانون و كاربرد شهر مانند خيابان و ساختمان است. بايد به مرور تحولاتي را در اين ارکان ايجاد كرد تا شهر را به سمت بيدارگري سوق داد. پيامبر اكرم(ص) هنگامي كه وارد يثرب شدند، شهر را ويران نكردند و از نو نساختند، بلكه ابتدا مسجدي را بنا كردند. بنابراين در آغاز بايد از دو ركن نخست كه اهالي شهر و فرهنگ آن‌هاست، شروع كرد. 

نقي‌زاده تاكيد كرد: وقتي تفكر انسان‌ها تغيير مي‌كند، اخلاقيات آن‌ها نيز متحول مي‌شود و به تدريج اين تحول به محيط زندگي آن‌ها هم رخنه مي‌كند. جامعه‌اي كه اهل مصرف است، هرچه طراحي شهر را به سمت ضدمصرف‌گرايي سوق دهيم آن جامعه باز هم مصرف‌گرا خواهد ماند. بايد برای تغییر انديشه مردم هم تلاش كرد. در شهري كه همه تصور مي‌كنند آپارتمان‌هاي پر واحد با طبقات يك‌واحدي بهترند، بديهي است كه طراحي آپارتمان‌ها به همين سمت مي‌رود. شيوه زيست و انديشه مردم در بيدارگر يا غفلت‌زا بودن شهر تاثير دارد.