به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «تئاتر و سینما در قزوین» نوشته مهدی نورمحمدی پژوهشی درباره پیشینه نمایش در قزوین و همچنین تئاتر به سبک غربی و سابقه سینما و تاریخچه ورود آن به قزوین است. 

براساس سندهای ارایه شده در این کتاب، پیشینه نمایش در شهر قزوین به عصر صفوی می‌رسد. تئاتر به سبک غربی نیز در قزوین از سال‌های ابتدایی این قرن رونق فراوانی داشته و بسیاری از فعالان آن بر تئاتر کشور تاثیرگذار بوده‌اند. با وجود اين، «تئاتر و سینما در قزوین» نخستین پژوهش در این موضوع خاص است. 

نویسنده برای نگارش این کتاب سندهای مهمی را دیده است که بسیاری از آن‌ها پیش‌تر در جای دیگری منتشر نشده‌اند. برخی از این اسناد نکات حیرت‌آوری از رونق تئاتر در قزوین را عیان می‌کنند؛ به عنوان مثال در صفحه 46 کتاب آورده شده که انجمن پرورش (نخستین انجمنی که در شهر قزوین تئاتر همگانی به روی صحنه برد) از محل درآمدهای حاصل از بلیط فروشی تئاتر تمام هزینه‌های چند مدرسه را تقبل می‌کرد. این مساله نشان از رونق تئاتر و مخاطب بسیار در قزوین در بین سال‌‌های 1302 تا 1307 دارد. حال این جریان را مقایسه کنید با تئاتر امروز ایران که همچنان به کمک‌های دولتی محتاج است و حتی اجراهای تئاتر شهر تهران نیز با تعداد مخاطبانی دلچسب کمتر مواجه می‌شود. 

در صفحه 50 کتاب سند دیگری ارایه شده که بنا بر آن سند عواید حاصله از نمایش «شجاع‌الدوله» سومین اثر انجمن پرورش، به تاسیس مدرسه‌ای اختصاص یافته است. همچنین سند دیگری در صفحه 52 کتاب خبر از تاسیس مدرسه دوشیزگان پرورش از منفعت حاصل شده از بلیط فروشی نمایش‌ها، می‌دهد. لازم به ذکر است که تحصیل در این مدرسه رایگان بود و کتاب و لوازم تحصیل هم به طور رایگان در بین دانش‌آموزان قرار می‌گرفته است. 

از دیگر سندهایی که برای نخستین بار در این کتاب منتشر می‌شود، نامه انجمن پرورش به نماینده قزوین در مجلس پنجم شورا در سال 1304 است. این نامه که در صفحات 56 و 57 کتاب منتشر شده، نکات بسیار جذاب و در عین حال مهمی درباره چگونگی در اختیار گرفتن سالن نمایش توسط این گروه و همچنین اوضاع گروه نمایشی در آن روزگار، به مخاطب منتقل می‌کند. از این رو خواندن این اسناد می‌تواند برای دانشجویان تئاتر مفید باشد. 

نورمحمدی برای تالیف این کتاب مصاحبه‌های گوناگونی هم با بازمانده‌های هنر نمایش و سینما در قزوین و همچنین بسیاری از مطلعان از این دو هنر، انجام داده است. یکی از این مصاحبه شونده‌ها سید محمددبیر سیاقی، استاد مطرح ادبیات و مصحح مقدمه شاهنامه ابومنصوری است. این پژوهشگر اطلاعات جالب و مفیدی از مشاهدات خود از نخستین فیلم‌های نمایش داده شده در قزوین به نویسنده این کتاب داده است که خواندنش خالی از لطف نیست. 

سند دیگری هم در کتاب آمده که حکایت از رونق نمایش سنتی «نقالی» در قزوین دارد. در صفحه 39 کتاب از یک نقال به نام «سیدهاشم» نام برده شده است. گویا این نقال در کار خود بسیار زبانزد بوده است، به نحوی که مردم در هنگام نقل روایت‌هایی چون «کشته شدن سهراب به دست رستم» از شب قبلش در قهوه‌خانه، محل فعالیت این نقال، جا رزو می‌کرده‌اند. این نقال در سال 1368 درگذشته و علیرغم شهرتی که داشته تا به امروز هیچ پژوهشی درباره فعالیت‌های او منتشر نشده است. 

در فصل چهارم این کتاب یک متن نمایشی قدیمی با عنوان «شاه عباس» نوشته سیدجلال قوامی منتشر شده است. این متن که توسط گروه پرورش در قزوین به روی صحنه رفته است، برای نخستین بار است که منتشر می‌شود. این نمایشنامه 44 صفحه دارد. 

فصل پنجم نیز به شرح حال تعدادی از بزرگان نمایش و سینما در قزوین چون سید یوسف خاکپور، سید کمال‌الدین بکتاشی، احمد مولاوردی خانی، غلامحسین گلچین، عباس امیر غیاثوند، حسن شیخ‌الاسلامی، محمدعلی ساربان، غلامحسین لطفی و رضا فیض‌نوروزی اختصاص یافته که برخی از این هنرمندان مانند سید‌یوسف خاکپور علی‌رغم شهرت و خدمات بسیار در کتابی ماندگار نشده بود. 

یک مبحث خواندنی و جذاب این کتاب شرح و توضیح نمایشی به نام «گرگ بازی» در صفحات 14 و 15 کتاب است. نویسنده در شرح این نمایش آورده که یک یا چند گرگ در بین خیل عظیم جمعیت رها شده و مردم به دنبال آن‌ها می‌دویدند و گرگ خشمگین نیز چون احاطه مردم را دور خود می‌دیده، به آنان حمله می‌کرده است. 

نکته جالب این نمایش در این است که کسی در نهایت به گرگ آزاری نمی‌رساند و در پایان گرگ سالم می‌ماند. این در حالی است که این مساله با نمایش‌ها و آیین‌های سنتی مشابه در دیگر کشورها چون گاوبازی در اسپانیا قابل مقایسه است. در دیگر آیین‌های مشابه برخی کشورها حیوانات به طرز وحشیانه‌ای کشته می‌شوند، اما در ایران شاید به دلیل فرهنگ خاص و معنوی مردم حیوان آسیبی نمی‌بیند. 

در نهایت با وجود دقت نظر مولف در تالیف این کتاب، این اثر در برخی موارد دارای اشکالات ویراستاری و در موقعیت‌هایی هم با کاستی‌های محتوایی مواجه است. به عنوان مثال در صفحه 14 کتاب در نام بردن از برخی نمایش‌های سنتی، از «نمایش‌های اهل سخن» شامل تعبیر خواب، رمالی، فال‌بینی و مساله گویی، نام برده شده، اما توضیحی درباره این‌که چرا این موارد در زمره نمایش قرار می‌گیرند، ارایه نشده است.
 
در همین صفحه از نمایش «بلند کردن فیل» سخن گفته شده، ولی در این‌باره به سندی ارجاع داده نشده است. در صفحه 16 کتاب هم از نمایشی با نام «معلق بازی» نام برده شده که توضیحی درباره چگونگی اجرای این نمایش را در کتاب نمی‌بینیم. 

همچنین در صفحه 37 کتاب هم در شرح حال بازیگری به نام «حسن مسخره» به کتابی با عنوان «کیوان نامه» ارجاع داده شده که نام این منبع در لیست منابع و مآخذ انتهای کتاب ذکر نشده است. البته با جمع‌بندی می‌توان گفت که این کتاب با کمترین اشکالات ویراستاری مواجه است و از این منظر باید به نویسنده کتاب تبریک گفت. 

کتاب «تئاتر و سینما در قزوین» با شمارگان سه هزار و 100 نسخه، 336 صفحه و بهای هشت هزار و 500 تومان از سوی انتشارات سایه گستر منتشر شده است. 

پیش‌تر به قلم نورمحمدی کتاب‌های «قزوین در انقلاب مشروطیت»، «دیوان عارف قزوینی»، «مشاهیر قزوین»، «سرآغاز عکاسی در قزوین»، «سرگذشت موسیقی دانان قزوین»، «ترور در بهارستان» و چند کتاب دیگر منتشر شده است.