به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بیست و سومین نشست از سلسله درس‌های «شاهنامه‌پژوهی» عصر دیروز ( 30 آبان) ساعت 16 با حضور احمد ابومحبوب، مدرس این دوره و جمعی از علاقه‌مندان به شاهنامه در سرای اهل قلم برگزار شد.

ابومحبوب در آغاز این جلسه گفت: کاووس در جنگ مازندران شکست می‌خورد. وی در حقیقت سه عمل نابخردانه را در دوران حکومتش انجام می‌دهد که هر سه عمل به گونه‌ای به ضرر ایران و ایرانیان است. یکی از این اعمال همان جنگ با مازنداران است.

وی از دوران کی‌کاووس به عنوان یکی از پرحادثه‌ترین دوره‌های تاریخ اسطوره‌ای ایران یاد کرد و گفت: ماجرای سهراب یا کشته شدن سیاوش همگی در این دوران رخ می‌دهند و به نوعی کشته‌شدن سیاوش هم  محصول بی‌خردی کاووس است؛ چراکه نتیجه حمله به هاماوران است که در پی آن پای سودابه و دیگر قضایا به میان می‌آید.

این پژوهشگر در ادامه چند پرسش را برای پژوهش‌هایی در این زمینه مطرح کرد و توضیح داد: هر چند کاووس یکی از بی‌خردترین شاهان است، اما سوال این‌ است که چرا هنوز فره ایزدی با اوست. در حالی‌که فره ایزدی برای شاهان دادگر و خردمندان است، در حالی‌که از کی‌کاووس نه دادی می‌بینیم و نه خردی.

وی اظهار کرد: برهمین اساس به‌گونه‌ای می‌بینیم که فره ایزدی گاهی در تاریخ اسطوره‌ای ایران به پرسش‌هایی پاسخ نمی‌دهد یا شاید باید توجیه دیگری برای آن داشته باشیم، بدین معنی که آیا فره ایزدی با قدرت ارتباط دارد یا خرد را باید از دیدگاه جامعه‌شناختی بررسی کرد. 

این استاد دانشگاه اشاره‌ای به فره ایزدی داشت و تشریح کرد: فره یک نیروی یزدانی حمایت‌کننده و در حقیقت حمایت الهی یا ایزدی است. این اندیشه از زمانی در اسطوره‌های ایران پیدا می‌شود که سیاست با پیامبری و شاهی در هم ادغام می‌شوند و شاه‌ موبدی پدید می‌آید. شاه موبدی نوعی پادشاهی است که شاه نماینده خداوند بر زمین و سایه او بر زمین به حساب می‌آید. همچنین باید از فردی که دارای فره ایزدی است اطاعت کرد؛ چراکه این فرد از پیش تعیین شده و از نیروی حمایت الهی و تایید او برخوردار است.

ابومحبوب افزود: ایرانیان سه نوع فر را قائل بودند. فره ایزدی، فره پیامبری و فره شاهی. جلوه‌های هر کدام از این فر‌ها متفاوت است که در سنگ‌نگاره‌ها یا داستان‌ها به شکل‌‌های مختلفی دیده‌ایم. فره پیامبری به شکل نور یا خورشید پشت سر پیامبران و ایزدان در سنگ‌نگاره‌ها یا تصاویر نشان داده شده است.

وی ادامه داد: بعدها در اسلام هم برای تصویر پیامبر یا ائمه نیز از نوری در پشت سر آن‌ها استفاده شده که برگرفته از همان اندیشه فره پیامبری است. در حقیقت اندیشه فر از اسطوره و اندیشه ایرانی به دیگر فرهنگ‌ها نیز وارد شده است. همچنین فر به صورت عقاب، هما و بره نیز نشان داده شده و همگی جلوه‌ها و شکل‌های مختلفی از فر هستند. از سوی دیگر شاهان باید فره کیانی داشته باشند. 

ابومحبوب یادآور شد: همچنین انسان اگر عادل، درستکار و خردمند باشد به فر می‌رسد؛ چراکه به معنی تایید شدن از سوی خداوند است.

این استاد دانشگاه در ادامه در تکمیل داستان کی‌کاووس گفت: در این داستان دیو سپید شبانه به لشکر ایرانیان حمله می‌کند و بر آن‌‌ها مسلط می‌شود. در نتیجه این حمله ایرانیان همگی نابینا می‌شوند به معنای دیگر به دنیای تیره‌ای وارد می‌شوند. در این‌جا بازهم کاووس از زال مدد می‌جوید.

وی همچنین اشاره‌ای به عدد 12 در این داستان داشت و گفت: یکی از نمادهای اسطوره‌ای در این داستان عدد 12 است. برای درک بسیاری از پدیده‌ها که با عدد سر و کار دارند باید خود آن عدد را شناخت. عدد 12 در ادیان مختلف هم تکرار شده است. برای مثال تعداد حواریون در مسیحیت 12 است یا در تشیع 12 امام داریم. بنابراین به نوعی معنای دینی هم در کنار معنای اسطوره‌ای و جادویی دیده می‌شود.

ابومحبوب ادامه داد: براساس مفهوم اسطوره‌ای زمان که بشر خود از ستاره‌ها گرفته و آن‌را به علم نجوم تبدیل کرده و در نتیجه براساس همان نگاه اسطوره‌ای و اعتقادات نجومی، انسان سال را به 12 قسمت مساوی تقسیم کرده است.

وی افزود: از سوی دیگر براساس تعداد لشکر دیو سپید (لشکر مازندرانیان) که با 12 هزار سپاه به جنگ کی‌کاووس آمده نیز می‌توان دریافت که این مساله برگرفته از اسطوره زروانی است.

این پژوهشگر با تاکید بر این موضوع که جنگ ایران با مازندران جنگ دو فرهنگ متفاوت است اظهار کرد: کی‌کاووس برای رواج تفکر و اندیشه خود به مازندارن حمله می‌کند و در حقیقت دو فرهنگ مختلف هستند که در مقابل هم قرار می‌گیرند، اما کی‌کاووس همه چیز را در این شکست از دست می‌دهد.

وی در ادامه بخش‌هایی از این داستان را قرائت کرد و به نکته‌های مهم نهفته در ابیات این داستان یا تعبیر اصطلاحات و واژگان آن‌ها پرداخت. 

بیست و سومین نشست از مجموعه درس‌های «شاهنامه‌پژوهی» سه‌شنبه (30 آبان) از ساعت 16 تا 17 و 30 دقیقه در سرای اهل قلم، واقع در خیابان انقلاب، خیابان فلسطین جنوبی، کوچه خواجه‌نصیر، شماره دو برگزار شد.