به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مفهوم خیال، مثال و جمال در معرفت‌شناسی حوزه زیبایی‌شناسی اسلامی نقشی اساسی دارند و به یقین می‌توان گفت که شناخت بهتر و دقیق‌تر فلسفه هنر اسلامی مستلزم رسیدن به درکی صحیح از این مفاهیم است. همچنین بسیاری از اندیشمندان امروز اعتقاد دارند که مهم‌ترین هنر در تمدن اسلامی عرفان است و البته هنرهای زیبا نیز در این تمدن ارتباط تنگاتنگی با مقوله عرفان اصیل اسلامی دارند. وجود منابعی چون «فتوت‌نامه‌ها» دلیل محکمی بر این ادعاست.
با وجود اهمیت معنایی این واژگان متاسفانه کتاب‌هاو منابع اندکی در شرح و توضیح آن‌ها وجود دارد. بیشتر این منابع اندک نیز زبانی پیچیده و غامض دارد که درکش برای دانشجویان رشته‌های هنر سخت است و تنها دانشجویان و علاقه‌مندان رشته‌های فلسفه و عرفان می‌توانند از این منابع استفاده کنند.
کتاب «خیال، مثال و جمال در عرفان اسلامی» نوشته علی شیخ‌الاسلامی شاید تنها منبعی است که در این موضوع به صورت مختصر و با زبانی ساده منتشر شده است. این کتاب زبانی ساده دارد و نویسنده با ارجاعات مناسب خود به قرآن و روایات به مباحث زیبایی‌شناسی خود اصالت داده است. این اثر سه فصل دارد که به ترتیب عبارتند از «خیال و مثال در فلسفه و حکمت»، «خیال و مثال در عرفان» و «زیباشناسی عرفانی.»
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های محتوایی این کتاب بحث درباره «جایگاه خیال در انسان‌شناسی» است که پیش‌تر در هیچ منبعی طرح موضوع نشده است. معدود کتاب‌های دیگر در این موضوعات بیشتر به جایگاه خیال در حوزه هستی‌شناسی یا معرفت‌شناسی پرداخته‌اند.
یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت این کتاب چگونگی طرح موضوع و ارجاعات فصل سوم کتاب یعنی زیباشناسی عرفانی است. لازم به توضیح است که علم زیبایی‌شناسی (به معنای غربی آن) در تمدن اسلامی سابقه چندانی ندارد. فلاسفه مسلمان درباره این مباحث مطالب زیادی ندارند و می‌توان گفت که روی این موضوع خاص اندیشه نکرده‌اند. این در حالی است که مشابه مباحث زیبایی‌شناسی غربی را فقط می‌توان در متون عرفانی یافت. اگر قصد داریم امروز یک نظام زیبایی‌شناسی اسلامی طرح‌ریزی کنیم، ناچاریم بن‌مایه این نظام را بر دوش این منابع بگذاریم. نویسنده این کتاب به درستی این موضوع را درک کرده است.
همچنین شروع مباحث فصل سوم کتاب نیز عالمانه است. در منابع مشابه ارجاعات مباحث به قرآن، روایات و احادیث بسیار کم و در حد صفر است. این مساله اصالت‌مندی این کتاب‌ها را نیز با شبهه مواجه می‌کند. اما علی شیخ‌الاسلامی بحث خود را با استفاده از آیات کلام‌الله مجید و احادیث شروع می‌کند. همین مساله باعث شده که مباحث او کاملا منطقی و در عین حال کاربردی باشد، چرا که با غور در مباحث این فصل کتاب می‌توان به یک درک و شناخت صحیح از نقد ادبی و هنری بر مبنای اندیشه اسلامی دست یافت. منابعی که بیشتر بر آرای عرفا و فلاسفه استوار باشد، تجریدی بوده و در زمینه نقادی ادبی و هنری کارآیی خاصی ندارند.
چاپ سوم و ویراست جدید کتاب «خیال، مثال و جمال در عرفان اسلامی» نوشته علی شیخ‌الاسلامی با شمارگان سه هزار نسخه، 76 صفحه و بهای هزار و 100 تومان تابستان امسال (1391) از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) فرهنگستان هنر روانه کتابفروشی‌ها شد.
چاپ پیشین این کتاب در سال 1386 راهی بازار کتاب شد.
این کتاب جلد چهارم از مجموعه درسگفتارهای جمعی از استادان زیبایی‌شناسی و فلسفه هنر است که طی سال‌های 1382 و 1383 در فرهنگستان هنر ارایه و در نهایت پس از ویرایش و افزودن بخش‌هایی توسط خود استادان به صورت مجموعه حاضر در قطع جیبی منتشر شد. «حکمت هنر و زیبایی در اسلام»، «هنر در نظر افلاطون»، «فلسفه هنر ارسطو»، «هنر از دیدگاه مارتین هیدگر»، «فلسفه تحلیلی هنر» و «هنر و زیبایی‌شناسی در شرق آسیا» از دیگر مجلدات این مجموعه‌اند.
یکشنبه ۲۶ آذر ۱۳۹۱ - ۱۲:۲۳
نظر شما