به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)،‌ بیداری اسلامی را می‌توان پدیده‌ای منحصر به فرد و از نتایج بارز انقلاب اسلامی در ایران به‌شمار آورد که در قیاس با جریان احیاءگری اسلام، به دلیل قوّت ابعاد عملیاتی‌اش، ‌کامل‌تر و مؤثرتر ارزیابی می‌شود. به عبارت دیگر، جریان احیاي اسلام سیاسی در عصر حاضر، متأثر از امواج معرفتی قوی و با نفوذ انقلاب اسلامی، تجلیات عملی و آشکاری یافته است که عمده نظام‌های بسته منطقه را از ناحیه معرفی اصول سیاسی اسلام ناب محمدی(ص) دچار بحران كرده است.

اگرچه تحولات جاری دو منطقه در ابتدای راه خود قرار دارند و ارایه هرگونه قضاوت قطعی‌ای دشوار می‌نماید، اما این ویژگی نباید راه را بر تحلیل ابعاد معرفتی و آثار کاربردی آن سد كند. اثر حاضر با عطف توجه به هدف تهیه شده است و نویسندگان تلاش دارند همزمان با وقوع، تحول و اوج یافتن جریان‌های سیاسی ـ اجتماعی در کشورهای منطقه، به تحلیل مبادی، ارکان و‌ آینده آن‌ها همت گمارند. این اقدام اگر چه متضمن چالش علمی ـ تحلیلی زيادي است، اما ضرورت دارد و اصلاح تحلیل‌ها و تقویت سیاست‌ها را در پی خواهد داشت.

کتاب حاضر، نخستین اثر از مجموعه مقالات مربوط به بیداری اسلامی است که به بررسی ابعاد نظری و عملی بیداری اسلامی اختصاص دارد. این اثر در سه بخش تنظیم شده است.

بخش اول، مبادی نظری موضوع را پوشش می‌دهد. با عنایت به کمبود منابع در این زمینه، مقالات این بخش بیشتر است. در مقاله نخست افتخاری با استفاده از نظریه «ملت قوی، دولت ضعیف»، چارچوبی تحلیلی را ارایه داده که در آن بیداری اسلامی به عنوان پدیده‌ای جامعه‌شناختی بررسی شده است. از این منظر سرمایه اجتماعی نظام‌های سیاسی اقتدارگرا متأثر از تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی رو به زوال گذارده و ملت‌های اسلام خواه برای اصلاح امور اقدام به حذف آن‌ها كرده‌اند. در مقاله دوم روح‌الامین با مرور دیدگاه‌های موجود تلاش كرده چارچوب نظری را بنیان نهد که راهنمای فهم معنای جنبش‌های برآمده از بیداری اسلامی باشد. 

مقاله دوم، ابعاد نظری مربوط به جنبش‌های را برجسته مي‌‌كند و از این حیث، اين دو نوشتار، مکمل یکدیگرند. در سومین مقاله «غفاری» اقدام به برجسته‌سازي یک نظریه خاص مربوط به حضرت آیت‌الله خامنه‌ای‌ كرده است. فلسفه این اقدام آن است که مقام معظم رهبری نقش مهمی در تبیین نظری این پدیده داشته‌اند و در سخنرانی‌های مختلف به تحلیل علمی ابعاد آن پرداخته‌اند و از این حیث این نظریه از ارزش مبنایی برخوردار است.

چهارمین مقاله سعی دارد براساس نظریه محرومیت نسبی کار موضوع بیداری اسلامی را تحلیل كند. به زعم اسماعیلی، نويسنده اين مقاله، مجموع محرومیت‌های تحمیلی بر مردم عرب از ناحیه دولت‌ها و عوامل خارجی (در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی) منجر شد نوعی نارضایتی در این جوامع پدید آید که راه‌حل آن نزد اسلام‌گرایان است. 

پنجمین مقاله به قلم «بهستانی» از منظری تئوریک به تحولات احتمالی در حوزه فقه سیاسی اهل سنت نظر دارد و این که آموزه‌های مبتنی بر تغلّب بیش از این نمی‌تواند در مقابل امواج بیداری اسلامی دوام یافته و اعتبار خود را حفظ كند. در مجموعه این بخش تصویری «فلسفی، اندیشه‌ای، جامعه‌شناختی» از بیداری اسلامی را به خواننده معرفی می‌كند.

بخش دوم که با عنوان «ابعاد عملی» بیداری اسلامی نام گرفته، در بردارنده 3 مقاله است. «گوهری مقدم» در سطح «روابط بین‌الملل» به موضوع نگریسته و ضمن تأکید بر ویژگی‌های منحصر به فرد «بیداری اسلامی» از ظرفیت‌های انقلاب‌گونه آن نیز سخن گفته و آینده‌ای متمایز را برای منطقه در چارچوب نظام بین‌الملل پیش‌بینی كرده است. ذوالفقاری رویکرد اجتماعی مقاله پیشین را به عطف توجه به رویکرد سیاسی پیشنهادی‌اش تقویت كرده و ایده‌ای مشابه را در سطح تحلیل سیاسی برای بیداری اسلامی پیش‌بینی کرده است. در سومین مقاله این بخش «نجاتی آرانی» به ترکیب این دو دیدگاه اهتمام ورزیده و از جنبش‌ اجتماعی سخن گفته است که ملاحظات اجتماعی و سیاسی را به صورت توأمان در خود دارد، به نظر می‌رسد جمع‌بندی این مقاله مورد تأیید و اقبال نویسندگان فصول پنجم و ششم نیز باشد. 

اما سومین بخش که جای کار بسیار دارد و در این اثر صرفاً برای طرح موضوع و حفظ جامعیت اثر، به صورت اجمال به آن پرداخته شده، مطالعات موردی را شامل می‌شود. بذرافکن و جاودانی مقدم بر این اعتقادند که تحولی چشمگیر در سطح خاورمیانه در حال وقوع است. تحولی که شاید بتواند ایده‌های پیشین ـ مانند خاورمیانه بزرگ یا خاورمیانه نوین ـ را به کناری زده و تصویری اسلامی و همسو با گرایش اسلام‌گرایی مدنظر گروه‌های مقاومت و رهایی بخش را حاکم كند. همین ایده با عطف توجه به تحولات اراضی اشغالی، تأیید شده و صادقی‌زاده نیز نشان داده که خاورمیانه به سمت و سوی جدیدی در حرکت است. جهتی که برای گرایش‌های لیبرالی و غربی چندان خوشایند نخواهد بود.

نگارندگان مقالات از منظرهای مختلفی به تحلیل «بیداری اسلامی» پرداخته‌اند و از این حیث، تصویری نسبتا دقیق را عرضه داشته‌اند که می‌تواند در مقام تحلیل و یا ارایه راهبرد برای تحولات جاری مفید باشد. با این حال پیچیدگی و تعدد ابعاد موضوع، اقتضای پرداختن به تحلیل‌های تکمیلی و به‌روزتری را دارد که امید می‌رود در مجموعه‌های بعدی به آن پرداخته شود.

چاپ نخست كتاب «بيداري اسلامي در نظر و عمل» در 376 صفحه، با شمارگان هزار و 500 نسخه و بهاي 70 هزار ريال روانه بازار كتاب شده است.