به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با پایان یافتن سال ۹۱ حوزه ادبیات بچه‌های ایران‌زمین نیز یک سال تجربه کسب کرد و بزرگتر شد. در این سال نیز جوایز مختلفی چون جایزه کتاب سال، کتاب فصل، جایزه ادبی حوا، جایزه لاک‌پشت پرنده، جایزه شهید غنی‌پور و جایزه پروین اعتصامی با همه ضعف و قوت‌ها و نقد و نظرهای منتقدان برگزار شد. همراه با این رویدادهای ادبی، یکی از دیگر اتفاق‌های این حوزه نیز نامگذاری روز هجدهم تیر، سالروز درگذشت مهدی آذریزدی، نویسنده کودک و نوجوان به نام «روز ادبیات کودکان و نوجوانان» در تقویم رسمی جمهوری اسلامی بود. گزارش زیر مروری دارد بر رویدادهای حوزه ادبیات کودک و نوجوان در بخش جشنواره‌ها و جایز‌های ادبی همراه با رویدادهایی که در یک سال اخیر در کارنامه این حوزه به ثبت رسیده‌اند.  

گام اول بر پله ششم

کتاب‌های برگزیده و شایسته تقدیر ششمین دوره جایزه گام اول از میان یک‌هزار و 590 عنوان کتاب ارسال شده به دبیرخانه این جایزه انتخاب شدند، اما از میان چهار جایزه بخش ادبیات کودک و نوجوان تنها دو کتاب ملاک‌های داوران را داشتند. حوزه‌های شعر کودک، شعر نوجوان و داستان کودک در این دوره کتاب برگزیده و یا شایسته‌ تقدیر نداشتند که این اتفاق در نوع خود جالب توجه است. کتاب «روزنوشت‌های درخت ته کلاس» اثر شادی خوشکار  و کتاب «جشن خاکستر» اثر مریم محمدخانی دو کتاب برگزیده داستان نوجوان در این جایزه بودند.

گردان قاطرچی‌ها سوار بر کتاب سال 

حوزه کودک و نوجوان در سی‌امین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، مظلوم‌ترین حوزه واقع شد. در این دوره حوزه‌های شعر و داستان کودک و نوجوان هیچ برگزیده‌ای نداشتند. نداشتن بودجه یا نبود کتاب‌های دارای ملاک‌های لازم، می‌تواند از دلایل این امر باشد. در این دوره کتاب «گردان قاطرچی‌ها»ی داوود امیریان در بخش داستان نوجوان شایسته تقدیر شناخته شد.

فقط دو کتاب در سه دوره کتاب فصل!

سال ۹۱ سه دوره از جایزه کتاب فصل را در خود جای داد، اما تنها دو کتاب از چهار حوزه اصلی کتاب‌های  کودک و نوجوان در سه دوره از این جشنواره به عنوان برگزیده انتخاب شدند. بیست‌ویکمین دوره از این جایزه که در بهار سال ۹۱ برگزار شد، هیچ کتابی از حوزه کودک و نوجوان را لایق برگزیده شدن ندانست! 

بیست‌ودومین دوره از این جشنواره که در داغ‌ترین فصل سال برگزار می‌شد، کتاب «طبیعت اسرار آمیز» با ترجمه مجید عمیق را به عنوان کتاب برگزیده ادبیات کودک و نوجوان انتخاب کرد. 

آخرین دوره از این جایزه در سال ۹۱، در اقدامی دیگر، کتاب «جایی که کوه بوسه می‌زند بر ماه» نوشته گریس لین با ترجمه پروین علی‌پور را به عنوان کتاب برگزیده این جایزه انتخاب کرد. 

سه مترجم سیب حوا را گاز زدند

نخستین دوره جایزه ادبی حوا در سه بخش برگزیده داشت، اما نه از میان کتاب‌ها. کلر ژوبرت، نویسنده و مترجم ، شقایق قندهاری، مترجم و افسانه سپه‌پور به عنوان مترجم برگزیده این جایزه معرفی شدند. در بخش ناشران نیز مدیران موسسه‌های انتشاراتی زیتون، بنیاد بعثت، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و علمی، فرهنگی، به عنوان ناشران برگزیده انتخاب شدند. این جایزه با هدف قدردانی از فعالان عرصه کتاب کودک و نوجوان پا گرفته است.

جایزه‌ای از طرف بچه‌ها به رمان «هستی»

رمان «هستی»، نوشته فرهاد حسن​زاده، در مراسم انتخاب بهترين رمان نوجوانان امروز، به عنوان رمان برگزيده نوجوانان معرفی شد. دو کتاب «گردان قاطرچی​ها» نوشته داوود اميريان و «توران تور» اثر عباس جهانگيريان نیز از سوی داوران نوجوان این برنامه به عنوان مقام دوم و سوم آثار برتر نوجوانانه برگزیده شدند. این جایزه از طرف نوجوانان تهرانی به این کتاب‌ها داده شد. این در حالی است که جوایزی از این دست که در آن مخاطبان کتاب برگزیده خود را انتخاب کنند، پیش از این در ایران سابقه نداشته است.

منتقدان برگزیده سال ۹۱

در نهمین جشنواره نقد امسال دو منتقد کتاب کودک و نوجوان به عنوان برگزیده این جایزه معرفی شدند. از میان 12۵ مقاله مكتوب و 12 مقاله الكترونيک ارسال شده به دبیرخانه جشنواره در حوزه نقد شعر کودک و نوجوان، مقاله «شاعری شيفته كلاغ‌ها!» از زهره حيدری‌شاهی به عنوان برگزیده و در حوزه نقد داستان کودک و نوجوان مطلب «سوژه‌های جذاب، پرداخت‌هاي خام» نوشته مهدی ابراهيمی‌لامع شایسته تقدیر شدند.

فرود لاک‌پشت پرنده بر شانه‌های فرشید مثقالی و مرتضی خسرونژاد

جایزه لاک‌پشت پرنده نیز در دومین دوره خود با تجلیل از مرتضی خسرونژاد و فرشید مثقالی، به عنوان برگزیده ویژه، برندگان خود را معرفی کرد. اولین دوره اهدای نشان جایزه لاک‌پشت پرنده به بهترین کتاب‌های کودک و نوجوان سال 90، سه برگزیده داشت. نشان طلایی «لاک‌پشت پرنده» در این دوره به رضی هیرمندی برای ترجمه کتاب «اختراع هوگوکابره»، یونس خانیان برای رمان «عاشقانه‌های یونس در شکم ماهی» و «برایان سلزنیک» برای کتاب‌های «اختراع هوگو کابره» و «شگفت‌زده» اهدا شد. همچنین نشان نقره‌ای «لاک‌پشت پرنده» به شهرداد میرزایی برای نگارش کتاب «ما همه آزاد آفریده شده‌ایم»، فرهاد حسن‌زاده برای نگارش رمان «هستی» و احمدرضا احمدی برای کتاب «همه چراغ‌ها از نگاه‌ها روشن شده‌اند» تعلق گرفت. 

با مرور این جشنواره‌های ادبی می‌توان گفت که سال ۹۱، سال بی‌مهری جوایز ادبی به کتاب‌های کودک و نوجوان بود. به نظر می‌رسد داوران این جوایز، کتاب‌های هر سال را با بهترین کتاب‌های برگزیده سال‌های گذشته مقایسه می‌کنند در حالی که منطقی‌تر است که کتاب‌های هر سال با آثار منتشر شده در همان سال سنجیده و ارزیابی شوند.

 کتاب‌هایی که جایزه‌های پنجمین دوره جشنواره پروین را گرفتند

در پنجمن دوره از جایزه ادبی پروین اعتصامی نیز که در روزهای پایانی سال برگزار شد، سه اثر منتخب حوزه کودک و نوجوان، آثاری در بخش شعر بودند. «میو میو تشکر» اثر مریم هاشم‌پور، «برو جلو بوق نزن» سروده فاطمه کاوندی و «دفتر گل  باز شد» مجموعه شعری از مریم زندی، نام این آثارند که البته همگی جزو شایسته تقدیری‌های این جایزه ادبی به شمار آمدند؛ در حالی که در پنجمین دوره این جایزه به بخش داستان کودک و نوجوان نیز جایزه‌ای تعلق نگرفت.

۱۸ تیر ماه روز ادبیات کودک و نوجوان شد

یکی از رویدادهای حوزه کودک و نوجوان در سالی که گذشت، نامگذاری روزی به نام ادبیات کودک و نوجوان بود. شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 717 خود و بنا بر پیشنهاد شورای فرهنگی عمومی، روز ۱۸ تیر را به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان ثبت کرد. بر این اساس این روز از سال آینده در تقویم رسمی کشور به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان نامیده خواهد شد. داستان نامگذاری این تاریخ به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان از اوایل تابستان آغاز شد؛ زمانی که منصور واعظی، دبیر شورای فرهنگی عمومی در اظهار نظری از انتخاب این روز که سالروز درگذشت مهدی آذریزدی نیز هست، به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان در شورای فرهنگ عمومی سخنی به میان آورد. اعلام این گفته واکنش‌های متفاوتی را میان نویسندگان کودک و نوجوان برانگیخت و بسیاری از آن‌ها از مشورت نگرفتن از اهالی ادبیات در این زمینه گله‌مند بودند، با این حال شورای عالی انقلاب فرهنگی با تثبیت نظر شورای فرهنگ عمومی، ۱۸ تیرماه را به طور رسمی به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان نامگذاری کرد. مهدی آذریزدی، روز ۲۹ اسفند متولد شد اما به دلیل احتمال دیده نشدن این روز در تقویم، به جای تولد این نویسنده روز درگذشت او به این نام در آمد.

مهدی آذریزدی، نویسنده معروف آثار کودکان و نوجوانان و نویسنده کتاب «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» ۱۸ تیر ۱۳۸۸ در سن ۸۸ سالگی در گذشت.

رمان نوجوان امروز به قلم همه نویسندگان 

رمان نوجوان امروز، عنوان طرح کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای تولید رمان‌های مناسب نوجوانان است. در سال ۹۱ نویسندگان این طرح برای آشنا شدن با سلیقه مخاطبان سراسر کشور و همچنین برگزار نشست‌های نقد آثاری که قرار است در این طرح منتشر شوند، راهی سفرهایی شدند تا این سفرها به روند تولید کتاب‌های این مجموعه کمک کنند.

بچه‌ها به آثار تالیفی ایرانی نیازمندند

براساس برخی آمارها، شواهد و نقد و نظر بعضی نویسندگان تمایل اغلب نوجوانان این روزها به سمت کتاب‌های ترجمه و بزرگسال متمایل شده. همچنان‌که در در سفر نویسندگان طرح رمان نوجوان امروز نیز تعدادی از بچه‌های مشهدی کتاب‌های «صد سال تنهایی» گابریل گارسیا مارکز و «کوری» ژوزه ساراماگو را به عنوان کتاب‌های محبوب خود معرفی کردند. طرح‌های کانون پرورش فکری برای کودکان و نوجوان به همراه طرح‌های حوزه هنری، تاکنون سعی داشته‌اند قدم‌های اولیه را برای بازگرداندن کودکان و نوجوان به سمت و سوی مطالعه کتاب‌های تالیفی، ارزشمند بردارند و امید است با ادامه‌دار شدن مطلوب روند این طرح‌ها، بچه‌ها به مطالعه کتاب‌های تالیفی و آثار نویسندگان وطنی نیز علاقه‌مند شوند.