به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سه‌شنبه (15 اسفندماه) در ایران آغاز هفته و روز درختکاری است. در این روزها رسانه‌های گروهی مردم را به کاشتن نهال و نامگذاری آن‌ها به‌نام مفاخر  تشویق می‌کنند.

پیشینه درختکاری میان ایرانیان به جشنی به‌نام «اینجه» در دوران باستان بازمی‌گردد که روز آماده‌سازی و کاشت گل‌ها و گیاهان به‌شمار می‌رفت.

ارتباط درخت با کتاب را شاید بتوان رابطه‌ای دوسویه دانست. از یک‌سو کتاب‌های کاغذی رهاورد درختان به‌شمار می‌روند و از سوی دیگر، درختان گاه موضوع اصلی کتاب‌ها و یا شخصیت آن‌ها می‌شوند. بسیاری نویسندگان با نامگذاری کتاب‌هایشان و جان بخشیدن به این موجود زنده به پیوند انسان‌ها با درخت تاکید کرده‌اند. 

حضور درخت از ابتدای آفرینش نقش بسیار پررنگی در اساطیر و داستان‌ها دارد. درخت ممنوعه در داستان آفرینش، کتاب‌هایی مانند «درخت بخشنده» از «شل سیلوراستاین»، «بارون درخت‌نشین» از «ایتالو کالوینو»، «درخت انجیر معابد» نوشته احمد محمود و «درخت تلخ» از «آلبا دسس پدس» نمونه‌ای از این نامگذاری‌هاست.

«درخت در ایران باستان، یونان، چین باستان و آمریکا، مقدس و گرامی بوده است. در ایران به‌ویژه در جامعه، فرهنگ مردم، شخصیت‌های اسطوره‌ای، تمثیلی و حقیقی، درخت جایگاه خاصی داشته و دارد.»
این‌ها بخشی از سخنان محمد عارف، انسان‌شناس و پژوهشگر فرهنگ عامه در گفت‌وگو با «ایبنا» درباره درخت و جایگاه آن در فرهنگ عامه بود.

نویسنده کتاب «درخت گیان» ادامه داد: اسنادی مانند شاهنامه فردوسی، «ارداویرافنامه» از کتاب‌هایی به‌شمار می‌روند که در آن‌ها به درختان بسیار اشاره شده است. در شاهنامه به درختانی مانند ترنج، سرو، ساج و درختی که از خون سیاوش می‌روید در جاهای مختلف برمی‌خوریم.
 
این پژوهشگر فرهنگ عامه درباره کتاب «ارداویرافنامه» نیز توضیح داد: این کتاب به اعتقادات عامه ایرانیان پیش از اسلام درباره آخرت می‌پردازد و در دوره ساسانیان نوشته شده است، در بخشی از آن از درختان یاد می‌کند و می‌گوید که اگر کسی در این دنیا درختی را قطع کند، در جهان دیگر به عذابی سخت گرفتار خواهد شد.

پژوهشگر برتر هنر و معماری در سراسر دانشگاه‌های ایران با اشاره به دیگر کتاب‌هایی که در ایران باستان به درخت پرداخته‌اند، گفت: در اوستا اشاره‌های بسیاری به درخت و سبزه می‌شود و وجود درختان را دورکننده اهریمن، بدی و شر می‌دانند.

عارف درباره حضور درخت در فرهنگ عامه بیان کرد: در گلستان و بوستان سعدی، همچنین ادبیات کهن به نیکی از درخت یاد شده که گاه جنبه اسطوره‌ای دارد و در جاهای دیگر بخشی از ادبیات شفاهی و فرهنگ عامه‌اند. درخت همواره مقدس، سبز، پویا و جست‌وجوگر بوده و از آن به‌مانند ستونی یاد شده که پیونددهنده و نگه‌دارنده آسمان و زمین است، حتی در برخی کتاب‌های ادبیات عامیانه نشانه بهشت به‌شمار می‌رود.

نویسنده کتاب «کمیجان» درباره حضور درخت در داستان‌ها و قصه‌های عامیانه اظهار کرد: در برخی داستان‌ها آمده است، فردی که درختی را قطع کند، دیوانه خواهد شد. این مساله در مناطق مختلفی از ایران همچنان رواج دارد و وجه اشتراک نویسنده‌های کهن و معاصر است.

این مدرس دانشگاه در پایان با اشاره به تمثیل‌های موجود در ادبیات پایداری، گفت: در تمثیل‌شناسی و ادبیات دفاع مقدس، از شهید به سرو یاد می‌کنند یا مانند آن‌چه در کتاب «درخت مقدس» نوشته سید مهدی شجاعی دیده می‌شود. در هر حال، درخت در کتاب‌های بسیاری از شاعران و نویسندگان معاصر دستمایه‌ای مهم برای استعاره‌های ادبی است.

اهمیت کتاب‌های گیاه‌شناسی، کشاورزی و باغبانی در درختکاری
اما توجه به مساله درختکاری جنبه‌های دیگری نیز دارد و آن بخش علمی درخت و درختکاری است. هنگام درختکاری باید به مساله‌ای مانند اقلیم منطقه توجه شود و در این حوزه به کتاب‌هایی درباره گیاه‌شناسی، کشاورزی و باغبانی نیاز داریم.

ولی‌الله مظفریان، نویسنده کتاب «درختان و درختچه‌های ایران» معتقد است: لازمه هر حرکتی شناخت است. درباره درخت و درختکاری نیز کتاب‌هایی در بازار وجود دارد و باید همزمان علاوه بر شناخت درختان برای نگهداری آن‌ها در حوزه‌های باغبانی و کشاورزی اطلاعاتی داشت.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با اشاره به تقسیم‌بندی درختان براساس تیره، جنس و گونه، افزود: در درختکاری شناخت منطقه‌ای که درخت کاشته می‌شود بسیار بااهمیت است؛ مثلا درختانی مانند اکالیپتوس از درختان پرمصرف آب به‌شمار می‌روند که نباید در مناطقی مانند ایران که خشک است کاشته شوند.

این گیاه‌شناس و نویسنده کتاب «فرهنگ نام‌های گیاهان» توضیح داد: در سازمان‌هایی که درخت برای کاشت در زمان‌هایی مانند روز درختکاری انتخاب می‌شود، پژوهشگران با استفاده از  شناختی که از منطقه دارند نوع درخت برای کاشت را براساس تنوع محیطی، مقاومت و دیگر مسایل مربوط مشخص می‌کنند.

به هر روی درخت در ذهن و زندگی هر انسان جایگاه ویژه‌ای دارد و یادآور روح لطیف و پاک درخت است اما افراد گاه با فراموشی این موضوع صدمه‌های جبران‌ناپذیری به درختان می‌زنند (یادگاری‌نویسی روی درخت)، بنابراین روز درختکاری، فرصتی است برای دادن هدیه‌ای به زمین. افزون بر فرهنگ درختکاری، باید تلاش کرد تا با نگهداری از درختانی که به‌مثابه انسانی زنده‌اند، روح طبیعت را زنده نگهداریم.