عباس نامجو به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره کتاب «بناهای چهارتاقی ایران» گفت: این کتاب به یکی از مهم‌ترین نمادهای معماری ایران از دوران ساسانی تا دوران اسلام پرداخته است. چهارتاقی‌ها در ایران بسیارند و در این کتاب تمامی بناهای شناخته شده که سالم مانده‌اند یا براساس حفاری‌ها، پلان آن‌ها به‌دست آمده، معرفی شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علم و فرهنگ درباره اهمیت بناهای چهارتاقی توضیح داد: در حوزه باستانشناسی یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی که وجود دارد، آثار به‌جای مانده از دوره ساسانیان است. این مساله که پلان اصلی آتشکده‌ها چهارتاق بوده، امری پذیرفته شده به‌شمار می‌رود که به‌عنوان نمونه‌ای از بناهای مذهبی و اجتماعی اهمیت بسیاری داشتند. بنابراین با شناخت این‌گونه آثار و چگونگی استفاده و کارکرد آن‌ها پس از اسلام، می‌توان به آثار دوران ساسانی پی برد.

این پژوهشگر باستانشناس ادامه داد: از سوی دیگر چهارتاقی‌ها در سراسر ایران وجود دارند و بنای آن‌ها بر پلانی چهارگوش مربع یا مستطیل که چهارگوشوار با فیلپوش نام دارد، شکل گرفته و گنبدی مدور روی آن بر گوشواره‌ها ساخته شده که از نظر معماری بسیار بااهمیت است و نشان از این دارد که معماران ایرانی در جای‌جای ایران با این شیوه آشنایی کامل داشتند، چرا که تمامی بناها به یک شیوه ساخته شدند و مساله چگونگی قرارگیری گنبد بر چهارگوش نیز کار دشواری به‌شمار می‌رود. 

نامجو درباره کارکرد چهارتاقی در ایران بیان کرد: کارکرد عمده این چهارتاقی‌ها آتشکده و محل نیایش ایرانیان بوده و به‌دلیل این‌که از چهار جهت جغرافیایی آتش دیده می‌شده، به‌گونه‌ای نشانه شهر نیز به‌شمار می‌رفته است. به این‌منظور بسیاری از چهارتاقی‌ها در مسیر کاروان‌ها، جاده‌ها و شهرها قرار گرفته بودند. پس از اسلام برخی از این آتشکده‌ها تخریب و به مسجد تبدیل شد، مسجدهایی مانند ایزدخواست و جامع اصفهان از این دسته‌اند اما برخی از آن‌ها مانند آتشکده ری و کرکویه تا قرن هفتم هجری قمری همچنان روشن بودند. با این‌حال حضور این چهارتاقی‌ها پس از اسلام همچنان بااهمیت ماند.

وی درباره بخش‌بندی کتاب گفت: «بناهای چهارتاقی ایران» در چهار فصل با عنوان‌های «تحلیل متون و منابع»، «آتشکده‌ها مهم‌ترین بناهای چهارتاقی»، «توزیع مکانی چهارتاقی‌ها در ایران» و «جداول و نتیجه‌گیری» گردآوری شده است. حدود 120 چهارتاقی در ایران شناسایی شده که 96 مورد آن در کتاب معرفی شده‌اند. همچنین در چهار جدول پایانی کتاب، مشخصات چهارتاقی‌های ساسانی، فهرست چهارتاقی‌های ثبت شده در ایران، شمار آتشکده‌های و منابعی که به آتشکده‌ها اشاره شده با جزییات کامل آورده شده است.

مولف کتاب «سیمای فرهنگ ایران» توضیح داد: بناهای چهارتاقی ایران در 9 ایالت را می‌توان به پنج شکل ساختمانی تقسیم کرد. ملاک این تقسیم‌بندی ایالات، الگوهای تاریخی، مختصات اقلیمی و جغرافیایی ایران به‌شمار می‌رود. این ایالت‌ها شامل حوزه شمال‌غرب، ایالت شمال، زاگرس، البرز جنوبی، جنوب‌غرب، مرکزی، حاشیه کویر، ایالت شرق و ایالت فارس می‌شود. بسیاری اطلاعات کتاب بر پایه مطالعات میدانی در استان‌های مختلف مانند مرکزی، قم، اصفهان، آذربایجان و به‌ویژه فارس به‌دست آمده است.

عباس نامجو، متولد 1345، دارای دکترای باستانشناسی دوران تاریخی از دانشگاه تربیت‌مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه علم و فرهنگ است. وی دو کتاب دیگر با نام‌های «سیمای فرهنگ ایران» با موضوع فرهنگ و «حیات فرهنگی ایران» به‌زبان انگلیسی تدوین کرده است.

چاپ نخست کتاب «بناهای چهارتاقی ایران» تالیف عباس نامجو در 280 صفحه مصور، شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 10هزار تومان از سوی سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی برای دانشجویان و علاقه‌مندان به معماری و باستانشناسی منتشر و راهی بازار کتاب شده است.