به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد کتاب «هشت تاریخدان اروپامحور» تالیف «جیمز ام. بلاوت» با ترجمه ارسطو میرانی و به‌یان رفیعی با حضور سید سعیدرضا عاملی، استاد ارتباطات و مطالعات آمریکای دانشگاه تهران و داریوش رحمانیان، استاد و پژوهشگر تاریخ، یکشنبه (دوم تیرماه) در پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار شد.

سید سعیدرضا عاملی در این نشست درباره کتاب «هشت تاریخدان اروپامحور» گفت: این کتاب مجموعه‌ای سه جلدی با عنوان «الگوی استعمارگر از جهان» است که تلاش کرده تا مطالعات مبتنی‌ بر ایده اروپامحوری را تقسیم‌بندی کند. این مطالعات به سه دسته آرمان‌خواهانه نسبت به اروپامحوری و نقد آن، تفکرات چپ و رویکرد لیبرال، همچنین دیدگاه‌های راست از منظر دموکراسی‌خواهی و سهم‌دهی مساوی به اعضای جامعه جهانی تقسیم می‌شوند. 

این استاد ارتباطات و مطالعات آمریکای دانشگاه تهران افزود: تفکر اروپامحور ریشه در تفکرات استعماری دارد و افرادی که به نوعی دنبال تسلط بر جهان‌اند، تعبیر اروپامرکزی را استفاده می‌کنند اما اروپامرکزی با جنگ و کشت‌وکشتار شکل گرفته است. جنگ جهانی اول و دوم نزدیک به یک‌صد میلیون نفر قربانی گرفت که 22 برابر کشته‌شدگان قرن 19 میلادی بود. در واقع سال‌های جنگ جهانی، افول عقلانیت و انسانیت را به همراه داشت. 

عاملی با اشاره به دلیل جنگ‌های جهانی بیان کرد: مساله ژاپن‌هراسی (زینوفوبیا) از راه‌هایی بود که به جنگ‌های شروع شده مشروعیت می‌داد. در حال حاضر نیز مساله اسلام‌هراسی به‌همین منظور مطرح شده و این راهکارها باعث مشروعیت دادن به جنگ، توسعه و فروش سلاح‌های نظامی و رونق بیشتر تجارت اسلحه به‌شمار می‌رود. در واقع اروپامحوریِ سخت در قالب جنگ شکل گرفته است. 

این پژوهشگر ارتباطات افزود: کشف آمریکا را می‌توان آغاز دوره اروپامحوری سخت دانست. انگلیسی‌ها با به‌دست آوردن ثروت ناشی از طلای این منطقه قدرت بسیاری پیدا کردند. به هر حال استعمار مساله‌ای نیست که با خروج از یک مکان پایان یابد. ایتالیایی‌ها هنگام خروج از الجزایر گفتند، ما می‌رویم اما هستیم چرا که میراث فکری ما باقی می‌ماند. اروپامحوری نرم نیز پس از جنگ سرد تا 1989 که اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید و با آغاز استعمارزدایی شروع شد. پس از این دوران آمریکامرکزی در تمامی حوزه‌های معرفتی، محتوایی و برنامه‌ای امری نهادینه به‌شمار می‌رفت.

وی اظهار کرد: دین و ایجاد تقدس، فرهنگ، جغرافیا و نژاد مهم‌ترین مسایلی هستند که دلیل آغاز اروپامحوری در نظر گرفته می‌شوند. در این کتاب رویکردهایی معرفی شده است، اروپامحوری مطلق آغاز تاریخ تمدن را اروپا می‌داند و دیگر سرزمین را در دنباله و اشاعه این تمدن معرفی می‌کند. دسته‌ای دیگر تاریخ را با یونان و روم و پس از آن تمدن‌هایی مانند چین، ایران و مصر شناسایی می‌کنند. عده‌ای آمریکامرکزی را دنبال کرده و کاری با ریشه ندارند و از سبکی خاص در زندگی سخن می‌گویند. مسایلی مانند مک‌دونالد، کوکاکولا و هالیوود برخاسته از چنین جریان فکری به‌شمار می‌روند.

عاملی در پایان سخنانش با اشاره به روش‌های جدید استعمار در فضای مجازی گفت: امروزه دنیا در عضر استعمار مجازی آمریکا قرار گرفته که دوره سوم استعمار است. دوره نخست سرزمین‌گشایی، دوره دوم فرهنگ‌گشایی و گسترش فرهنگ غرب بود اما این دوره غلبه نهایی بر فضای زندگی دوم مردم جهان به‌شمار می‌رود.

داریوش رحمانیان نیز در این نشست با اشاره به هشت تاریخدانی که کتاب به آن‌ها اشاره کرده، گفت: «مارکس وبر» جامعه‌شناس و مورخ اجتماعی آلمانی که بر روشنفکران بسیاری اثر گذاشت. «لین وایت» متخصص‌ تاریخ‌ قرون‌ وسطی‌ و استاد برجسته‌ دانشگاه‌های‌ پرینستون‌ که معتقد است، آن‌چه تحولات تاریخی مانند پیدایش اروپای مدرن را رقم می‌زند، فنون و ابزارند و از سوی دیگر سنت یهودی و مسیحی نیز در این مساله تاثیرگذار است.
این استاد تاریخ ادامه داد: «رابرت برنر» تاریخ‌نگار اقتصادی و از علمای علوم اجتماعی مارکسیست است که با نقد نظریه‌های ارتودوکس، چرایی گذار اروپا از فئودالیسم به شهرنشینی را بررسی کرده و اعتقاد دارد سرمایه‌داری نخستین در اروپا در روستاها پدید آمده است. «اريک ال. جونز» بر موقعیت اقلیمی خاص اروپا تاکید دارد و «مايکل مان» علاوه‌بر شرایط اجتماعی، بحث‌های جغرافیایی و اقلیمی را نیز مطرح کرده است.

این پژوهشگر تاریخ درباره دیگر تاریخدانان توضیح داد: «جان ای. هال» بر نوع حکومت، قدرت و آزادی در اروپا اصرار می‌ورزید. «جارد دایاموند» نیز بر مساله سرنوشت جوامع بشری براساس عوامل طبیعی معتقد بود. «دیوید لندز» مورخ اقتصادی، ثروت و فقر ملت‌ها را مجموعه‌ای از عوامل مختلف اجتماع، سیاسی، فرهنگی و اخلاقی می‌دانست.
رحمانیان در پایان سخنانش با اشاره بر مفید بودن کتاب و تاثیرگذاری بر نقد شرق‌شناسی گفت: «جیمز ام. بلاوت» در کتاب «هشت تاریخدان اروپامحور» تلاش کرده تا نقدی موثر داشته باشد اما در بسیاری موارد نقدهایی سطحی ارایه کرده است.

نشست نقد کتاب «هشت تاریخدان اروپامحور» با پرسش و پاسخ از سوی حاضران به‌پایان رسید.