به گزارش خبرگزاری کتاب(ایبنا)، مراسم رونمایی از «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» با حضور کاظم موسوی‌بجنوردی، رییس دایره‌المعارف و سرپرست علمی و سرویراستار دانشنامه فرهنگ مردم ایران، سیدصادق سجادی، مدیر بخش تاریخ و عضو شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، کیانوش کیانی، مدیر اطلاع‌رسانی و ارتباطات مرکز، به همراه محمد جعفری‌قنواتی و اصغر کریمی از مشاوران عالی «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» سه‌شنبه (18 تیرماه) در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. 

در آغاز مراسم، موسوی‌بجنوردی با اشاره به اهداف شکل‌گیری مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، شکل‌گیری «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» را از دستاوردهای این کار دانست. 

وی با اشاره به این موضوع که مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی با هدف تدوین دانشنامه و دایره‌المعارف‌های تخصصی و اسلامی به وجود آمده است
 توضیح داد: بعد از انقلاب اسلامی این ضرورت احساس شد که باید حرکتی اساسی در زمینه پژوهشی و فرهنگی در کشور انجام شود. حرکت نخست در این مسیر راه‌اندازی یک مرکز برای نوشتن دایره‌المعارف‌های اسلامی و ایرانی بود. کم‌کم فعالیت‌های این مرکز را توسعه دادیم و تلاش کردیم تا کتاب‌های مرجع و مهمی را با رویکرد علمی و آکادمیک در این حوزه پدید آوریم که «دانشنامه ایران» دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی و «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» از این فعالیت‌هاست.

رییس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در رابطه با مباحث و محوریت مقاله‌ها و مدخل‌های موجود در «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» گفت: این دانشنامه بازگوکننده فرهنگ فولکلور ایران است و فولکلور یا فرهنگ مردم ایران نشان‌دهنده روح و جوهر فرهنگ ملی و رفتار ما ایرانی‌ها به‌شمار می‌رود. ایرانی‌ها بر اساس همین فولکلور است که رفتارشان را نشان می­دهند. آن‌چه که آیین ما را دربردارد در همین فولکلور ایرانی تجلی پیدا می‌کند.

سرپرست علمی دانشنامه فرهنگ مردم ایران بیان کرد: نوشتن دانشنامه‌ای در این زمینه آن‌هم در 10 جلد در جهان بی‌سابقه است، چرا که دانشنامه‌ای با این وسعت و تنها محدود به فولکلور در دنیا تا به حال پدید نیامده است. تعداد اندکی از کشورهای دنیا دایره‌المعارف‌هایی مربوط به فولکلور دارند اما آن یکدستی که از یک دایره‌المعارف این چنینی انتظار می‌رود، ندارند چرا که این دایره‌المعارف‌ها تعریف درستی از فرهنگ مردم ندارند بلکه موضوع‌های دیگری را وارد این دانشنامه‌ها کرده‌اند که از نظر آن‌ها به نوعی به فرهنگ مردم مربوط می‌شود.

وی با اشاره به جذابیت‌ها و گیرایی این دانشنامه برای هر ایرانی گفت: آن‌چه در دانشنامه فرهنگ مردم ایران آمده، کاملا وابسته و محدود به فرهنگ مردم است مثل مراسم‌ از عروسی تا عزا، از پایکوبی محلی تا سفره‌های نذری، جشن­ها و هر چیزی که در رفتارهای محلی و ایرانی ما تجلی پیدا می‌کند. مردم ایران با موضوع‌های این دانشنامه آشنا هستند. به‌طور مثال تمام مردم ایران با سفره‌های نذری یا پایکوبی‌های محلی آشنا هستند و وقتی می‌بینند این فرهنگ آن‌ها از چه پیشینه و تاریخ غنی‌ای برخوردار است قطعا برایشان جالب و جذاب خواهد بود.

موسوی‌بجنوردی با اشاره به دیگر فعالیت‌های مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی مانند «تاریخ جامع ایران»، «جغرافیای ایران» و «فهرستواره‌های کتاب‌های فارسی» به وجود گنجینه ارزشمند کتابخانه‌ در این مرکز اشاره کرد و توضیح داد: در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی کتاب‌های بسیاری از چاپ سنگی تا کتب تصویری وجود دارد که همه آن‌ها فهرست‌نویسی شده‌اند. تنها 12هزار جلد کتاب تصویری از جهان اسلام در این مرکز وجود دارد. 

تاریخ‌نگاری مردم‌شناسانه نیاز به «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» داشت
در ادامه نشست سیدصادق سجادی به اهمیت و ویژگی‌های «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» اشاره و از آن به‌عنوان یکی از طرح‌های مهم مرکز یاد کرد و گفت: با وجود این‌که مدت بسیاری از انتشار جلد نخست «دانشنامه فرهنگ مردم» نمی‌گذرد اما توجه‌ها را به خود جلب کرده و از سوی علما و دانشمندان اظهار نظرهای بسیاری درباره آن به دست ما رسیده است. 

معاون پژوهشی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی توضیح داد: ما اهل تاریخ در تعریف تاریخ معتقدیم که وصف کنش‌ها و واکنش‌های انسان در سیر حیات مادی است. همین تعریف نشان می‌دهد که مردم‌شناسی نیز نمی‌تواند منفک از دیدگاه تاریخی روی کاغذ ثبت شود اما تاریخ‌نگاری امروز بر حسب تغییراتی که در فلسفه و شیوه نگارش تاریخ به وجود آمده، بدون توجه به جنبه‌های مردم‌شناسانه حوادث تاریخی و نتایج آن حوادث ناقص خواهد بود.

این پژوهشگر تاریخ در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به جنبه‌های مردم‌شناسانه در پژوهش‌های تاریخی گفت: کتاب «دانشنامه‌ فرهنگ مردم ایران» به‌عنوان منبع مهمی برای پژوهشگران در بررسی‌های تاریخی در حوزه‌های مردم‌شناسی و تحلیل مردم‌شناسانه رویدادهای تاریخی نوشته شده است. این کتاب فواید بسیاری در زمینه‌ پژوهش‌های تاریخی دارد و پژوهشگر ایرانی بی‌نیاز از چنین اثری نخواهد بود.

سجادی افزود: آداب‌ و رسوم، پدیده‌ای زنده و فعال است و در این دانشنامه آداب و رسوم متنوع مردم ایران در طول تاریخ بررسی شده و تحول‌های آن در مقاطع مختلف تاریخی به‌ثبت رسیده است تا آیندگان از انبوه اطلاعات درباره‌ فرهنگ‌شان بی‌خبر نمانند. از این‌رو اهمیت این‌کار بر کسی پوشیده نیست. 

بی توجهی دانشگاه‌ها به فرهنگ مردم
محمدجعفر قنواتی در این نشست با بیان مشکلات موجود در تدوین «دانشنامه‌ فرهنگ مردم ایران» به نبود رشته‌ای در رابطه با فولکلور در دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: این حوزه تنها در دو واحد به دانشجویان تدریس می‌شود بنابراین با دشواری‌هایی برای تعریف فرهنگ مردم روبه‌رو بودیم و در نهایت پس از پژوهش‌ها و بررسی‌های متعدد معنای گسترده‌ای از فرهنگ و مردم را مد نظر قرار دادیم.
 
ویراستار دانشنامه‌ فرهنگ مردم ایران افزود: از آن‌جایی که بنا به هر تعریفی از فرهنگ و مردم، محتوای فولکلور تغییر می‌کند از «فرهنگ مردم» به جای «فرهنگ عامه» استفاده کردیم تا بار طبقاتی نیز نداشته باشد. بنابراین آداب و رسوم همه مردم ایران را در این پژوهش مورد توجه قرار دادیم و به موضوع‌هایی مانند غذاها، پوشاک، بازی‌ها،‌ نمایش‌های عامه، طب عامه، رسوم تفریحی و سنتی، مناطق جغرافیایی تاثیرگذار، شخصیت‌های مهم،‌ هواشناسی عامه و بسیاری از مسایل دیگر در «دانشنامه‌ فرهنگ مردم ایران» پرداختیم. 

وی ادامه داد: بُعد تاریخی بررسی مسایل فرهنگ مردم در «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» از نکته‌های مهم این دانشنامه به‌شمار می‌رود و تمام مدخل‌هایی که پتانسیل موجود را داشتند به شکل تاریخی بررسی شده‌اند. 

اصغر کریمی، دیگر ویراستار «دانشنامه‌ فرهنگ مردم ایران» نیز از چاپ این اثر با عنوان تحقق یکی از آرزوهای مردم‌شناسان ایرانی یاد کرد و گفت: جلد دوم و سوم این اثر تا پایان امسال منتشر خواهد شد و تا کنون پنج مجلد آن تالیف شده است و پس از ویرایش نهایی به تدریج چاپ و منتشر می‌شود. 

«دانشنامه‌ فرهنگ مردم ایران» 400 مدخل دارد که در 800 صفحه منتشر شده و جلد نخست آن از آب تا باران را در برمی‌گیرد.