خادم‌زاده درباره کتاب‌هایی که به بافت تاریخی شهر یزد اشاره کرده‌اند به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: این کتاب‌ها در دو گروه جای می‌گیرند؛ کتاب‌های محققان داخلی و گروه دوم آثار محققان و نویسندگان خارجی. «تاریخ یزد جعفری» تالیف حسین بن محمد جعفری نویسنده قرن نهم هجری کتاب ارزشمندی است و بافت تاریخی یزد را پیش از قرن 9 تا ابتدای این قرن مورد مطالعه قرار می‌دهد. 

وی افزود: «تاریخ جدید یزد» به قلم احمد کاتب نام دیگر کتابی است که درباره بافت تاریخی یزد تالیف شده است و به معرفی بناها و میراث کهن یزد و همچنین ذکر اتفاقات سیاسی و حوادث طبیعی این شهر می‌پردازد. کتاب مهمی که در دوره صفویه تالیف شده و به ساخت و ساز در محدوده بافت تاریخی یزد در این دوره اشاره می‌کند، «جامع ناصری» نام دارد. این کتاب تالیف محمد مستوفی‌بافقی است و اهمیت بسیاری دارد و نشان می‌دهد تخریبی که اخیرا در محدوده بافت تاریخی یزد صورت می‌گیرد، آثاری است که از دوره صفویه به یادگار مانده است.

این پژوهشگر میراث فرهنگی ادامه داد: «تاریخ یزد، آتشکده یزدان» تالیف عبدالحسین آیتی، «یادگارهای یزد» نوشته محمود افشار و «یزد یادگار تاریخ» به قلم حسین مسرت از دیگر کتاب‌هایی به‌شمار می‌آیند که به بافت تاریخی شهر یزد توجه ویژه‌ای دارند. 

نویسنده کتاب «محلات تاریخی یزد» افزود: از آثار محققان خارجی درباره بافت تاریخی یزد می‌توان به «معماری ایران در عصر ایلخانان» و «معماری ایران و توران در دوران تیموری» تالیف «دونالد ویلبر» اشاره کرد. نویسنده در این کتاب بر این عقیده است که یزد دارای مکتب ویژه در معماری است که در جای دیگری از جهان یافت نمی‌شود. «رناتا هلد» مورخ معماری، استاد تاریخ هنر و معماری اسلامی و تاریخ شهر دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا نیز تحقیقات گسترده‌ای درباره بافت تاریخی یزد انجام داده است. 

خادم‌زاده درباره اهمیت بافت تاریخی یزد گفت: این قسمت از شهر یزد ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. نخست آن‌که، یزد به علت موقعیت جغرافیایی هیچگاه مورد تهاجم جدی قرار نگرفت و حتی بر اثر حوادث طبیعی دچار تخریب جدی نشد. قرار گرفتن لایه‌های تاریخی شهر به شکل افقی از دیگر ویژگی‌های برجسته شهر یزد است، این امر این امکان را به ما می‌دهد تا بتوانیم بافت تاریخی یزد را در دوره‌های مختلف، از صدر اسلام تا دوره قاجار مشاهده کنیم. در نقاط دیگر کشور این لایه‌های تاریخی به صورت عمودی هستند و همین تمایز، نشان از اهمیت ویژه بافت تاریخی یزد است. ویژگی دیگر یزد، هماهنگی اقلیم با شهر است که امکان استفاده مناسب از نیروهای طبیعی را فراهم می‌کند. 

وی در ادامه افزود: هر چه از دوره اولیه به سمت دوره‌های متاخر می‌آییم، این ویژگی‌ها و فناوری‌ها گسترش می‌یابد. دوره صفویه یکی از این دوره‌های شکوفایی است. در حوزه معماری، هرآن‌چه مهندسان و معماران ایرانی در طول هزاران سال ابداع و تنظیم کردند، در بافت متعلق به دوره صفویه می‌توان دید. در حقیقت یزد در این دوره رونق زیادی نداشته و ساخت و سازهای گسترده‌ای هم به مانند آن‌چه در دوران ایلخانان و آل مظفر وجود داشته، صورت نگرفته‌ است. 

خام‌زاده با تاکید بر بافت تاریخی یزد گفت: تنها جایی که می‌‌توان روی آن با اطمینان صحبت کرد، همین محدوده متعلق به بافت تاریخی یزد است و تقریبا در کشور نمونه‌ای کمیاب به‌شمار می‌آید. متاسفانه بافتی که امروز به نام توسعه محدوده امامزاده جعفر (ع) شاهد تخریب آن توسط مسوولان شهریم، همین بافت تاریخی کم‌نظیر متعلق به دوره صفویه است. 

نویسنده کتاب «معماری دوره آل مظفر یزد» علت بروز این‌گونه اعمال را از سوی مسوولان، ناآگاهی و عدم مطالعه آثار محققان درباره اهمیت میراث باستانی و تاریخی دانست و گفت: مسوولان بدون مطالعه و مشورت گرفتن از محققان اقدام به این اعمال می‌کنند. مشورت گرفتن می‌تواند اطلاعات بسیاری را در اختیار مسوولان قرار دهد تا آسیبی به میراث فرهنگی کشور وارد نشود. در واقع با تخریب بافت‌های تاریخی به تاریخ و تمدن این کشور خیانت می‌شود. 

خادم‌زاده درباره تاثیر این تخریب‌ها بر صنعت گردشگری کشور اظهار کرد: در یزد نه صنعت ویژه‌ای وجود دارد، نه شرایط اقلیمی خاص. تنها چیزی که یزد داراست و در نقاط دیگر کشور و حتی جهان نظیر ندارد، همین بافت تاریخی شهر یزد است و این تنها نقطه مثبت شهر برای جذب توریست است که متاسفانه کسانی که مدیریت شهر را عهده دارند، درکی از این موضوع ندارند. 

محدوده امامزاده جعفر(ع) یزد که بخشی از قلب بافت تاریخی این شهر است طی ماه‌های گذشته مورد تخریب قرار گرفت. در جریان این تخریب‏ها بیش از 10 خانه تاریخی با خاک یکسان شدند. در حال حاضر با پیگیری سازمان میراث فرهنگی تخریب‏ها متوقف شده اما امکان ادامه آن وجود دارد.
خبرنگار :کوثر سامانی