دکتر  خاکیان، استادیار دانشگاه صنعتی امیرکبیر در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، عنوان کرد: در جامعه علمی ما ارزیابی کتاب‌ها بیشتر بر اساس تعداد صفحات است و از این‌رو این حجم کتاب است که قیمت آن‌را تعیین می‌کند. در همین نمایشگاه بین‌المللی کتاب امسال هم کتاب 200 صفحه‌ای تخصصی با قیمت 200 دلار (معادل حدود 600 هزارتومان) وجود داشت که به‌دلیل تخصصی بودن، با شمارگان پایین منتشر شده و ناشر ناچار بود برای تامین هزینه‌ها این قیمت را برای آن در نظر بگیرد. همین کتاب وقتی وارد بازار کتاب ما می‌شود به‌دلیل اینکه قانون کپی رایت رعایت نمی شود از روی آن کپی می‌گیرند و در بازار به‌فروش می‌رسانند.

خاکیان که دارای مدرک دکترای فیزیک است با ذکر این نکته که در زمینه تالیف و ترجمه کتاب‌های تخصصی به‌ویژه در حوزه دانش نجوم ضعف داریم، افزود: بیشتر کتاب‌ها و منابع آموزشی و تخصصی ما به زبان انگلیسی است و حتی ترجمه هم نشده‌اند. کتاب‌های تالیفی یا ترجمه شده موجود در کشور نیز در سطح آماتور و مقدماتی است زیرا با توجه به مشکلات موجود در حوزه نشر چون مشکل کاغذ، ناشر ناچار است کتابی را منتشر کند که در سطح اطلاعات عمومی باشد تا میزان فروش را بالا ببرد.

این نویسنده و مدرس دانشگاه ادامه داد: برای آموزش تیم‌های المپیادی در سطح ابتدایی و داخلی همین کتاب‌های موجود تا حدی کفایت می‌کند ولی برای حضور موفق‌تر در المپیادهای جهانی باید منابع و کتاب‌های تخصصی‌تر در اختیار بچه‌ها قرار گیرد. در حال حاضر بچه‌ها برای مطالعات تکمیلی به‌روز و آشنایی با جدیدترین پیشرفت‌های این دانش در سطح بین‌المللی و آمادگی برای شرکت موفق‌تر در المپیاد به‌دلیل نبود منابع تخصصی لازم در داخل کشور ناچار به مراجعه به منابع انگلیسی زبان هستند.

سرپرست تیم المپیاد نجوم ایران در ادامه درباره موفقیت اخیر تیم المپیاد نجوم ایران در مسابقات جهانی بیان کرد: امسال هفتمین دوره المپیاد نجوم و اختر‌فیزیک با شرکت 41 تیم از 36 کشور دنیا در شهر وولوس یونان برگزار شد که تیم 10 نفره المپیاد نجوم ما پس از رومانی با کسب چهار مدال طلا، سه نقره و چهار برنز به مقام دوم دست پیدا کرد. در بین کشورهای شرکت کننده در هفتمین دوره مسابقات، کشورهایی مانند هند، چین، کره‌ جنوبی، سنگاپور، لهستان، اسلوواکی و چک پیشینه خوبی در این زمینه داشتند و تیم ما هم در این دوره بهترین عملکرد را در مقایسه با سایر دوره‌هایی که در مسابقات حضور داشته از خود نشان داد.

وی افزود: این المپیاد در سه بخش شامل تئوری، تحلیل داده و رصد برگزار می‌شود که از مجموع نمره‌های آزمون 50 درصد متعلق به امتحان تئوری، 25 درصد به تحلیل داده و 25 درصد به بخش رصد اختصاص دارد. شایان ناظمی از تیم ایران با کسب 292 نمره از 300 نمره تئوری یعنی کسب 97/5 درصد از کل نمره موفق به دریافت بالاترین نمره تئوری و کسب جایزه این بخش شد.

خاکیان در تشریح سطح کیفی این مسابقات در مقایسه با المپیادی مشابه با آن عنوان کرد: یک المپیاد نجوم در سطح پایین‌تر نیز در سطح جهانی برگزار می‌شود که قدمتی به مراتب بیشتر از المپیاد نجوم و اختر‌فیزیک دارد و تاکنون 18 دوره آن برگزار شده ولی از لحاظ سطح علمی، طرح سوال و ساختار عملکردی، المپیاد نجوم و اختر‌فیزیک در سطح بالاتری قرار دارد. سومین دوره این المپیاد در سال 2009 با شرکت 20 کشور در ایران برگزار شد.

استادیار دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر در ادامه اظهار کرد: خوشبختانه جوانان ما با وجود کمبود امکانات و ضعف‌های موجود دارای استعدادهای بالقوه زیادی هستند و از همین منابع موجود و منابع تخصصی خارجی نهایت استفاده را می‌برند. البته موفقیت‌های محسوس سال‌های اخیر ما تنها به‌دلیل استعدادهای فردی نیست بلکه در زمینه مدیریتی نیز موفق بوده‌ایم. در سال‌های گذشته از بین 10 نفر یک طلا می‌گرفت اما امروز وقتی تیم 10 نفره ما چهار طلا، سه نقره و چهار برنز کسب می‌کند، این موضوع نشان می‌دهد که در زمینه روند آماده‌سازی و آماده نگه‌داشتن تیم برای حضور در المپیاد از نظر مدیریتی نیز موفق عمل کرده‌ایم.

این پژوهشگر و نویسنده حوزه نجوم و اختر‌فیزیک گفت: اگر بخواهیم فرایند موفقیت‌ ما ادامه‌دار باشد باید فضای فکری و منابع مطالعاتی مناسب را برای جوانان مستعد خود در همه زمینه‌های علمی از جمله علم نجوم فراهم کنیم. کار اصلی پس از کسب موفقیت آغاز می‌شود. پس از کسب موفقیت‌های بین‌المللی باید از پتانسیل‌های بالای این جوانان در زمینه مختلف استفاده کاربردی کنیم. نباید فقط استعدادها را کشف کرد، آموزش داد و به مسابقات برد و پس از کسب موفقیت و بازگشت به کشور به‌دلیل نبود کار مناسب و امکانات پژوهشی و منابع تحقیقاتی به کشورهای دیگر تحویل داد. متاسفانه در حال حاضر کشور ما بیشترین تعداد مهاجر علمی را در دنیا دارد. در آمریکا و کشورهای اروپایی ایرانی‌های زیادی هستند که همگی افرادی نخبه، موفق و با تحصیلات بالا هستند.

خاکیان یاد‌آور شد: اگر قرار است فرایند توسعه پایدار در زمینه‌های علمی از جمله نجوم مقطعی نباشد باید برای نخبگان زمینه‌های کاری و پژوهشی ایجاد کرد و حمایت‌های لازم از جانب همه دستگاه‌های مربوط انجام شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر آشنا نبودن دانش‌آموزان با دانش نجوم را یکی از دلایل گرایش کمتر به این رشته نسبت به دیگر رشته های المپیادی دانست و پیشنهاد کرد: شاید بشود طرحی داد که کتاب با عنوان و موضوع علم نجوم در سطح مقدماتی در کتاب‌های درسی مدارس گنجانده شود که شامل اطلاعات عمومی و اطلاعاتی مرتبط با زندگی انسان از جمله تغییر فصول، پدیده‌های زمین‌شناختی و اثرات جزر و مدی است. اگر دانش‌آموزان با پدیده‌های طبیعی مرتبط با علم نجوم بیشترآشنا شوند در میزان علاقه‌مندی و گرایش آنها به این علم تاثیر‌گذار است.

وی با ذکر این مساله که یکی دیگر از مشکلات امروز در زمینه علم نجوم در کشور، تعداد کم دانش‌آموزان شرکت‌کننده در سطح المپیادهای داخلی است، افزود: برای انتخابی همین دوره اخیر تنها سه هزار و 500 شرکت کننده از 31 استان کشور داشتیم که استان تهران بیشترین شرکت‌کننده را داشت و از برخی استان‌ها تنها دو یا نفر حضور داشتند. اگر آشنایی، آگاهی و علاقه‌مندی به این دانش در سطح کشور بیشتر شود به‌طور حتم تعداد بیشتری از استعدادهای نهفته در مسابقات حضور پیدا می‌کنند و با پتانسیل بالاتری می‌توانیم در دوره‌های بعد حضور پیدا کنیم. البته همین مدال‌آوری بچه‌ها و کسب موفقیت ارزشمند تیمی موجب ایجاد انگیزه و علاقه‌مندی در دانش‌آموزان بیشتری خواهد شد.

خاکیان در پایان یاد‌آور شد: المپیاد نجوم را در سطح جهانی ما پایه‌ریزی نکرده‌ایم بلکه تنها یکی از شرکت‌کنندگان آن هستیم اما در زمینه علم نجوم دارای پیشینه و هویت مشخص و برجسته‌ای هستیم که باید با برنامه‌ریزی مناسب و اصولی این پیشینه را حفظ و در راه اعتلای آن و پیوندزدنش با علم و پیشرفت‌های روز تلاش کنیم.

دكتر مهدی خاكيان، استادیار و عضو هیات‌ علمی دانشگاه صنعتی اميركبير و عضو هيات ریيسه انجمن نجوم ايران است. وی در هفتمین دوره المپیاد جهانی نجوم و اختر‌فیزیک که با نایب قهرمانی تیم ایران همراه شد به‌عنوان سرپرست تیم المپیاد ایران را همراهی کرد.

از وی تاکنون کتاب «راهنمای طراحی و ساخت تلسکوپ رادیویی در فرکانس‌های پایین VLF» و ترجمه کتاب «ماهیت کیهان» به چاپ رسیده است.

هفتمین دوره المپیاد جهانی نجوم و اختر‌فیزیک با حضور 41 تیم شرکت‌کننده از 5 تا 13 مرداد‌ماه در شهر ولوس یونان برگزار شد.