به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، علی‌نقی وزیری در سال 1266 به دنیا آمد و  18 شهریور 1358 در سن 92 سالگی در بیمارستان جم تهران درگذشت. او یکی از فرزندان بی‌بی‌خانم استرآبادی، نویسنده و بنیانگذار نخستین دبستان دخترانه در ایران است. 

وزیری از 14 سالگی با موسیقی آشنا شد و نزد دایی‌اش حسینعلی خان مقدمات نواختن تار را آموخت. وی در تمرین تار آنقدر افراط می‌کرد که به قول مادرش شام و ناهار نداشت. خود را در صندوقخانه منزل حبس می‌کرد و در تاریکی ساز می‌زد تا انگشتانش به جای پرده‌ها عادت کنند. 

وزیری برای تکمیل دانش موسیقی خود به اروپا سفر کرد و در کشورهای فرانسه و آلمان به فراگیری موسیقی پرداخت. او از همان ابتدا تصمیم گرفته بود به محض بازگشت به ایران آموزشگاهی تاسیس کند. چون در ایران متخصصی در این زمینه وجود نداشت، او مجبور شد شخصاً در رشته‌های مختلفی تحصیل و تحقیق کند تا در ایران در تدریس قسمت‌های مختلف دچار مشکل نشود. 

این نوازنده برجسته پس از ورود به ایران به تاسیس مدرسه موسیقی  درسال 1302 همت گمارد و در سال 1304 سلسله کنسرت‌ها و سخنرانی‌هایی در زمینه هنر و زیباشناسی موسیقی برگزار کرد. مجموعه این سخنرانی‌ها توسط سعید نفیسی جمع‌آوری و منتشر شد. 

مدیریت و ریاست مدرسه موسیقی در سال 1307 به وزیری محول و این آموزشگاه به مدرسه موسیقی دولتی تبدیل شد و دوره آن پنج سال بود. او همچنین از ابتدای مهر در سال 1313 تدریس سرود را در برنامه درسی آموزش و پرورش دوره دبستان بگنجاند. 

وزیری تا آغاز جنگ جهانی دوم در مقام ریاست مدرسه موسیقی انجام وظیفه کرد و سپس از کار کنار گذاشته شد. وی در این دوران به تألیف کتاب‌هایی در زمینه‌های مختلف موسیقی پرداخت و مدتی نیز به عنوان استاد ممتاز، در دانشگاه تهران زیباشناسی هنر را تدریس کرد. 

آخرین مقام دولتی وزیری نیز ریاست شورای عالی موسیقی رادیو در سال 1342 بود. وزیری در سال 1344 از خدمات دانشگاهی بازنشسته شد. 

این هنرمند از پیشگامان آهنگسازی برای اجرای ارکسترال موسیقی اصیل ایرانی است. یکی دیگر از تاثیرات مهم او، تاسیس گروه موسیقی نظامی بود و در این زمینه شاگردانی را نیز تربیت کرد. او به دلیل سابقه این فعالیت نظامی به لقب «کلنل» معروف شد. ایرج میرزا شاعر نامی معاصر در مثنوی «زهره و منوچهر» خود در وصف و مدح وزیری با لقب «کلنل» شعری سروده است. 

سمفونی جاودانه «نفت» یکی از آثار ماندگار وزیری است. 

ابداعات موسیقایی 

وزیری گام موسیقی ایرانی را تعدیل و آن را به 24 ربع پرده مساوی تقسیم کرد. این ابداع باعث شد تا برای نخستین بار «پلی فونی» یا چندصدایی به موسیقی ایرانی راه یافته و به موسیقی هارمونیک تبدیل شود. 

همچنین ابداع علامت‌های عرضی سری و کرن در راستای ربع پرده‌ای کردن موسیقی ایرانی، نیز یکی از یادگاری‌های مهم وزیری است. 

کتاب‌شناسی 

آثار مکتوب علی‌نقی خان وزیری غیر از کتاب‌های آموزشی در حوزه موسیقی، تعدادی کتاب دیگر در حوزه‌های تاریخ هنر و زیبایی شناسی را دربرمی‌گیرد.
 
«دستور تار و سه تار»، «دستور ویولون»، «موسیقی نظری»، «در عالم موسیقی و صنعت»، «سرودهای مدارس؛ از پندهای فردوسی»، «نظری به موسیقی ایرانی و آوازشناسی»، «نظری مفصل به موسیقی غربی و آکوردشناسی»، «هارمونی موسیقی ربع‌پرده‌ای»، «دستور ویولن برای دوره مقدماتی»، «تاریخ تحریر» و «دستور ویولن شامل آوازهای ایرانی»، نام تعدادی از کتاب‌های آموزشی موسیقی این هنرمند و مدرس موسیقی است.

از میان کتاب‌های وزیری در حوزه فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی نیز می‌توان به «زیباشناسی در هنر و طبیعت» و ترجمه کتاب «زیباشناسی تحلیلی» نوشته پی‌یر گاستالا اشاره کرد. 

همچنین «تاریخ عمومی هنر و زیباشناسی» و «تاریخ عمومی هنرهای مصور» دو کتاب مشهور وزیری در حوزه تاریخ هنر است. 

از دیگر کتاب‌های این هنرمند مشهور نیز می‌توان به «سرودها از پندهای سعدی و مجموعه نوشته‌های پراکنده»، «عروض نو»، «سه پیشاهنگ»، «مرال جنگل»، «خواندنی‌های کودکان در سه مجلد» و «خدایی‌های کودکان در پنج جلد» اشاره کرد. 

غیر از آثار مکتوب، وزیری شاگردان بسیاری تربیت کرد که هر کدام از آن‌ها به عنوان ستاره‌ای در موسیقی معاصر ایران می‌درخشند و هرکدام از شاگردان وی نیز خود با تربیت موسیقیدانان دیگری، تاثیرات بسیاری بر موسیقی ایرانی گذاشتند. 

ابوالحسن صبا و روح‌الله خالقی دو تن از مشهورترین شاگردان وزیری هستند. 

موسی خان معروفی، جواد معروفی، حشمت سنجری، عبدالعلی وزیری، خادم میثاق، حسینعلی ملاح و فروتن راد، از دیگر شاگردان کلنل علی نقی‌خان وزیری هستند.