اکبر نصراللهی، مدرس گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) و در پاسخ به این پرسش که وضع گذشته و اکنون حوزه نشر کتاب‌های ارتباطات و رسانه را چگونه می‌بینید، اظهار کرد: ما در دهه 60 با تعداد اندک کتاب‌ها در زمینه نظریه‌های ارتباطی یا مطبوعات مواجه بودیم اما در دو دهه اخیر رفته رفته با شتاب بیشتری به انتشار کتاب‌های این حوزه پرداختیم و در حال حاضر نیز می‌توان گفت که مشکل خاصی نداریم، هر چند مقدار موجود کافی به نظر نمی‌رسد.
مولف کتاب «اصول خبرنویسی» درباره ایرا‌د‌های عمده کتاب‌های موجود در حوزه ارتباطات و رسانه اظهار کرد: چهار مشکل عمده در این زمینه وجود دارد. نخستین مشکل غیر کاربردی بودن این دسته از کتاب‌هاست که برای روزنامه‌نگاران، سردبیران روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون، سایت‌ها و خبرگزاری‌ها فایده عملی ندارد. دومین مشکل نبود محتوای ارزشمند کتاب‌های رسانه است. اگرچه نسبت به دهه‌های گذشته از رشد کمی و کیفی برخوردار بوده‌ایم اما در برخی زمینه‌ها مانند خبرنویسی در خبرگزاری‌ها و سایت‌ها، مدیریت خبر و تاکتیک‌های آن در رادیو و تلویزیون همچنان به تالیف و ترجمه نیازمندیم. با این همه، در بخش مطبوعات به طور نسبی وضع رضایت‌بخشی داریم.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: سومین اشکال کتاب‌های رسانه به وارداتی بودن آنها مربوط می‌شود. به طور کلی بیشتر کتاب‌های این حوزه ترجمه‌ای است یا اگر ترجمه‌ای نباشد تالیف آن به گونه‌ای است که ردپای اثرپذیری از نظریه‌ها، رویه‌ها و قوانین کشورهای غربی در آن دیده می‌شود. در صورتی که فرهنگ ما به کتاب‌های بومی نیاز دارد.
مولف «پوشش اخبار بحران در رسانه‌های حرفه‌ای» به چهار عامل عمده در پیدایش وضع موجود کتاب‌ها در حوزه رسانه اشاره کرد و گفت: نخست باید به استادان دانشگاه پرداخت ک در حوزه مطبوعات، ارتباطات و مدیریت رسانه هستند که با وجود تلاش فراوان و ارزشمند، تجربه کافی عملی در دروس تخصصی خود ندارند و بیشتر جزوات آموزشی یکسان و بعضا تکراری را در مقاطع لیسانس تا دکترا ارایه می‌دهند. این عامل موجب می‌شود آنها به بحث‌های حداقلی در قالب کلاس درس اکتفا کنند و از این رو به نکته جدیدی دست نمی‌یابند تا در قالب کتاب به مخاطبان عرضه کنند.
نصراللهی دومین عامل را همکاران رسانه‌ای عنوان کرد که سال‌های گذشته فعالیت مطبوعاتی داشتند ولی ردپایی در رسانه‌های جدید ندارند. این در حالی است که به اقتضای مدیریت رسانه‌های در حال تغییر و تحول همواره باید در همه رقابت‌ها حضور داشت و تجربیات و آموخته‌ها را غنی و روزآمد کرد.
مولف کتاب «چینش اخبار»، سومین عامل کمبود و رشد ناکافی در کتاب‌های حوزه رسانه و ارتباطات را روزنامه‌نگاران دانست و گفت: روزنامه‌نگاران به ثبت و ضبط نشدن دیدگاه‌های خبری و مطبوعاتی خود نمی‌پردازند که این مساله نیز به دو عامل بستگی دارد. نخست نبود جرات و جسارت که ناشی از کمی اعتماد به نفس روزنامه‌نگاران است که مانع تولید کتاب می‌شود و دوم اجازه انتشار است که از سوی برخی مجموعه‌های سازمانی یا دانشگاهی که مسئولیت مجوز نشر یک طرح یا پژوهش را در قالب کتاب بر عهده دارند، مربوط می‌شود. در این مجموعه‌ها برخی اصول کلاسیک و سنتی دست و پاگیر وجود دارد که معیار رعایت آنها به لحاظ منطقی و علمی به درستی مشخص نیست.
مدیرکل سابق اطلاعات و اخبار شبکه بین‌المللی خبر، آخرین عامل ضعف موجود در نشر این کتاب‌ها را ناشران معرفی کرد و گفت: اجازه انتشار یک اثر به ناشر مربوط می‌شود و ناشران بیشتر به این مساله نگاه تجاری دارند و البته داشتن این نگاه در بیشتر مواقع گریزناپذیر است. برخی ناشران نیز به دلایل مشترک بودن موضوع کتاب با دیگر کتاب‌ها در نشر یک کتاب ارتباطی و رسانه‌ای همکاری نمی‌کنند در حالی‌که ماهیت میان‌رشته‌ای این حوزه، اشتراک معنایی و موضوعی با بخش‌های دیگر علوم انسانی را ایجاب می‌کند.
موسس بخش چالشی گفت‌وگوی ویژه خبری همچنین درباره آسیب‌شناسی فضای نشر کتاب‌های رسانه و ارتباطات با توجه به نقش دانشگاهها گفت: برخی دانشکده‌های کاربردی (دانشکده خبر و دانشکده صدا و سیما) در زمینه نشر آثار در حوزه ارتباطات زحمات بسیاری کشیدند اما دانشجویان دانشگاه بزرگ و مستقلی مانند صدا و سیما پژوهش یا نقد و تحلیلی درباره خبر، شیوه خبرنویسی و مدیریت خبر در صدا و سیما انجام نداده و وضع موجود را به چالش نکشیده‌اند. از این رو، آثاری در قالب کتاب تولید نمی‌شود تا موجب پویایی و پیشرفت حوزه خبر باشد. متاسفانه در این باره استادان نیز مطرح هستند زیرا باید دانشجویان را برای انجام پژوهش‌هایی در قالب پایان‌نامه تشویق و ترغیب کنند.
نصراللهی همچنین به نقش برخی خبرگزاری‌ها در این زمینه اشاره کرد و گفت: جدا از این‌که خبرگزاری‌هایی مانند فارس و ایسنا و... دانشکده ندارند ولی ایرنا با وجود دانشکده خبر نتوانسته آثار درخور و مناسبی در حوزه تخصصی رسانه و ارتباطات ارایه دهد. همچنین از استادان رسانه این دانشکده سعی کافی در ایجاد رابطه مناسب علمی با یکدیگر دیده نمی‌شود تا به انتشار کتاب‌هایی در زمینه ایده‌های خود ترغیب شوند.
مولف کتاب «جنگ روانی» جدایی دانشگاهها از محیط کار را آخرین مورد آسیب‌شناسی حوزه کتاب رسانه دانست و گفت: میان دانشکده‌های ارتباطات و محیط عملی ارتباط مناسبی برقرار نیست تا پایان‌نامه‌های تولیدی به کتاب تبدیل شود. متاسفانه برخی موضوع‌های پایان‌نامه‌ها کلیشه‌ای، تکراری و غیرکاربردی است. اگر رابطه دوسویه میان بخش دانشگاه و رسانه‌ها وجود داشته باشد اعلام نیاز از سوی دانشگاهها و مطبوعات و خبرگزاری‌ها به طور همزمان اتقاق می‌افتد و نیاز جامعه علمی رسانه در قالب تبدیل این طرح‌ها به کتاب صورت می‌پذیرد.
مولف کتاب «خبرنویسی، جمع‌آوری و انتشار اخبار در رادیو تلویزیون» پیشنهادهایی مبنی بر راهکار‌های برون رفت از وضع نامناسب کتاب‌ها ارایه داد و گفت: پنج کار مهم می‌توان انجام داد تا به وضع مناسب‌تری در این زمینه برسیم. هر کس به سهم خود میتواند فعالیتی انجام دهد. در گام نخست، استادان دانشگاه باید به سمت رسانه‌ها و رسانه‌ها همچنین باید به سمت دانشگاهها بروند و به دانشجویان و نیرو‌های جوان اعتماد کنند، کار سفارش بدهند و از آنها در حوزه‌های پژوهشی و تالیف کتاب حمایت به عمل آورند.
وی افزود: در مرحله بعدی، مسئولان باید نگاه حرفه‌ای و غیر تجاری به این حوزه داشته باشند و ناشران نیز در کارشان تجدید نظر کنند. در گام سوم که به نوعی مهم‌ترین کار تلقی می‌شود، باید به نقش پیشکسوتان و باتجربه‌های مطبوعاتی و رسانه‌ای اشاره کرد. اگر در حوزه‌های مختلف رسانه، اعم از رادیو و تلویزیون، سینما، سایت‌های خبری، فضای مجازی و مطبوعات چند نفر از باسابقه‌ها‌ترین‌ها انتخاب شوند تا تجربیات و رویه‌هایی را که آموخته‌اند در قالب کتاب در اختیار دیگران قرار دهند، در این صورت تحول کمی و به‌ویژه کیفی در کتاب‌های چاپی حوزه ارتباطات و رسانه ایجاد خواهد شد و بخشی از خلاء‌‌های حوزه رسانه برطرف می‌شود.
مدرس حوزه خبر در گام چهارم به افراد رسانه‌ای اشاره کرد که در آستانه بازنشستگی قرار دارند و عادت یا میلی برای ثبت خاطراتشان در قالب کتاب ندارند و گفت: باید با یک حمایت دولتی و عملی به سراغ خبرنگاران و روزنامه‌نگارانی رفت که در شرایط بحرانی کشور‌هایی مانند سوریه، عراق، لبنان، افغانستان و بوسنی حضور داشته‌اند و نکات و خاطرات گفتنی آنها میتواند منبع مناسب و چراغ راهنمای کار دیگر شاغلان و مدرسان مطبوعات و حوزه خبر باشد.
نصراللهی در گام نهایی که پنجمین را‌هکار موجود است به بهره‌مندی از تجربیات کشورهای خارجی در زمینه تولید کتاب در حوزه رسانه اشاره کرد و گفت: ما در یک جزیره به تنهایی زندگی نمی‌کنیم و در کنار تجربیات بومی و تالیف کتاب‌هایی با موضوع‌های هدفمندانه و کاربردی، به آثار خارجی و راهکار‌های آنها نیز نیازمندیم. همچنین تبدیل پایان‌نامه‌های خارجی دکترا و آثار روزنامه‌نگاران آنها به کتاب میتواند محل توجه و تامل ما قرار گیرد.
دکتر اکبر نصراللهی کاسمانی متولد 1346 است. وی مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد علوم ارتباطات را از دانشگاه علامه طباطبایی دریافت کرده و دکترای مدیریت رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات را دارد. این مدرس حوزه خبر و رسانه دارای آثار قلمی با عنوان‌های «اصول خبر نويسي» «چینش اخبار» «جنگ روانی» «مدیریت پوشش اخبار بحران در رسانه‌های حرفه‌ای» است. وی هم‌اکنون مدیریت کل نظارت، ارزیابی اخبار و برنامه‌های سیاسی سازمان صداوسیما را برعهده دارد.
دوشنبه ۲۵ شهریور ۱۳۹۲ - ۱۱:۲۶
نظر شما