به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مراسم رونمایی از چهار کتاب چاپ سنگی و سربی کاخ گلستان با سخنرانی پروین ثقة‌الاسلام، مدیر کاخ موزه گلستان، دکتر علی بوذری، پژوهشگر درباره روند چاپ سنگی کتاب طوفان البکاء، طاهره ملامحمدی، مسوول کتابخانه چاپی کاخ گلستان با موضوع معرفی کتاب‌ها و چگونگی روند شناسایی این مجموعه با ارزش، مجید غلامی‌جلیسه درباره کتابخانه چاپی کاخ گلستان دوشنبه (29 مهرماه) در موزه مردم‌شناسی کاخ گلستان برگزار شد.
طاهره ملامحمدی، مسوول و امین اموال کتابخانه چاپی کاخ گلستان اظهار کرد: در تابستان سال 90 تعدادی صندوق‌های آلوده را تحویل کاخ گلستان دادند و ما کار روی آن‌ها را آغاز کردیم. به دلیل آلودگی کتاب‌ها بخش عمده‌ای از کار در مدت زمان بیشتری انجام شد. کتاب‌های موجود در این صندوق‌ها از گزارش‌های یک کارمند راه‌آهن و آمار وزارتخانه دارایی درباره خرید اقلام تا کتاب باارزش «طوفان البکاء» را شامل می‌شد. در یک سال و سه ماهی که کار ساماندهی این کتاب‌ها به طول انجامید، 156 جلد کتاب باارزش و نفیس پیدا کردیم که با کمک دکتر علی بوذری و دیگر کارشناسان بررسی این کتاب‌ها آغاز شد. از این تعداد 10 جلد از کتاب‌ها چاپ سربی و بقیه چاپ سنگی بودند.
وی ادامه داد: کتابخانه مردم‌شناسی که امروز همان کتابخانه چاپی کاخ گلستان است در سالن جلسات این موزه برقرار بود. در سال 86 با سیاست و مدیریت وقت کتابخانه به مکان فعلی منتقل شد و به مرور زمان و در دو مرحله با بودجه‌ای که از سازمان دریافت شد، مخزن کتابخانه را قوی‌تر کردیم. کتابخانه چاپی با هدف رسالتی که برعهده داشت همایش‌ها و نمایشگاه‌هایی را برگزار کرد. بزرگداشت مرحوم یحیی ذکی و همایش بانوان خوشنویس صفویه و قاجار نمونه‌ای از برنامه‌هایی است که کتابخانه انجام داده است.
امین اموال کتابخانه چاپی کاخ گلستان گفت: در مواجهه با کتاب‌های چاپ سنگی و سربی در ابتدا سعی کردیم آن‌ها را از فضای آلوده خارج کنیم و سپس آن‌ها را کدگذاری و شماره‌گذاری کنیم. در مرحله بعد کتاب‌های چاپ سنگی و سربی از هم تفکیک داده شد و در نهایت شروع به ساماندهی و تهیه لیست از مجموع کتاب‌ها برای ارسال به سازمان‌های مرتبط کردیم. یک تفکیک جزیی درباره این کتاب‌ها انجام داده‌ایم و آن‌ها را به دو دسته پیش و پس از سال 1330 هجری قمری تقسیم کرده‌ایم. محل چاپ کتاب‌های چاپ سنگی و سربی ارزش خاصی دارد. 61 کتاب متعلق به پیش از سال 1300 شناسایی شد و 74 جلد کتاب هم به پس از این تاریخ تعلق داشت.
ملامحمدی افزود: از مجموع این کتاب‌ها، 28 جلد در ایران به چاپ رسیدند که شامل تبریز، شیراز، اصفهان، دارالخلافه و دارالفنون بود و در خارج از ایران هم شهرهای بیروت، استانبول و بمبئی به چاپ کتاب می‌پرداختند. ما چهار جلد کتاب را که سه نسخه چاپ سنگی و یک مورد چاپ سربی را شامل می‌شود، در این نشست رونمایی کردیم. «طوفان البکاء فی مقاتل الشهدا»، «جلاء العیون»، «حدیقه الشیعه» و «برهان جامع» اسامی این چهار کتاب است که در این بین کتاب «طوفان البکاء» از اهمیت خاصی برخوردار است چراکه با پیدا شدن نمونه‌ای از آن در کاخ گلستان رقم و تاریخ نسخه‌های پیدا شده این کتاب در دنیا برهم خورد.
مجید غلامی‌جلیسه نیز در این نشست با اشاره به پیشینه کتابخانه چاپی کاخ گلستان گفت: در اوایل سده 13 هجری قمری کتابخانه سلطنتی توسط فتحعلی‌شاه در کاخ گلستان راه‌اندازی شد، در سال 1250 تا 1264 توسط محمدشاه قاجار این کتابخانه تقویت و در 1264 تا 1313 یعنی در دوران حکومت ناصرالدین شاه جریان تکمیل کتابخانه چاپی سرعت بیشتری گرفت.
وی ادامه داد: تا پیش از گسترش صنعت چاپ در اروپا، منابع کتابخانه‌های سلطنتی به‌ویژه در ایران به نسخه‌های خطی ختم می‌شد. برای مثال در کتابخانه شاه سلطان حسین صفوی عمده منابعی که وجود داشت، نسخه‌های خطی و اسناد بودند اما بعد از نهضت چاپ در اروپا به مرور بخشی در کتابخانه‌ها با عنوان کتابخانه چاپی تاسیس شد و کتاب از اختصاصی و سلطنتی بودن فاصله یافت و در دسترس عموم مردم قرار گرفت. در همین زمان که در اروپا صنعت چاپ در حال رشد و نمو بود، اتفاق جالبی در ایران افتاد و آن این‌که در دوره شاه عباس دوم صفوی (1048 هجری قمری) اولین کتاب در ایران به خط ارمنی منتشر شد. اسقف اعظم کلیسای جلفای اصفهان در آن زمان براساس سفرهایی که به روسیه و اروپا داشتند با صنعت چاپ آشنا می‌شوند و بدون این‌که ابزاری برای این کار داشته باشند وقتی به اصفهان برمی‌گردند تصمیم می‌گیرند خودشان حروف‌ریزی کنند، دستگاهی را بسازند و کتابی را با عنوان «زبور آل داوود» بعد از دو سال تلاش به چاپ می‌رسانند.
غلامی‌جلیسه درباره ورود کتاب‌های چاپی به ایران اظهار کرد: کتاب‌های چاپی به ایران در دوره صفویه و توسط سفرای سیاسی، مبلغان مذهبی و سیاحان آغاز می‌شود. بعد از این‌که در دوره فتحعلی‌شاه کتابخانه سلطنتی تاسیس می‌شود، کتاب‌های چاپی از همان ابتدای راه‌اندازی وارد این مجموعه می‌شوند و به‌مرور برای این کتاب‌ها فهرست جداگانه‌ای نیز تهیه می‌شود.
وی در پایان به عوامل گسترش مجموعه چاپی در کتابخانه سلطنتی اشاره کرد و گفت: ورود صنعت چاپ به ایران، تعاملات سیاسی شاهان قاجار، اعزام اولین کاروان فرهنگ به کشورهای اروپایی توسط عباس میرزا، گسترش تبلیغات مذهبی مسیونرها در ایران و توسعه صنعت چاپ در کشورهای همجوار از مهمترین عوامل گسترش مجموعه چاپی در کتابخانه سلطنتی به‌شمار می‌روند.
در پایان این مراسم از کتاب‌های تاریخی چاپ سنگی و سربی دوره قاجار با حضور پروین ثقة‌الاسلام، مدیر کاخ موزه گلستان، طاهره ملامحمدی، مسوول و امین اموال کتابخانه کاخ گلستان، علی بوذری، پژوهشگر کتب سنگی و سربی و مجید غلامی‌جلیسه، پژوهشگر کتب تاریخی، رونمایی شد.
نظر شما