به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست تخصصی «حضور نشر ایران در بازارهای جهانی» به‌مناسبت بیست‌ویکمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با حضور محمدرضا وصفی، مدیرکل دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فریده خلعتبری، مدیر انتشارات شباویز، علیرضا ربانی،‌ عضو کارگروه بین‌الملل اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و مدیر انتشارات غزال جوان و محمود آموزگار، دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، سه‌شنبه (28 آبان‌) در موسسه خانه کتاب برگزار شد. 

وصفی در این نشست اظهار کرد: ایران به لحاظ پیشینه فرهنگی، تمدنی، سیاسی و زبانی سابقه بسیاری دارد. از نظر آیینی، آیین‌های زرتشتی و مانوی و پس از آن‌ها، اسلام ایرانی بر دیگر سرزمین‌ها تاثیر فراوانی گذاشتند و این بدان معناست که در پس اندیشه‌هایی که از ایران خارج می‌شوند، اقتصاد نیز نهفته است و بنگاه‌های فکری بسیاری را شکل داده‌اند که از این لحاظ، هند در این حوزه‌ها فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده است. زبان فارسی در آناتولی، بین‌النهرین، اقیانوسیه تا شرق وسعت دارد و در قرن 18 میلادی در گرجستان به فردی انتلکتوئل (روشنفکر) گفته می‌شد که بتواند به زبان فارسی صحبت کند. 

مدیرکل دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به مقوله ادبیات، شعر و زبان افزود: بسیاری از آثار در یک فرایند بین‌نسلی به خارج رفته‌اند. امروزه با افزایش سرعت تکنولوژی باید فرزند زمان باشیم، در حالی که مولفان در گذشته به اقتصاد نشر توجه ویژه‌ای نداشتند و مولف برای نشر علم و ادب به مسایل اقتصادی توجه نداشت و تنها در مواقعی که کتابی برای پادشاه یا سلطانی آرایه می‌شد و مولف آن صله‌ای دریافت می‌کرد، کاری اقتصادی به‌شمار می‌رفت. 

وی با بیان این‌که در خارج از ایران معاش و علاقه‌مندی افراد می‌تواند همسو باشد در حالی که در ایران این رابطه گاه شکلی معکوس دارد گفت: وضعیت حضور ایران در بازارهای جهانی در گرو اعتماد به‌نفس مولف و اقتصاد نشر است. در بحث وضعیت آثار ایرانی در بازارهای جهانی مسایلی مانند حوزه زبانی، ظرفیت اقتصادی، توجه به زبان و فرهنگی که می‌خواهیم در آن‌جا حضور داشته باشیم، اهمیت بسیاری دارد. ایران در حوزه‌های دین، کودک، ادبیات و تاریخ حضور موثری در بازارهای جهانی داشته اما در حوزه کتاب‌های دانشگاهی همچنان از کتاب‌های غربی استفاده می‌کنیم و این حوزه مغفول مانده است. شبکه‌های اجتماعی کتاب که مربوط به خرید و فروش آنلاین آثار است دیگر مقوله‌ای به‌شمار می‌رود که جای کار بسیاری دارد. 

وصفی با اشاره به این‌که باید به آثار ایرانی و ناشران خارج از ایران که آثاری به فارسی یا دیگر زبان‌های منتشر کرده‌اند، توجه کنیم بیان کرد: اتحادیه ناشران در حوزه بین‌الملل به‌تازگی آغاز به کار کرده است و سازوکارهای فروش کپی‌رایت و فروش آنلاین در این بخش اهمیت دارند. بنگاه‌های ناشران بین‌المللی چندشعبه‌ای نیز از بخش‌هایی به‌شمار می‌رود که کمک بسیاری به حضور ایران در بازارهای جهانی می‌کند. ایران در حوزه زبان عربی، به‌دلیل این‌که زبانی علمی و تبلیغی است، موفق بوده و نخستین‌بار علامه طباطبایی کتاب «تفسیرالمیزان» را در لبنان منتشر و پس از آن آیت‌الله فاضل‌لنکرانی کتاب‌هایی را به عربی چاپ کرد. باید بکوشیم در حوزه‌های علمی مانند کشاورزی کتاب‌هایی برای کشورهایی مانند هند به‌چاپ برسانیم. دانشگاه‌های بین‌المللی نیز وظیفه دارند کتاب‌هایشان را به دیگر زبان‌ها منتشر کنند. 

برای حضور در بازارهای جهانی نیاز به عزم ملی است
محمود آموزگار در این نشست با بیان این‌که برنامه و قانون جامعی در حوزه نشر در ایران وجود ندارد گفت: پیش از انقلاب چنین قانونی نوشته نشد و پس از انقلاب نیز متاسفانه توجهی به این حوزه نداشته‌ایم. مشکل از دولت نیست زیرا در حوزه صنفی و ناشران نیز حرکتی صورت نگرفته و در بخش‌های حقوقی، نرم‌افزاری و دیگر حوزه‌ها، کاری انجام نداده‌ایم. برای حضور در بازارهای جهانی نیاز به عزم ملی است. متاسفانه در دو سال گذشته کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با ناشران جلسه‌ای برگزار نکرده تا مشکلات را بیان و راه حلی برای آن‌ها پیدا کنیم. 

دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران افزود: حضور در عرصه جهانی بضاعت می‌خواهد و باید به کتاب‌های پرفروش ایرانی توجه کرده و آن‌ها را برای معرفی در سطح جهانی آماده کنیم. هنگامی که در ایران مخاطب کمی داریم، نمی‌توانیم به افق جهانی فکر کنیم و تمام این راه‌ها نیاز به برنامه‌ریزی جامع و چندجانبه دارد. تمام مشکلات ناشران زنجیروار به‌هم متصل هستند. نخستین مساله حق مولف است که تاثیر بسیاری بر ترجمه آثار فارسی می‌گذارد. مساله دیگر نبود مترجمانی است که آثار فارسی را به دیگر زبان‌ها برگردانده‌اند. چند ترجمه بودن برخی از آثار خارجی در ایران نیز از مسایلی است که به بی‌کیفیتی اثر و اعتماد نکردن ناشران دیگر کشورها دامن می‌زند.

اعتماد به نفس را به پدیدآورندگان بازگردانیم!
فریده خلعتبری در این نشست با اشاره به تجربه حضورهای مداوم در نمایشگاه‌ها بین‌المللی اظهار کرد: بازگرداندن اعتماد به‌نفس به پدیدآورندگان برای حضور در بازارهای جهانی از اهمیت بسیاری برخوردار است. هنگامی که تصویرگران همکار ما اعتماد به نفس لازم را به‌دست آوردند در نمایشگاه‌های و بازارهای بین‌المللی حضور مداوم همراه با موفقیت پیدا کردند اما در حوزه نویسندگی این معضل همچنان وجود دارد. پدیدآورندگان ایرانی خلاقیت لازم برای ارایه کتاب‌های با کیفیت را دارند، بنابراین برای حضور بیشتر و موثر در بازارهای جهانی باید پروژه‌ای تعریف کرد تا از نظر محتوا و کیفیت در سطحی باشند که ناشران خارجی سراغ این آثار بیایند.

مدیر انتشارات شباویز با دسته‌بندی آثار ایرانی به دو بخش کلاسیک و معاصر گفت: تا پیش از این آثار کلاسیک ایرانی در بازارهای جهانی حضور خوبی داشتند تا این‌که این آثار از سوی کشورهای دیگر مصادره شدند و به همین دلیل ایران در بخش کتاب‌های کلاسیک در حال از دست دادن جایگاهش است. این امر باعث خواهد شد تا توجه ما به تولید فکری معاصر افزایش یابد و تاکید بیشتری بر این آثار داشته باشیم. حوزه جغرافیایی در بازارهای جهانی اهمیت ندارد و نباید محدودیتی برای انتشار آثار و بازار آن‌ها قایل شویم. 

وی با اشاره به این مساله که باید به ناشران خارجی که کتاب‌های ما را به دیگر زبان‌ها ترجمه می‌کنند، توجه کنیم، بیان کرد: فعالیت در این حوزه بدون حمایت‌های مادی و معنوی دولتی امکان‌پذیر نیست. ناشران خارجی حمایت و پشتوانه‌های بسیاری از سوی بانک‌ها یا شرکت‌های تجاری و اقتصادی دارند اما ناشر ایرانی حتی برای ویزای شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی با مشکل روبه‌رو است. ایجاد تعامل با ناشران خارجی نیاز به کمک دارد به‌طوری که کیفیت آثار را در درجه دوم اهمیت قرار می‌دهد. هزینه‌های بالای پست و ارسال نیز از دیگر معضلات این حوزه به‌شمار می‌رود. 

در بازارهای جهانی باید با قواعد بین‌المللی عمل کنیم
علیرضا ربانی نیز با بیان این‌که از ادبیات و پیشینه فرهنگی ارزشمندی در جهان برخورداریم، اظهار کرد: حضور ایران در بازارهای جهانی ضعیف است. متاسفانه آثار کلاسیک ایران مانند مولوی یا دانشمندان ایرانی از سوی دیگر کشورها مانند ترکیه و کشورهای عربی مصادره شده‌اند. مساله دیگر این‌که پدیدآورندگان ایرانی با هزینه‌های اندک تمامی حقوق کتاب را به ناشران دیگر کشورها می‌فروشند. بسیاری از کشورهای عربی نیز آثار ایرانی را بدون رعایت کپی‌رایت ترجمه و عرضه می‌کنند که این مسایل باید ساماندهی شود. 

مدیر انتشارات غزال جوان ادامه داد: آمارهای نادرست از حضور مردم در نمایشگاه‌های کتاب ایران کمکی به اقتصاد نشر نمی‌کند. هنگامی که در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت می‌کنیم باید بدانیم مخاطب به‌منظور تجارت به آن‌جا آمده و باید بر اساس همین امر برای فعالیت در عرصه جهانی برنامه‌ریزی کنیم.

این عضو کارگروه بین‌الملل اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران افزود: این وظیفه ناشران است که دولت را به حل مسایل این حوزه تشویق کنند. در بازارهای جهانی باید با قواعد بین‌المللی پیش رویم و از طریق آژانس‌های بین‌المللی برای حضور گسترده‌تر ظرفیت‌سازی کنیم. از سوی دیگر باید به ناشران آموزش دهیم که در ارتباط‌های کاری با ناشران دیگر کشورها چگونه برخورد کنند و چگونگی مکاتبه، نظم و قرارهای کاری را بیاموزند.