به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «جایگاه مادری در منابع فقهی و اخلاقی» امروز (سه‌شنبه 17 دی‌ماه) با حضور دکتر فروغ پارسا در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
پارسا در ابتدای این نشست با اشاره به احادیثی که درباره حقوق مادر در منابع فقهی نقل شده‌اند، گفت: امام سجاد(ع) در رساله حقوقی خود با تأکید بر رعایت حقوق مادر بیان می‌کنند که «هیچ کس چنین لطفی به دیگری نمی‌کند. پس هر آیینه توان سپاسگزاری از او را نداری، مگر با کمک خداوند.»
وی با بیان اینکه دانش فقه در سده چهارم هجری شکل گرفت، افزود: در این دوره احکام اسلامی درباره عبادات و حقوق در قالب دانش فقه گردآوری شدند. در منابع فقهی زمانی که به دنبال جایگاه حقوقی مادر می‌گردیم به کتاب «النکاح» برمی‌خوریم. در ملحقات این کتاب درباره احکام اولاد مطالبی بیان شده است.
این استاد دانشگاه با اشاره به کتاب «درک المبسوط فی فقه الامامیه» نوشته شیخ طوسی گفت: این کتاب مفصل‌ترین کتاب در تاریخ تشیع است و در آن شیخ طوسی فرزند را متعلق به هر دوی پدر و مادر می‌داند اما پس از شیخ طوسی در سده هفتم، محقق حلی در کتاب خود درباره احکام فرزند می‌گوید که فرزند متعلق به پدر است.
وی افزود: از قرن هفتم تا قرن چهاردهم تمامی فقها متأثر از دیدگاه محقق حلی هستند، چنان‌که علامه حلی در سده هشت همین دیدگاه را تایید می‌کند یا شهید اول در کتاب خود با عنوان «اللعمة الدمشقیه فی فقه الامامیه» بر این موضوع صحه می‌گذارد. شهید ثانی نیز بر مواضع محقق حلی درباره احکام اولاد تاکید کرده است. بنابراین تا سده چهاردهم بر این که فرزند متعلق به پدر است، تاکید می‌شود.
وی با اشاره به جایگاه احکام اولاد در میان فقهای معاصر افزود: مرحوم اراکی، آیت‌الله خمینی(ره) و بسیاری از فقهای دیگر موضع محقق حلی را درباره احکام اولاد تصریح و تاکید کرده‌اند. قانون مدنی ایران نیز منطبق بر فقه اسلامی است و در نص قانون هر طفلی پس از انعقاد نکاح، متعلق به پدر است.
پارسا در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به احکام موجود درباره شیردهی مادر به فرزند، گفت: طبق فقه اسلامی شیردهی برای مادر وجوبی ندارد و محقق حلی بر این موضوع صحه می‌گذارد. شهید ثانی و بسیاری از فقهای دیگر موضع محقق حلی را در این باره قبول کرده‌اند.
وی ادامه داد: چنان‌چه زوجین از هم جدا شوند حضانت فرزند دختر تا هفت سالگی بر عهده مادر است و فرزند پسر نیز تا دو سالگی می‌تواند زیر نظر مادر نگهداری شود اما به محض ازدواج مادر، حضانت از او سلب و به پدر واگذار می‌شود.
وی ادامه داد: محقق حلی در کتاب «شرایع الاسلام» بر این دیدگاه تأکید می‌کند و سایر فقهای قرون بعدی نیز همین مطالب را تکرار کرده‌اند. قانون مدنی ایران نیز چنین مطلبی را تاکید کرده است.
پارسا در بخش دیگری از این نشست با اشاره به حق ولایت برای مادر گفت: اگرچه در برخی موارد حضانت فرزند به مادر واگذار می‌شود اما در هر شرایطی حق ولایت فقط برای پدر و جد پدری به شمار می‌رود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پاسخ به سوال خبرنگار ایبنا مبنی بر اینکه «چه شرایطی منجر به تغییر دیدگاه فقها درباره حقوق مادران از صدر اسلام تا کنون شده است؟» گفت: با وجود تکریم پیامبر اکرم(ص) نسبت به حقوق زن و جایگاه رفیع مادر در صدر اسلام، این دیدگاه بعدها تضعیف شد چرا که وقتی به سیره پیامبر(ص) نگاه می‌کنیم، متوجه می‌‌شویم که سیادت از طریق حضرت فاطمه (س) منتشر می‌شود و اهمیت امامان شیعه(ع) نیز به نسبت آنان با حضرت فاطمه (س) برمی‌گردد و این موضوع نشان‌دهنده این مساله است که در صدر اسلام مساله تفاوت جنسیتی مطرح نبوده است.
به گفته این استاد دانشگاه، فقیهان امروز نیز باید به متقضای زمان و مکان قوانین مربوط به حقوق مادران را بازنگری و اصلاح کنند چرا که در شرایط داخلی، تحولات بسیاری نسبت به گذشته به‌وجود آمده است. در گذشته قوانین فقهی بر این اساس تدوین شده بودند که زن به واسطه اینکه درآمد اقتصادی ندارد، نمی‌تواند نقشی در سایر امور داشته باشد اما امروزه زنان همراه با مردان در عرصه اجتماعی فعالیت دارند.
در بخش پایانی این نشست دکتر محمدعلی لسانی، مدیرگروه مطالعات علوم قرآن پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بر ورود فقیهان زن به عرضه اجتماع تاکید کرد و گفت: چنان‌چه فقیهان زن وارد عرصه شوند و در فضای اجتهاد و تدوین قوانین آن شرکت کنند، شاهد خواهیم بود که بسیاری از مشکلات و تعارضاتی که در این باره به وجود آمده است از میان برداشته می‌شود. بنابراین لازم است تا فقهای زن با توجه به نیازها و مسایلشان در تدوین قوانین مشارکت کنند.
سه‌شنبه ۱۷ دی ۱۳۹۲ - ۱۷:۲۷
نظر شما