حسین شاهمرادی عضو مجمع ناشران انقلاب اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره پیوستن ایران به قانون مالکیت معنوی و امضا معاهده «برن» گفت: موضوع معاهده «برن» و پیوستن به آن متاسفانه در کشور ما به خوبی تبیین نشده است. کسانی که بیشتر بر پذیرش این کنوانسیون تاکید دارند، اصرار دارند که باید به حقوق نویسندگان دیگر کشورها احترام گذاشته شود. ناشران هم با شنیدن چنین صحبت‌هایی پذیرفتن کنوانسیون «برن» را تایید می‌کنند اما این معاهده به این موضوعات کوچک محدود نمی‌شود.

کنوانسیون «برن» فقط محدود به کتاب نیست

وی افزود: پیوستن به این کنوانسیون نتایجی در پی دارد که چندان مورد بررسی قرار نمی‌گیرند و عواقب جبران ناپذیری را به ​بخش های متنوعی از کشور وارد می‌کند. معاهده «برن» فقط مختص به کتاب نیست بلکه حوزه​‌های مختلفی از قبیل فیلم، موسیقی، نرم افزارهای رایانه‌ای و... را نیز در بر می‌گیرد. از آنجا که حجم آثار وارداتی ما با حجم آثار صادراتی ​تفاوت بسیار زیادی دارد، پذیرش این توافقنامه موجب می‌شود​ بواسطه پرداخت مبالغ هنگفت بابت حق تکثیر، ارز زیادی از کشور خارج شود.

شاهمرادی درباره محدودیت‌های امضا این توافقنامه گفت: امضا این توافقنامه محدودیت‌های زیادی برای ما به همراه خواهد داشت. ممیزی آثار یکی از این مشکلات خواهد بود. بر اساس قوانین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هر کتابی پیش از انتشار باید از اداره کتاب مجوز انتشار دریافت کند. در صورت پذیرفتن این توافقنامه اگر کتابی مشمول ممیزی شود، ناشر و نویسنده خارجی می‌تواند از اثر شکایت کند و حتی جلوی انتشار آن اثر را بگیرد. یعنی بدون اجازه صاحب حق مالکیت اثر، نمی توان در آن دخل و تصرفی کرد.​ درباره فیلم‌ها و مستندهایی که از صدا و سیما پخش می‌شوند نیز چنین شرایطی وجود دارد.

کارکرد اصلی مالکیت معنوی ایجاد انحصار است

وی ادامه داد:​ بحث مالکیت معنوی، منحصر در کنوانسیون برن نیست و معاهدات متعددی برای حفاظت از مالکیت معنوی وجود دارد. یکی از کارکردهای اصلی مالکیت معنوی در جهان امروز، ایجاد انحصار برای برخی کشورهای معدودی است که مراکز اصلی حقوق مالکیت معنوی ​هستند و تمایل دارند​ همه چیز را به انحصار خود در آورند.

​شاهمرادی با اشاره به فعالیت‌های شرکت‌های بزرگ برای سلطه بیشتر بر بازار مالکیت معنوی گفت: هم اکنون برخی از شرکت‌های بزرگ جهان بسیاری از اختراعاتی را که هنوز مجال ظهور نیافته‌اند را به نام خود ثبت می‌کنند. برای ثبت یک اختراع جدید لازم نیست که‌ آن اختراع آماده عرضه باشد بلکه هر فردی می‌تواند با پرداخت مبلغ معینی حقوق آن اختراع را به نام خود ثبت کند. با ثبت آن اختراع اگر بعدها پژوهشگری آن اثر را اختراع کرد، باید حق ثبت را از کسی که آن را به پیش از او به ثبت رسانده است پرداخت کند و یا اینکه اختراع خود را به آن فرد بفروشد. این شرکت‌های بزرگ اختراعات زیادی را به نام خود ثبت کرده‌اند و این موجب می‌شود که مراکز تکنولوژی در آینده به آنجا نقل مکان کنند و در انحصار چند کشور باقی بماند.

امضا کنوانسیون «برن» مانند موافقت‌نامه NPT است

شاهمرادی درباره تبعات پذیرش این موافقت‌نامه گفت: هم اکنون در حوزه کتاب، کشور ما تحریم است و بسیاری از مراکز دانشگاهی ما از کتاب‌های خارجی بدون اجازه استفاده می‌کنند. اگر ما این قوانین را بپذیریم باید پاسخگو باشیم. این موجب می‌شود که آن‌ها ما را تحریم علمی کنند و ما را از حق خواندن برخی از کتاب‌ها منع کنند و حتی در صورت تخلف ما را پای میز محاکمه بکشانند.

وی افزود: نمونه بارز این موضوع در جریان امضا موافقت‌نامه NPT رخ داد. ما این معاهده را امضا کردیم تا به طور صلح آمیز از انرژی هسته‌ای استفاده کنیم ​و از سایر مزایای آن نیز استفاده کنیم ​اما امضا این توافقنامه موجب شد تا کشورهای دیگر هر زمانی که خواستند از آن قرارداد علیه ما استفاده کردند. امضا قانون «برن» چنین محدودیت‌هایی را برای ما ایجاد خواهد کرد.

هنوز حجم آثار تولیدی ما پایین است

شاهمرادی در پاسخ به این سوال که با توجه به بالا رفتن سهم ایران در تولید آثار علمی آیا پذیرش این توافقنامه به ما در حمایت از حقوق آثار علمی کمک نخواهد کرد، گفت: ایران در سال‌های اخیر رشد علمی بالایی داشته است اما این به معنای آن نیست که بی‌نیاز از مقالات تولید شده در کشورهای دیگر هستیم. هنوز هم میزان ورودی آثار در کشور ما نسبت به میزان خروجی زیاد است. برای نمونه در یکی از گزارش‌هایی که ​مربوط به چند سال پیش است آمده است که ​کشور استرالیا که کشوری انگلیسی زبان است و مخاطب بالقوه آثار مکتوب آن کشور ​بسیار بیش از مخاطبان زبان فارسی در دنیاست، حدود 1.2 میلیارد دلار بیش از آنچه که از فروش حق تکثیر کتاب‌ها به دست آورده باشد، پرداخته است.

کشورهای دیگر می‌توانند نام مکان‌های جغرافیایی را به راحتی جعل کنند

عضو مجمع ناشران انقلاب اسلامی درباره سرقت نقشه‌های قالی و آثار دیگر هنرمندان در جهان گفت: نقشه‌های قالی و قالی کاشان و کفش تبریز و... اسامی جغرافیایی هستند و در توافقنامه برن چیزی برای آن‌ها پیش‌بینی نشده است. همچنین در قانون مالکیت معنوی فقط تا 50 سال یک کشور می‌تواند از حقوق یک اثر بهره‌برداری کند. همچنین برخی از کشورها با جعل نام‌های جغرافیایی، آثار دیگر کشورها را به نام خود تولید می‌کنند. نمونه بارز این مثال هم تولید فرش کاشان در چین است. این کشور نام منطقه‌ای در کشور خود را به نام کاشان نامگذاری کرده است و آثار خود را با نام این منطقه به جهان صادر می‌کند.

جریان‌های مهمی برای مبارزه با قانون کپی رایت در جهان وجود دارند

وی افزود: حتما برخی‌ها عنوان خواهند کرد که چگونه است که فقط ما متوجه این موضوع شده‌ایم و این در حالی است که دیگر کشورهای جهان این توافقنامه را امضا کرده‌اند. باید گفت که در سطح جهان جریان‌های مهم و جدی برای مبارزه با قانون مالکیت فکری وجود دارد. در خود آمریکا ​و اروپا ​جریان ​های مختلفی مانند «جنبش کپی‌لفت» به راه افتاده است و به طور جدی علیه قانون مالکیت معنوی فعالیت می‌کند.

پیوستن به کپی‌رایت اصلا صحیح نیست

شاهمرادی با اشاره ​وارد کردن اتهام به نلسون ماندلا در یکی از دادگاه‌ها به دلیل عدم ​رعایت مالکیت معنوی داروهای ایدز گفت: کشورهای صنعتی هر روز حلقه انحصارات صنعتی را تنگ‌تر از گذشته می‌کنند و حتی افرادی که در این کشورها زندگی می‌کنند از این وضعیت بشدت سرخورده هستند. این سیستم انتها ندارد و صاحب امتیاز هر روز بزرگ‌ و بزرگ‌تر می‌شود. نلسون ماندلا نیز یکی از کسانی بود که در دهه 90 میلادی به دلیل زیر پا گذاشتن حق مالکیت معنوی روانه دادگاه شد. زمانی که ماندلا در قدرت بود برای مبارزه با بیماری ایدز فعالیت‌های زیادی در این کشور انجام شد اما ا​و را متهم کردند که برای تهیه داروهای گران قیمت ایدز برای مردم افریقای جنوبی، معاهده تریپس را که آن هم در مورد مالکیت معنوی است، زیر پا گذاشته است.