به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نخستین نشست هم‌اندیشی معاون امور فرهنگی با ناشران با موضوع «ممیزی کتاب؛ چالش‌ها و فرصت‌ها» با حضور سید عباس صالحی، معاون امور فرهنگی و علی شجاعی صائین، مدیرعامل موسسه خانه کتاب و محمدالهیاری،  مشاور معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.

در این نشست غلامحسین هادویان، کارشناس کتاب؛ احسان عباسلو، سرپرست معاونت آموزش و امور استان‌های بنیاد ادبیات داستانی؛ داوود موسایی، مدیر انتشارات فرهنگ معاصر؛ جعفر همایی، مدیر نشر نی؛ محمود آموزگار، دبیر اتحادیه ناشران؛ سید عباس حسینی نیک، مدیر انتشارات مجد و اکبر قنبری، مدیر انتشارات نگاه معاصر‌ حضور داشتند و درباره این موضوع صحبت کردند.

هادویان: مصداق‌های عدم انتشار کتاب نمی‌تواند منتشر شود

غلامحسین هادویان، کارشناس کتاب با اشاره به ادعاهای مرزی برخی از نویسندگان در آثارشان گفت: یکی از واجب‌ترین تکالیف اداره کتاب آن است که به کتاب‌هایی که به ادعاهای سرزمینی دامن می‌زند و موجب اختلاف با کشورهای همسایه می‌شوند، اجازه انتشار ندهد. انتشار این کتاب‌ها موجب اختلاف جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه می‌شود و در روابط ایران با کشورهای همسایه تنش ایجاد می‌کند.

وی با اشاره به منتشر نشدن مصادیق ممیزی از سوی اداره کتاب گفت: متاسفانه سیستم بررسی کتاب نمی‌تواند مصداق‌های عدم انتشار کتاب را به طور کتبی منتشر کند زیرا این کار خلاف قانون است . به طور کلی یکی از مشکلات ممیزی در اداره کتاب آن است که این مسایل نمی‌تواند به طور علنی بیان شوند.

هادویان افزود: بعضی‌ها عنوان می‌کنند که ممیزی باید به طور کلی از سیستم وزارت فرهنگ و ارشاد حذف شود زیرا ممیزی یک حربه سیاسی است. من تعجب می‌کنم که یکی از کارشناسان حقوقی در مقاله‌ای عنوان کرده بود که ممیزی خلاف قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است.

این کارشناس کتاب با اشاره به بخشی از وصیت‌نامه امام (ره) گفت: همچنین باید توجه داشت که در وصیت‌نامه امام (ره) نیز به حوزه ممیزی اشاره شده است. وی در بخشی از وصیت‌نامه خود می‌گوید: باید همه بدانیم آزادی به شکل غربی آن که موجب تباهی دختران و پسران می‌شود و از نظر عقلی و شرعی حرام است و باید از آن جلوگیری شود.

هادویان با انتقاد از برخی از آثار نویسندگان شیعی که منجر به افتراق ادیان می‌شود گفت: برخی از آثار ما که به اداره کتاب آورده می‌شوند از سوی نویسندگان شیعی نوشته شده‌اند که اگر این کتاب‌ها منتشر شوند موجب ناراحتی اهل تسنن در کشور می‌شوند. مقام معظم رهبری در فتوای خود عنوان کردند مخالفت با مقدسات اهل سنت حرام است.

این کارشناس کتاب با واکنش نشان دادن به صحبت های مطرح شده درباره انتقال ممیزی به بعد از انتشار کتاب‌ها گفت: ممیزی بعد از نشر به هیچ وجه در کشور شدنی نیست زیرا آثار و تبعات آن بسیار گسترده‌تر از روزنامه‌ها و مجلات است.

احسان عباسلو: نمونه‌های ممیزی در کشورهای دیگر در قالب کتاب منتشر می‌شود

احسان عباسلو، سرپرست معاونت آموزش و امور استان‌های بنیاد ادبیات داستانی در این جلسه از انتشار کتابی با موضوع ممیزی کتاب در کشورهای خارجی خبر داد و گفت:‌ کتابی در بنیاد ادبیات داستانی آماده انتشار است که به مسایل ممیزی در کشورهای خارجی می‌پردازد و نمونه‌های بسیاری از ممیزی‌ها را در کشورهای اروپایی و آمریکا بیان می‌کند.

وی با اشاره به موضوع ممیزی در کشورهای دیگر گفت: در کشورهای مختلف ممیزی به اشکال مختلف اجرا می‌شود. انگلستان و آمریکا قانونی دارند که براساس آن می‌توانند بسیاری از آثار را ممیزی کنند و حتی از انتشار آنها جلوگیری کنند. ممیزی صرفا محدود به کتاب نمی‌شود بلکه در دیگر آثار هنری اعم از سینما، تئاتر و ... نیز دیده می‌شود.
عباسلو افزود: همین که چهره خاصی از مسلمانان و اسلام در فیلم‌های آمریکایی به جهانیان نمایش داده می‌شود نشانگر حضور نوعی ممیزی در تولید این فیلم‌هاست. اشکال ممیزی بسیار متفاوت است و در کشورهای مختلف به صورت‌های گوناگون اجرا می‌شود.

موسایی: موضوع کتابسازی مهم‌تر از بحث ممیزی است

داوود موسایی، مدیر انتشارات فرهنگ معاصر در این جلسه گفت:‌ به عنوان ناشری که 32 سال در این حوزه فعالیت می‌کنم باید بگویم که خواسته بسیاری از ناشران مشخص شدن و تدوین خطوط قرمز در کشور است. به نظر من وزارت فرهنگ و ارشاد بسیار مظلوم واقع شده است. زیرا این وزارتخانه خود را درگیر مسایلی کرده است که اصلاً ضرورتی ندارند. 

وی افزود: این وزارتخانه به دلیل عملکرد بد برخی از ممیزان مظلوم واقع شده است و این در حالی است که بسیاری از مترجمان، مولفان و ناشرانی که در کشور فعالیت می‌کنند به مبانی این نظام اعتقاد دارند. این نگاه سلیقه‌ای در وزارت ارشاد گسترش پیدا کرده و موجب بدنامی این نهاد شده و باید با مشخص کردن قوانین و ضوابط شفاف از ادامه این روند جلوگیری شود.

موسایی کتابسازی برخی از ناشران را یکی مسایل مهم حوزه نشر اعلام کرد و گفت: ممیزی اداره ارشاد فقط به موضوعات بسیار خاص می‌پردازد و از موضوع مهمی به مانند کتابسازی به راحتی عبور می‌کند. متاسفانه کتابسازی برای جامعه ما خطرناک است و صدمات جبران‌ناپذیری را به جامعه کتابخوان وارد می‌کند. باید هرچه سریعتر راه‌حلی برای این مشکل پیدا شود.

همایی: ممیزان و ناشران باید با یکدیگر تفاهم داشته باشند

جعفر همايي، مدیر نشر نی درباره ممیزی گفت: چیزی که ما در کشور داریم ممیزی نیست بلکه فراتر از ممیزی است. راهکار اصلی آن است که به اصل قانون اساسی مراجعه کنیم. بهترین راه برای اصلاح ممیزی در کشور آن است که مسیر مشخص و روشنی را مهیا کنیم. یکی از مواردی که باید سریعا درباره آن تصمیم گرفته شود مفاد مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره ممیزی و انتشار کتاب است.

وی افزود: سرگروه حوزه‌های مختلف در اداره کتاب باید آدم‌های آشنا به حوزه خود باشند و با ناشران تعامل برقرار کنند.

حسینی‌نیک: می‌توان ممیزی را به بخش‌ خصوصی واگذار کرد

سید عباس حسینی نیک، درباره ممیزی کتاب‌ها در کشور گفت: حذف ممیزی به طور کامل ممکن نیست. زیرا ما تنفس خود را هم ممیزی می‌کنیم. ممیزی یک امر طبیعی است و وظیفه حاکمیت و مدیریت تضمین بهداشت روحی و روانی جامعه است. غیر از این نه ممکن است و نه به صلاح کشور است. ممیزی در یک تقسیم‌بندی به دو گونه طبقه‌بندی می‌شود: ممیزی ماهیتی و ممیزی موضوعی.
وی افزود: ممیزی ماهیتی به دو بخش تقسیم می‌شود: سلبی و ایجابی. ممیزی موضوعی نیز شامل ممیزی اخلاقی و اجتماعی، ممیزی دینی و مذهبی، ممیزی سیاسی، ممیزی قومی ملی، ممیزی حقوقی و ممیزی علمی و فرهنگی می‌شود.

حسینی نیک با اشاره به وظیفه اداره کتاب در ممیزی گفت: اداره کتاب باید نقش نظارتی داشته باشد. باید کارگروه‌هایی در اداره کتاب تاسیس شود که به بررسی دقیق آثار بپردازند. همچنین می‌توان با انجمن‌های علمی و فرهنگی که متعلق به بخش خصوصی هستند، قراردادهایی را امضا کرد و آنها به عنوان یک نهاد مستقل به ممیزی آثار بپردازند. با این کار تصدی‌گری دولت در امور فرهنگی کاهش پیدا می‌کند. 

آموزگار: باید همه ضوابط حوزه نشر اجرا شود

محمود آموزگار، دبیر اتحادیه ناشران درباره ممیزی در کشور گفت: ناشران ما اعتقاد به اشاعه فسق و فجور و فساد در جامعه ندارند. نکته مهم این است که ممیزی در ذات جامعه وجود دارد و غیر قابل اجتناب است. موضوعی که منفعت اهالی نشر و قلم را حفظ می‌کند، قانونمداری و مطالبه این موضوع از مسولان فرهنگی است. در سه سال گذشته ما بارها با مسوولان درباره این موضوع صحبت کرده‌ایم.

وی افزود: یکی از نارضایتی‌های ناشران آن است که ضوابط مشخص در حوزه نشر وجود ندارد و حتی قانونی که در این حوزه به تصویب رسیده است، به طور کامل اجرا نمی‌شود. در ضوابط نشر ما اشکالات زیادی وجود دارد. باید تلاش شود در کوتاه‌مدت برای اصلاح این ضوابط تلاش شود. همچنین باید تلاش شود به طور قانونی مصوبه قانونی شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره ناشران پیگیری شود و اصلاحاتی در آن انجام شود.

قنبری: تداخل نهادها موجب ضرر و زیان است

اكبر قنبري، مدیر انتشارات نگاه معاصر با اشاره به تداخل وظایف نهادها در اداره کتاب گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات ما در اداره کتاب تداخل وظایف نهادهاست. هر نهاد کشوری وظایفی برعهده دارد. وزارت ارشاد نیز به عنوان حامی هنرمندان وظایفی برعهده دارد. اما تداخل وظایف سایر نهادها با وزارت ارشاد موجب ضرر و زیان برای اهالی نشر می‌شود و وزارت ارشاد باید با چتر حمایتی خود از نویسندگان و هنرمندان دفاع کند.

وی با اشاره به لزوم وجود وحدت رویه در میان ممیزان کتاب گفت: متاسفانه وحدت رویه در میان بررسان اداره کتاب وجود ندارد و این موجب می‌شود تا هر ممیزی نظر خاصی درباره یک کتاب داشته باشد. این امر موجب سردرگمی و تشدد آرا درباره یک اثر می‌شود.

محمد اللهیاری: مشکل اصلی حوزه نشر مشخص نشدن اعضا هیات نظارت است

محمد الهیاری با اشاره به مشکلات ممیزی در کشور گفت: ممیزی کار بسیار پیچیده‌ای است و مجموعه‌ای از عوامل بر پیچیدگی آن می‌افزاید. ناشران و نویسندگان ممکن است از برخی از این پیچیدگی‌ها آگاه باشند اما از تمامی این موارد آگاه نیستند. اداره کتاب در زمان تاسیس قابلیت 15 تا 20 هزار کتاب در سال را داشت اما این رقم در حال حاضر به 40 هزار عنوان رسیده است و این یکی از مشکلات اداره کتاب است.

وی با انتقاد از مشخص نشدن هیات‌های نظارت در زمان مدیریتش گفت: یکی از مشکلات اساسی ما در دوران مدیریت من، مشخص نشدن اعضای هیات نظارت بر کتاب بود. من هر ماه با وزیر درباره این موضوع مکاتبه داشتم و عنوان می‌کردم که اگر اعضا این هیات‌ها هرچه سریع‌تر مشخص نشوند، نمی‌توان از سلیقه‌ای شدن ممیزی جلوگیری کرد. امروز هم عنوان می‌کنم تا زمانی که هیات نظارتی در کار نباشد در بر همین پاشنه خواهد چرخید.

الهیاری با اشاره به ناهماهنگی‌های موجود در فعالیت‌ها در معاونت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: باید در خروجی‌های وزارت فرهنگ و ارشاد هماهنگی و توازن ایجاد شود زیرا برخی از این خروجی‌ها آثاری را منتشر می‌کند که با خروجی‌های دیگر در تناقض است.

سیدعباس صالحی: مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی باید با صبر و حوصله تغییر کند

سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی با اشاره به ممیزی کتاب در کشور گفت: ممیزی کتاب یکی از بحث‌هایی است که همه اضلاع نشر را به هم پیوند می‌دهد. این بحث به عنوان یک بحث جدی در جامعه مطرح است. مباحثی که در این جلسه مطرح شد می‌تواند با بررسی‌های بیشتر برای عبور از این مشکلات موثر باشد. به نظر من نکات مرتبط با ممیزی را می‌‌توان در سه بخش طبقه‌بندی کرد.

1- مسایل فوری در حوزه نشر. مشکلات و مسایلی در این حوزه وجود دارند که باید هرچه سریع‌تر و در کوتاه‌مدت به آنها رسیدگی شود. برای مثال کسب مجوز برای انتشار مجدد یک اثر از این موارد است. باید هرچه سریعتر درباره این موضوع تصمیم‌گیری شود. آیا ما واقعا به این نیاز داریم که برای انتشار مجدد یک اثر بار دیگر مراحل کارشناسی را طی کنیم یا خیر. مسایلی از این دست باید هرچه سریعتر مشخص شوند.

2- در کوتاه‌مدت (یک تا دوسال) باید به این سمت حرکت کنیم که قوانین حوزه نشر را مشخص و شفاف کنیم. باید مصداق‌ها به طور شفاف عنوان شوند و با حضور ناشران به تصمیم‌گیری در این باره بپردازیم.

3- در بلندمدت نیز باید تلاش کنیم برخی از قوانین کلی را که تصویب شد‌ه‌اند و چندان مناسب حوزه نشر نیستند را تغییر دهیم. برای مثال به نظر من قانون سال 1389 درباره ناشران قانون خوبی نیست و بخش‌های بسیاری از آن باید اصلاح شود. باید یک حرکت حقوقی و قانونی برای این کار تدارک ببینیم و به این مساله بپردازیم. مصوبه 1389 و نمی‌تواند در درازمدت نیازهای ناشران را برطرف کند. البته نباید به طور احساسی به آن پاسخ داده شود و با بررسی جوانب قانونی و حقوقی آن را تغییر دهیم.