به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،‌ محمدحسن ضیاءتوانا در مراسم نکوداشت استادان پیشکسوت مطالعات روستایی ایران اظهار کرد: رساله‌ای که تدوین کردم با عنوان «چشم‌انداز کشاورزی سیستان در یک سده از 1880 تا 1980» بود که در آلمان منتشر شد. جغرافیا را برپایه دو مکتب چشم‌انداز و فضا تقسیم‌بندی کردم. چشم‌انداز به مسایلی چون نشان، بافت و ساختار توجه دارد و در تقسیم‌بندی فضا در سه بعد و حجم بررسی می‌شود. «امانوئل کانت» در کتاب «سنجش خرد ناب» که با الهام از فردوسی آن را نوشت، شالوده جغرافیای علمی را پایه‌گذاری کرد.

این استاد پیشکسوت با اشاره به مساله جهانی شدن افزود: امروزه جهان به سوی جهانی شدن، دهکده جهانی و فشردگی زمان و مکان پیش می‌رود. من در آموزش و پژوهش‌های روستایی، غیرروستایی، درون‌شهری، ناحیه‌ای و سیاسی همواره به بنیان‌های تئوریک توجه داشته‌ام. فعالیت‌هایم را مدیون شرف‌الدین خراسانی، فیلسوف بزرگ ایرانی می‌دانم که بسیاری از دانشمندان مانند سید حسین نصر و عبدالکریم سروش سر تعظیم در برابر وی فرود آورده‌اند. در تعریف دانش جغرافیا، باید مفاهیم، رابطه انسان و محیط روشن شود تا به فضا و توسعه پایدار برسیم. 

دیدگاه‌های فارابی را مطالعه کنید!

وی با اشاره به بی‌توجهی به داشته‌های سرزمین ایران بیان کرد: «هابرماس» در سفری که به ایران و شهر شیراز کرده بود، در آرامگاه حافظ تفالی زد که چنین آمد: «سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد/ و آن‌چه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد» و این بدین معناست هنگامی که «ویل دورانت» گهواره تمدن بشری و غرب را وامدار شرق و دستاوردهای علمی آن می‌داند، ما از خود دور شده‌ایم. 

ضیاءتوانا گفت: «توماس مور» در قرن 15 و 16 میلادی نخستین متفکر سنت آرمان‌‌گرایی نامیده شد، 500 سال پیش از وی، ابونصر فارابی ملقب به معلم ثانی نظریه مدینه فاضله را بیان کرده بود و 12 صفت یا پیش‌فرض را برای مدیریت یک حکومت شهری اجتناب‌ناپذیر دانست. من در این مراسم از دوستان خواهش می‌کنم دیدگاه‌های فارابی را مطالعه کنید. 

روستانشینی ایران نیاز به دگراندیشی دارد

سید حسن مطیعی‌لنگرودی سخنران بعدی این مراسم بود، وی اظهار کرد: باید در زمینه روستانشینی ایران دگراندیشی صورت بگیرد و از گذشته درس بگیریم. بیش از یک‌سوم جمعیت کشور را روستانشینان تشکیل می‌دهند اما متاسفانه وزارت کشور بسیاری از روستاها را با نام شهر معرفی می‌کند. به‌طور مثال هنگامی که قرار بود قم به استان تبدیل شود، 400 روستا، شهر اعلام شدند. شهر شدن روستاها از مسایلی به‌شمار می‌آید که تاثیر منفی بر معیشت روستایی می‌گذارد.

مدیریت قطب علمی مطالعات و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران افزود: بر اساس آمار، 28 و نیم درصد از جمعیت ایران بر طبق تعریف جدید روستایی هستند در حالی که اگر روستاهای تازه شهر شده را نیز به آن اضافه کنیم این آمار به 40 درصد افزایش پیدا می‌کند. باید برای مسایل معیشت روستاها چاره‌اندیشی کرد. امروزه با ساخت حمام و ایجاد امکانات خدماتی نمی‌توان جلوی مهاجرت روستانشینان به شهر را گرفت. روستاییان نیاز به اشتغال و درآمد دارند تا در روستا بمانند. از سوی دیگر در کشورهای پیشرفته مهاجرت معکوس در نواحی روستایی اتفاق می‌افتد.

وی با بیان این‌که مردم به‌دنبال محیط آرام هستند و به همین دلیل در تعطیلات جاده‌های به سمت شمال با ترافیک بسیاری همراه است، گفت: گردشگری روستایی نیاز به امکانات دارد که برآمده از مدل و زیرساخت است و مدیران روستایی باید آن را تامین کنند. در تمام دنیا هیچ برنامه‌ای وجود ندارد که بازده 100 درصد داشته باشد بنابراین برنامه‌ریزی‌ها برای برآوردن بخشی از کارهاست. 

پژوهش‌های سیستان‌شناسی استاد توانا توجه غیرایرانیان را جلب کرد

حسن‌علی فرجی، مدیرگروه کارتوگرافی دانشگاه تهران نیز به بیان خاطراتی از سید حسن مطیعی‌لنگرودی پرداخت. همچنین فرامرز بریمانی، معاون پژوهشی پژوهشكده علوم زمین و جغرافیا نیز در این مراسم با اشاره به چگونگی آشنایی با استاد ضیاءتوانا، بیان کرد: وی در حوزه پژوهش‌های سیستان و سیستان‌شناسی نقش مهمی ایفا کرد و هنگامی که در آلمان به تحصیل مشغول بود به پژوهش درباره این بخش از ایران پرداخت که توجه بسیاری از دانشمندان ایرانی و غیرایرانی را به خود جلب کرد. 

پایدار باد تمام استادان بزرگی که برای این سرزمین زحمت کشیدند

مرتضی قورچی، دیگر سخنران این مراسم به دوران آشنایی با استاد ضیاءتوانا پرداخت و با اشاره به دیدگاه‌های وی در حوزه جغرافیا گفت: «کارل پوپر» می‌گوید نخستین مطلبی که باید بدانیم این است که ما چیزی نمی‌دانیم، بنابراین باید بسیار متواضع باشیم که این دومین نکته است. مدتی که برای بخشی از تحصیلم به اروپا رفته بودم، متوجه شدم دیدگاه‌هایی که همیشه درباره آن‌ها با استاد بحث می‌کردم، کاملا درست هستند و به ناآگاهی‌ام پی بردم. به همین دلیل می‌خواهم از زحمات استادم قدردانی کنم و می‌گویم پایدار باد تمام استادان بزرگی که برای این سرزمین زحمت کشیدند.

مراسم نکوداشت استادان پیشکسوت مطالعات روستایی ایران که دوشنبه (28 بهمن‌ماه) در خانه اندیشمندان علوم انسانی برپا شد با پخش بخش‌هایی از زندگی استادان جواد صفی‌نژاد، مهدی طالب، سید حسن مطیعی‌لنگرودی و محمدحسن ضیاءتوانا (به کارگردانی مهدی قویزاد) همراه بود و در پایان نیز هدایایی به این استادان تقدیم شد.