به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «فهرست کتاب‌های فارسی‌شده چاپی» با حضور جمشید کیانفر، از پیشگامان نهضت ترجمه، فرید قاسملو، عضو گروه تاریخ علم بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، محسن ناجی نصرآبادی، کارشناس ارشد نسخه‌های خطی و فرشته ناصری، کارشناس ارشد کتابداری، پنجشنبه (11 اردیبهشت) در سرای اصلی اهل قلم بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. 

جمشید کیانفر با بیان این موضوع که کتابشناسی در ایران بسیار ضعیف عمل کرده است و جامعه ایرانی اهمیتی به این موضوع نمی‌دهد گفت: اگر ما به تاریخ کتابشناسی در ایران عصر گذشته رجوع کنیم، جز کتاب‌های افرادی چون فهرست «ابن ندیم»، «اعتمادالسلطنه» و «جواهر کلام» کاری جدی و مهم در این زمینه انجام نشده است.

وی با تاکید بر اهمیت فهرست‌نگاری آثار چاپی در ایران و روی زمین ماندن آن به نخستین کتابشناسی جدید و مدرن در عصر حاضر اشاره کرد و گفت: نخستین‌بار زنده‌یاد ایرج افشار در سال 1342 با درک خلاهای این زمینه، کاری شاخص انجام داد که متوقف شده و اهتمامی در این زمینه صورت نگرفته است؛در حالی‌که با حجم انبوهی از اطلاعات پراکنده  درباره چاپ کتاب‌های ترجمه شده، نمی‌توان راه را برای پژوهشگران باز کرد.

پژوهش نظری تاریخ ترجمه در ایران ضعیف است
در ادامه، فرید قاسملو، با تاکید بر اهمیت ترجمه در تکوین زبان فارسی، از منظر نظری به این موضوع پرداخت و گفت: به محتوا و فرایند ترجمه به زبان فارسی می‌توان از چند منظر نگاه کرد؛ رکن تاریخی، هویتی، دانشی و اقتصادی از ارکان مختلف جریان ترجمه هستند که توجه به هریک از آن‌ها بسیار مهم و اساسی است.

وی در ادامه با توضیح هر یک از ارکان، به دو رستاخیز مهم نهضت ترجمه در ایران اشاره کرد و گفت: رستاخیز نخست این جریان، قرون دوم و سوم هجری و رستاخیز دوم در اواخر قرن سیزدهم و در دوره تاریخ ایران معاصر رخ داد که با ورود علم از اروپا به ایران و آشنایی بیشتر ایرانیان به مدنیت، خلاهای موجود محسوس و سیلی از آثار در زمینه‌های مختف به فارسی ترجمه شدند.

وی با بیان این که پژوهش از بعد نظری درباره ترجمه در ایران بسیار کم و محدود است و جز آثاری از ایرج افشار و دیگران، چیز دیگری در این مورد یافت نمی‌شود اظهار کرد: در این زمینه، برای چگونگی ترجمه به فارسی دو گنج و منبع مهم وجود دارد که باید با محوریت آن‌ها، خلاهای موجود در این زمینه مرتفع شود. یکی، انبوه نسخه‌های خطی و دیگری، کتاب «فهرست کتاب‌های فارسی شده چاپی» که موضوع بحث حاضر است و با این دو منبع مهم، باید تاریخ نهضت ترجمه از بعد نظری تقویت شود.

در گردآوری اطلاعات کتاب «فهرست کتاب‌های فارسی‌شده چاپی» مشکلات زیادی وجود داشت 
محسن ناجی نصرآبادی، سخنانش را با توضیحی کوتاه درباره کتاب «فهرست کتاب‌های فارسی شده چاپی» آغاز کرد و گفت: آغاز شروع این کتاب که به سال 1365 برمی‌گردد، مجموعه اطلاعات و داده‌هایی است از فهرست کتاب‌هایی که به زبان فارسی ترجمه شده است. 

وی در ادامه به بیان مشکلاتی که در فهرست‌نویسی این کتاب وجود داشت اشاره کرد و گفت: برای به پایان بردن این کتاب و به انجام رسانیدن این پروسه با مشکلات بسیاری روبه‌رو بودیم، از آن جمله دسترسی به تمام اطلاعات کتاب‌هایی که به فارسی ترجمه شده بود ممکن نبود و مراجعه به کتابخانه‌های مختلف و رویت فهرست کتاب‌ها ضرورت بیشتری داشت. 

وی افزود: با وجود این مشکلات و دسترسی نداشتن به اطلاعات دیگری که برای این پژوهش مورد نیاز بود، برآن شدیم تا یک محدوده زمانی را برای این کتاب در نظر بگیریم. بنابراین، این کتاب نخست از ابتدای صنعت چاپ تا 1370 در 4 مجلد چاپ(با 24 هزار عنوان) و سپس در مجلدهای بعدی از 1370 تا 1383 (با 13 هزارعنوان) در 9 مجلد به انجام رسید. 

این کتاب به سوالات مخاطب و پژوهشگران پاسخ می‌دهد
 در ادامه این نشست، فرشته ناصری سخنان خود را به توضیح بیشتری از مشکلاتی که درباره جمع‌آوری داده‌های این کتاب وجود داشت اختصاص داد و گفت: عمده مشکلاتی که در این زمینه وجود داشت، اسامی لاتین عناوین و نویسنده کتاب‌ها بود. 

وی ادامه داد: یکی از منابع مهمی که ما در طول کار از آن استفاده می‌کردیم، «کتابشناسی کتابخانه ملی» بود که با حجم انبوهی از مشکلات و اطلاعات ناقص در استفاده از آن روبه‌رو بودیم. بدین معنی که کتابشناسی کتابخانه ملی، اطلاعاتی را از مجموعه‌ کتاب‌های پیش از انتشار و پس از انتشار گردآوری کرده بود و بسیاری از کتاب‌هایی که اطلاعات فیپایی آن قبل از انتشار به ثبت رسیده بود، در کتابخانه موجود نبودند. بنابراین ما برای ثبت و ضبط نام اصلی لاتین کتاب‌ها و نویسنده‌ها هیچ اطلاعاتی نداشتیم. به طوری‌که این مشکل در مورد کتاب‌های ادبی و داستان‌های کوتاه بیشتر به چشم می‌خورد. 

این مترجم در ادامه سخنان خود به محسنات این کتاب نیز اشاره و تصریح کرد: این اثر، راه را برای پژوهش‌های بعدی بسیار هموار کرده و به بسیاری از سوالاتی که ممکن است مخاطب در طی خواندن کتاب با آن مواجه شود، از جمله این که بیشتر چه موضوعی در چه کتاب‌هایی و در چه برهه‌های زمانی مختلف به آن پرداخته  یا پرداخته نشده پاسخ می‌دهد.