به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «بررسی وضعیت و ظرفیت تبلیغ کتاب کودک و نوجوان» عصر شنبه 13 اردیبهشت 93 با حضور مقصود نعیمی‌ذاکر، نویسنده کودک و مدیر سابق شبکه کودک، محمدرضا اسدزاده، سردبیر خبرگزاری کتاب ایران و علی زارعان، مدیر گروه کودک و خردسال شبکه دو سیما در سرای اهل قلم کودک و نوجوان بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
فقدان مهندسی در حوزه فرهنگ
مدیر شبکه رادیویی کودک در ابتدای این نشست اظهار کرد: در حوزه فرهنگ باید مهندسی وجود داشته باشد و دستگاه‌های مختلف به وظیفه فرهنگی خود در حوزه کتاب عمل کنند؛ به عنوان مثال اگر وظیفه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان توسعه مطالعه و کتابخوانی است، باید به فاصله هر ایستگاه یک کتابخانه وجود داشته باشد. لازم است کتابخانه‌های مسجد فعال باشند یا اگر در مدارس کتابخانه وجود دارد باید بتوانند به بچه‌ها خدمات ارایه دهند.بنابراین در نظام آموزشی، هم در ساختار کلاسیک و هم در مدل دسترسی، کار آسان می‌شود.
مقصود نعیمی‌ذاکر افزود: وقتی این کارها انجام شد و زیرساخت‌ها فراهم شد، نوبت به رسانه‌ها می‌رسد. در آن زمان رسانه ها باید به ماموریتشان یعنی تبلیغ و ترویج عمل کنند و قصه‌هایی را برای بچه‌ها تولید کنند که مبتنی بر کتاب باشد. اگر به این مهندسی توجه نکنیم برپایی نمایشگاه‌های کتاب پربار نخواهد بود.
کتاب‌های خوب و بد باهم مخلوط شده‌اند
وی تاکید کرد: متاسفانه در نمایشگاه شاهد ارایه زیاد آثار ترجمه هستیم که از سوی بسیاری از ناشران کودک به طور ضعیف و شبیه به هم با رنگ و لعاب‌های فریبنده عرضه شده است. در حال حاضر کتاب بد فراگیر شده است و مخاطب نمی‌تواند از میان پنج هزار کتاب بد سه کتاب خوب پیدا کند. با توجه به این‌که همه کتاب‌ها از فیلتر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گذرد پس این همه هجمه فرهنگی(کتاب‌های ترجمه) به چه دلیل است؟
نعیمی‌ذاکر ادامه داد: درحالی که به اندازه کافی کاغذ و سرمایه نداریم بهتر است بر کیفیت، توجه و تمرکز ویژه‌ای داشته باشیم در غیر این‌صورت کتاب‌های خوب و بد باهم مخلوط می‌شوند و خانواده‌ها هم نمی‌دانند کدام کتاب را باید برای فرزندانشان انتخاب کنند.
رسانه نمی‌تواند فاعل همه امور باشد
وی افزود: رسانه خودش نمی‌تواند فاعل همه امور باشد فقط می‌تواند رسالت ایجاد کند و اگر دستگاهی کارش را به درستی انجام ندهد و کم کاری کند رسانه نمی‌تواند کار او را انجام دهد. وقتی نظام آموزشی قدرتمند نباشد فرصت‌ها را از دست می‌دهد و آن‌وقت دیگر رسانه نمی‌تواند نقش موثری داشته باشد.
نعیمی‌ذاکر ادامه داد: فرهنگ مواظبت می‌‌خواهد وگرنه فرو می‌ریزد. فرهنگ در کشورمان به آن اندازه که لازم است مواظبت نمی‌شود.
نگاه فلسفی به سیاست‌های فرهنگی
سردبیر خبرگزاری کتاب ایران در این نشست با دیدی فلسفی به بررسی ظرفیت تبلیغ کتاب‌های کودک پرداخت و گفت: به‌جای انتقادکردن از ناشران و آثار موجود که چندان ثمربخش نیست بهتر است با نگاهی فلسفی‌تر سیاست‌گذاری‌های حوزه فرهنگ و قوانین موجود را بررسی کنیم.
محمدرضا اسدزاده با ذکر مثالی از مهدکودک‌های موجود در کشور آسیای میانه گفت:در بازدید از یکی از این مهدکودک‌ها دیدم که در ورودی، دیوارها و کف زمین با کتاب‌های فراوانی پوشیده شده بود. همچنین اتاق‌هایی در آن‌جا وجود داشت که برای سنین مختلف درنظر گرفته شده بود که دارای پایه و بنیان روانشناسی بود. در کشورهایی مانند چین و روسیه روحیات کودک ارزیابی و بنیان‌های خاص آن شناسایی می‌شود همچنین برای تشویق کودکان زبده جوایزی متناسب با روحیه و سلیقه‌شان تهیه می‌کنند. اینک سوال من این است که آیا این بنیان و ظرفیت روانشناسی در تبلیغ کتاب کودک در ایران لحاظ می‌شود؟ و کسانی که در رسانه‌ها به معرفی و تبلیغ کتاب کودک می‌پردازند تا چه اندازه این پتانسیل را لحاظ می‌کنند؟
تفاوت نیازهای کودک در سنین مختلف رشد
وی افزود: رشد کودکان در سنین مختلف متفاوت است. به عنوان مثال کودکان تا دوسال رشد لمسی دارند. بین دو تا چهار سال رشد بویایی و شنیداری و از چهار تا 6 سال محور رشد پرسشی است. از این‌رو باید توجه کرد که برای یک کودک دو تا چهار ساله نمی‌توان تبلیغات پرسشی «می‌تونی بگی این چیه؟» تهیه کرد. بنابراین به‌طورکلی باید به بنیان ریشه‌ای تبلیغ برای کودک در گروه‌های سنی در کشور توجه شود. فرهنگ تبلیغ برای کودکان را که باید بر اساس روانشناسی رشد، جامعه شناسی کودک و فلسفه رشد کودک باشد در رسانه‌هایی مانند رادیو و تلویزیون نمی‌بینیم.
مغفول ماندن روانشناسی رشد
اسدزاده ادامه داد: روانشناسی رشد اولین ضرورتی است که در جامعه ایرانی مغفول مانده است و کسانی که برای کودک برنامه‌سازی و تبلیغ می‌کنند کمتر از ظرفیت روانشناسی رشد بهره می‌برند.
وی افزود: وضعیت و ظرفیت تبلیغ کتاب‌های کودک و نوجوان با مشکل جدی جامعه شناسی فرهنگ مواجه است. جامعه‌شناسی فرهنگ یعنی توجه به این موضوع که فرهنگ جامعه عوض شده اما فرهنگ صدا و سیما و رسانه‌ها تغییری نکرده است.
اسدزاده ادامه داد: با وجود این‌که ادبیات کودک و نوجوان از برنامه‌های مختلف صدا و سیما مانند عمو پورنگ و خاله سارا تا شهرزاد عوض شده است این تغییرات منفصل است. در جامعه ما بخش عمده تربیت کودکان با صدا و سیماست و خانواده نقش دوم را دارد. در حالی که صدا و سیما به کودک می‌گوید «تو باید مثل من باشی» جهان امروز به کودک و نوجوان می گوید «تو باید مثل خودت باشی» و این دو موضوع با هم همخوانی ندارند.
لزوم توجه به جامعه‌شناسی فرهنگی
این نویسنده یاد آوری کرد: با این که امروزه وضع ما از لحاظ شمارگان و معرفی کتاب و برنامه های دیگر بد نیست اما باید بگوییم وضعیت ما مطلوب نیست چون نتوانسته‌ایم به فرزندانمان فرهنگ جدید را انتقال دهیم. صدا و سیمای و آموزش و پرورش دیروز به درد کودک امروز نمی‌خورد و باید با توجه به جامعه‌شناسی فرهنگی اطلاعات جهان امروز را به آن‌ها منتقل کنیم.
وی با اشاره به ورود تکنولوژی به کشور گفت: با این‌که تکنولوژی وارد کشور شده اما فرهنگش وارد نشده و نتوانسته‌ایم با تبلیغیات درست و کتاب‌های مختلف این فرهنگ را به کودکان آموزش دهیم و زمانی که مشکلی در این خصوص پیش می‌آید آن را به گردن والدین می‌اندازیم از این‌رو غفلت از جامعه شناسی فرهنگی موجب بروز مشکلاتی شده که متولیان ارشاد باید به آن بپردازند.
پذیرش ادبیات نسل جدید
اسدزاده ادامه داد: زمانی که اهالی رسانه مانند روزنامه‌نگاران و نویسندگان و ناشران دور یک میز برای هم‌افزایی جمع می‌شوند تعارفات شروع می‌شود و این امر به دلیل این است که ادبیات و نسل‌ها عوض شده‌اند و ما نمی‌خواهیم ادبیات نسل جدید را بپذیریم و همچنان در ادبیات نسل گذشته مانده‌ایم؛ البته این به معنای رد کردن و درنظر نگرفتن فرهنگ و سنت نیست.
وی افزود: امروزه در جوانان و نوجوانان ما کمتر فرهنگ و سنت ایرانی و اسلامی دیده می‌شود و ما نتوانسته‌ایم پوشش ایرانی اسلامی را در کشورمان نهادینه کنیم درحالی که در بسیاری از کشورها در این زمینه موفق بوده‌اند و این یعنی ضعف در تبلیغات و توانایی والدین برای انتقال مفاهیم ارزشی به فرزندانشان.
پارادوکس در شخصیت نوجوانان
مدیر گروه کودک و خردسال شبکه دو سیما نیز در این نشست اظهار کرد: با دو نوع مخاطب مواجه هستیم؛ کودک و نوجوان. کودک که گروه سنی و تکلیفش مشخص است اما نوجوان ابتدا و انتهایش مشخص نیست و بلاتکلیف است. آشفتگی زیادی در این گروه سنی وجود دارد و در ایران تا 27 سالگی ادامه دارد. این آشفتگی سبب می‌شود بین سن و استقلال نوجوان نوعی پارادوکس ایجاد شود و نوجوانانی وجود داشته باشند که به جوانی علاقه‌مندند و جوانانی که علاقه‌مند به نوجوانی‌اند. این آشفتگی محصول رفتار فرهنگ است و اگر امسال سال فرهنگ است باید این وضعیت بررسی شود.
شیوع رسانه‌های میان‌خطی در کشور
علی زارعان عنوان کرد: به‌طورکلی سه نوع رسانه وجود دارد؛ رسانه‌های درون خطی مانند تلویزیون، رسانه‌های برون‌خطی مانند کتاب و رسانه‌های میان خطی که از ترکیب این‌دو حاصل شده است. این رسانه‌های مکتوب به نوعی به رسانه مربوطه وابسته هستند و اولین بار توسط رسانه «بی بی سی» پایه‌گذاری شدند. در حال حاضر 70 درصد تولیدات ما میان‌خطی هستند و ما بدون توجه به رسانه مورد نیاز فقط ترجمه کرده و محصولات را وارد بازار کرده‌ایم در نتیجه می‌بینیم با استقبال و فروش خوبی مواجه نمی‌شود.
وی با تاکید بر وجود نداشتن هم‌افزایی در بین رسانه‌های کشور گفت: در ایران 17 دستگاه داریم که دارای ردیف‌های بودجه‌ای مستقل برای کودک و نوجوانان هستند اما تا به‌حال هیچکدام از آن‌ها نتوانسته‌اند دور یک میز باهم به گفت‌وگو و تبادل نظر بپردازند. در ایران همه کشتی گیران خوبی هستیم اما تیم فوتبال خوبی نداریم و قواعد بازی‌های جمعی را خوب نمی‌دانیم.
شکل گیری 80 درصد هویت افراد تا 7 سالگی
زارعان اظهار کرد: ما قدری کاهلی کرده‌ایم و فراموش کرده‌ایم که 80 درصد هویت انسان تا سن هفت سالگی و فقط 20 درصد بعد از سن هفت سالگی تا مرگ شکل می‌گیرد. لذا اگر کل نمایشگاه کتاب را تعطیل کنند و فقط به بخش کودک بپردازند کار اشتباهی نکرده‌اند زیرا اگر برای این نسل خوب کار کنیم نسل آینده کشور آباد خواهد شد.
زارعان با اشاره به این‌که هیچ کدام از کاندیداهای ریاست جمهوری در زمان تبلیغاتشان صحبتی درباره کودک و نوجوان نکردند و استراتژی در این باره ارایه ندادند، گفت: مقام معظم رهبری بارها در سخنانشان به فلسفیدن برای کودک تاکید کرده‌اند. اما تا چه اندازه به این موضوع پرداخته‌ایم؟ در زمان گذشته بیشتر به کودکان پرداخته می‌شد اما این شیب در رفتار فرهنگی طی گذشت سال‌ها اتفاق افتاد و کودک و نوجوان به مرور زمان از دستور کار رجال خارج شد. به عنوان مثال افزایش جمعیت موضوعی است که به تازگی در دستور کار قرار گرفته است. لذا باید برای این مهمانان جدیدکه در راهند برنامه‌ریزی کرد.
نشست بررسی وضعیت و ظرفیت تبلیغ کتاب کودک و نوجوان ساعت 17 تا 18 و 30 دقیقه شنبه 13 اردیبهشت 93 در سرای اهل قلم کودک و نوجوان بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.-
یکشنبه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۰۹:۱۱
نظر شما