به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) ـ کتابخانه اردشیر یگانگی در سال 1337 به منظور توسعه فرهنگ کتابخوانی تأسیس و راه‌‌اندازي شد. مؤسس اين كتابخانه «فرنگیس شاهرخ» همسر دکتر اردشیر یگانگی و دختر «کیخسرو شاهرخ» ملقب به «ارباب کیخسرو» بود. ارباب کیخسرو شاهرخ از نامدارترين شخصيتهاي معاصر زرتشتي است كه از سال 1288 تا 1319 (یعنی از دوره دوم تا یازدهم) نمایندگی زرتشتیان در مجلس شورای ملی را به عهده داشت. فرنگیس شاهرخ با هزینه خود این کتابخانه را در زمینی حدود 250 مترمربع در خیابان جمهوری اسلامی كنوني تهران ساخت و سپس همراه با اهداي 2500 جلد کتاب که توسط وی و «خورشید‌بانو هومَجی» تهیه شده بود، کتابخانه را به انجمن زرتشتیان تهران واگذار کرد.

کتاب‌های اولیه‌ای که برای راه‌اندازی این کتابخانه تهیه شدند، آثاری مربوط به «دین زرتشت» و «فرهنگ ایران باستان» بودند. گرچه آثار این کتابخانه بیشتر تخصصی دین زرتشت بود اما بنیانگذار آن تأکید داشت که شرایط برای استفاده عموم ممکن و ساده باشد. حجم آثار و کتاب‌های نگهداری‌شده بعد از گشایش این کتابخانه تا سال 82 به 6000 نسخه افزایش یافت که اغلب توسط دهشگران زرتشتی یا نویسندگان معتبر تهیه و اهدا شده بود. اما کتاب‌های موجود از هیچ نظر شرایط مناسبی برای نگهداری و مراقبت نداشتند. در سال 1382 «نوشین فرامرزیان» ــ که در آن زمان عضو هیات مدیره انجمن زرتشتیان تهران بود ــ انتخاب شد تا عنوان سرپرست افتخاری کتابخانه را به عهده بگیرد و آن را بازسازی و مدیریت کند. نوشین فرامرزیان متولد 1332 در کرمان از فعالان فرهنگی زرتشتیان است. او تاکنون یازده سال است که مسوولیت کتابخانه را به عهده دارد:

«در سال 82 که کتابخانه را تحویل گرفتم، کتاب‌ها بنا به لحاظ فیزیکی و تجهیزات نگهداری، شرایط مناسبی نداشتند. بازسازی کتابخانه از سال 82 تا 84 طول کشید و نزدیک به 27 میلیون تومان هزینه داشت. از این رقم بخش هزینه تجهیزات کتابخانه را خانواده یگانگی (فرزندان فرنگیس شاهرخ) تقبل کردند و بازسازی بنا را انجمن زرتشتيان تهران متقبل شد.»

نوشین فرامرزیان درباره سامانه کتابداری و نحوه نگهداری کتاب‌ها توضیح می‌دهد: «کتابداری کتابخانه و رده‌بندی کتاب‌ها براساس سیستم «کنگره» انجام شده است. از مقالات اختصاصی زرتشتیان نیز یک «نمایه مقاله» تهیه شده که شامل فهرستی از نام مقاله، نویسنده و محل چاپ آن به صورت دیجیتالی است که در سیستم کامپیوتری برای مراجعه کننده قابل استفاده و دسترسی است.»

این کتابخانه در حال حاضر بین 14000 تا 15000 جلد کتاب را در خود جاي داده است. 400 نفر عضو و 3 نفر پرسنل دارد. ظرفیت پذیرش کتابخانه روزانه 20 نفر است و کتاب‌ها به دلیل قدمت و نایاب بودن برخی، به امانت داده نمی‌شوند اما در صورت نیاز و ضرورت از بعضی از آن‌ها تا یک سوم کپی و اسکن بصورت DVD، با هزینه شخصی متقاضی تهيه مي‌شود و در اختیار او قرار می‌گیرد. کتاب‌هایی که در بازار موجود نیستند برای حفظ حقوق نویسنده از این قاعده مستثنا هستند و متقاضی تنها اجازه خواندن آن‌ها را دارد. مجموعه کتاب‌های موجود در کتابخانه بعد از وجین شدن و کنار گذاشتن کتاب‌های درسی، عمومی و تکراری شامل کتاب‌های تخصصی دینی، كتاب‌هاي مرتبط با ایران باستان، کتاب‌های خطی دست‌نویس، کتابهای حوزه‌ای و کتاب‌های چاپ سنگی یا چاپ بمبئی است. کتاب‌های دینی جز دین زرتشت شامل دین اسلام (مانند «قرآن مجید» و «کتاب‌های استاد مطهری»)، «انجیل» و «تورات» و کتاب‌های مذهبی که جنبه مرجع دارند نیز می‌شود.

در این کتابخانه، مجلات، روزنامه و نشریات تخصصی جامعه زرتشتیان نیز نگهداری می‌شوند. برخی از آنها مانند مجله «مهنامه» و «هوخت» که نسخه دیگر آن بعد از کتابخانه یگانگی شاید در کتابخانه مجلس پیدا شود به دلیل قدمت و محتوای آثار چاپ‌شده ارزش تاریخی دارند و منبع خوبی برای فعالیت‌های تحقیقاتی محسوب می‌شوند. مجله «هوخت» بین سالهای 1329 تا 1363 و «مهنامه» در سال‌های 1359 تا 1356 منتشر شده‌اند. ادامه مجله «هوخت» در حال حاضر با نام «فْرَوَهْر» توسط انتشارات فْرَوَهْر منتشر می‌شود و به فروش می‌رسد. «چیستا» از دیگر مجلات قدیمی است که امروز انتشار ندارد و در کتابخانه یگانگی نگهداری می‌شود. این مجله حدود 20 سال به همت «پرویز شهریاری» منتشر می‌شد.

از آنجا که اغلب آثار موجود در کتابخانه، قدیمی و نیازمند مرمت است حدود سه سال پیش یک کارگاه مرمت به فضای کتابخانه اضافه شد که در این کارگاه دانشجویان رشته‌های مرتبط به طور ساعتی کار می‌کنند.

مراجعه‌کنندگان این کتابخانه بیشتر دانشجویان کارشناسی، دانشجويان دکترا و نویسندگانی هستند که برای نوشتن کتابهایشان به اطلاعات بیشتر احتیاج دارند.

این کتابخانه با آثار ارزشمندي که در اختیار دارد برای نویسندگان بنام غربی نیز مکاني باارزش محسوب می‌شود و بسیاری از آن بازدید داشته و آثار خود را به آن اهداء کرده‌اند. «نیبلگ» آلمانی اوستاشناس و «مری بویس» نویسنده «تاریخ کیش زرتشتی» از این دسته‌اند. «استاد ابراهیم پورداوود» نویسنده معروف ایرانی نیز كتاب‌هاي خود را که مجموعه کامل آثار پورداوود در زمینه فرهنگ ایران باستان است به کتابخانه اهدا کرده و از آن ديدار داشته است.

گزارش تصویری از کتابخانه اردشیر یگانگی را اینجــــا ببینید.