دکتر حسن بشیر، استاد ارتباطات بین الملل، نویسنده کتاب در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اظهار کرد: این اثر جلد سوم مجموعه «تحلیل گفتمان رسانه های جهان» است که نگاه رسانه های مختلف جهان را درباره حوادث مهم جهانی، منطقه ای، جهان اسلام و ایران تحلیل کرده است.

وی افزود: این مجموعه سه جلدی، به تدریج در ماهنامه «مدیریت ارتباطات» در سال های 89، 90 و 91 منتشر شده اند و کتاب سوم شامل مقالاتی می شود که در این زمینه در سال 1391 منتشر شده اند.

نقشه دیپلماسی عمومی و جهانی
بشیر با اشاره به ویژگی های این کتاب، توضیح داد: تحلیل این مقالات و گزارش ها با «روش عملیاتی تحلیل گفتمان» (پدام) صورت گرفته است زیرا به کارگیری روشی عملیاتی برای این شیوه از تحلیل موجب رسیدن به نتایج مشخص و عینی می شود.

وی با بیان این که در این کتاب فرایندی از مسایل جهان بررسی شده است، عنوان کرد: این موضوع می تواند نقشه دیپلماسی عمومی و رسانه ای جهان را ترسیم کند و چنین اقدامی نه تنها برای زمان کنونی اهمیت دارد بلکه برای سال های بعد نیز می تواند منعکس کننده موقعیت حال به شمار آید که قادر است در قرائت و کشف گفتمان های بعدی تاثیرگذار باشد.

این مدرس حوزه ارتباطات همچنین درباره زبان نوشتاری متن کتاب نیز گفت: در این مجموعه تلاش شده برای تحلیل علمی و تخصصی از مباحث با زبانی گویا و قابل فهم برای عموم مردم استفاده شود. کتاب با این ویژگی می تواند برای دانشجویان، پژوهشگران و استادان این گونه مطالعات و تحقیقات نیز مفید باشد.

کتابی کاربردی، درسی و تحقیقاتی
بشیر این اثر را کتابی کاربردی، درسی و تحقیقاتی دانست و یادآور شد: شیوه بررسی و تحلیلی که در این کتاب به کار برده شده یکی از روش های مهم کیفی برای تحلیل متون رسانه ای است. افرادی که با این روش آشنایی دارند می دانند که این روش با چه مشکلاتی از نظر عملیاتی کردن آن مواجه است. در حقیقت تهیه این تحلیل ها به معنی در اختیار گذاشتن مصادیق عملی است که می تواند برای یادگیری، آموزش و تحلیل مفید فایده باشد.

وی همچنین درباره ضرورت نگارش این کتاب، اظهار کرد: بسیاری از کتاب های تحلیل گفتمان و شاید همه آن‌ها، عمدتا، به مباحث نظری پرداخته اند و حداقل می توان گفت در این زمینه روشی عملیاتی و کاملا فرایندی را ارایه نداده اند. قرائت روشی از شیوه تحلیل اگر چه با محورهایی مشخص شده است اما بیشتر به تحلیلگر وابسته است که چگونه و به چه مقدار آن را پیاده کند.

بشیر تاکید کرد: به همین دلیل دانشجویان و پژوهشگران، در بسیاری مواقع با پیاده کردن این روش با مشکلات زیادی روبه‌رو می شوند. نگاهی به پایان نامه هایی که در این زمینه نوشته شده، بیانگر طیفی وسیع و متنوع از فهم حتی یک روش مشخص از تحلیل گفتمان است که معلوم نیست روایی آن‌ها در چه سطحی است.

وی درباره چرایی انتخاب این روش تحقیق برای کتاب خود نیز توضیح داد: برای این‌که وضعیت روشنی در این زمینه داشته باشیم، «روش عملیاتی تحلیل گفتمان» (پدام) را انتخاب کردم که تا کنون در مقالات متعدد علمی-پژوهشی و نیز پایان نامه های دانشگاهی تا اندازه قابل قبولی روایی آن مورد تایید قرار گرفته است. این روش، بر خلاف روش‌های دیگر که از ویژگی کلی گویی و تا اندازه ای پراکندگی برخوردار هستند، تلاش کرده به شکل فرایندی، مرحله ای و با بکارگیری، «متن»، «فرامتن»، «زمینه»، «بینامتنیت» و «بیناگفتمان» مسایل مختلف را تحلیل و به دنبال کشف ناگفته های مرتبط با متن و زمینه های خلق متن باشد.

جایی برای رصد تحولات جهان
بشیر مهم‌ترين دليل براي نگارش اين کتاب را رصد کردن تحولات جهان در مورد مسائل مهم و ارائه تحليلي قابل فهم درباره آن‌ها اعلام کرد و گفت: تلاش کردم مهم‌ترين حوادث جهان که بر  جامعه جهاني و به خصوص در رابطه با جهان اسلام و ايران باشند مورد بررسي و تحليل قرار گيرد، از طرف ديگر همان گونه که گفته شد، تحليل گفتمان روشي مفيد و لازم است و باید به شيوه اي مناسب انجام شود تا بتوان معاني نهفته وراي اين حوادث و اخبار مربوط به آنها کشف شوند.

وی درباره منابع مورد استفاده کتاب نیز توضیح داد: اغلب آن ها از طريق اينترنت و نشريات مختلف داخلی و خارجی تهیه شده اند، امروزه دسترسي به اخبار و گزارش هاي خبري کار مشکلي نيست. مهم اين است که چگونه اين اخبار و گزارش ها گزينش شده و مورد تحليل قرار گيرند.

بشیر با بیان این که يکي از مشکلات موجود در اين زمينه معمولا مساله گزينش است، عنوان کرد: در اين زمينه نيز تلاش شده بدون جهت گیری و تقريبا همه جانبه به مطالعه و انتخاب مهم‌ترين اخبار که منعکس کننده نوعي از سياست خبري است پرداخته شود. 

ضرورت تالیف کتاب های بیشتر
وی همچنین درباره مدت زمان تهیه و گردآوری کتاب، گفت: با توجه به این که تحلیل های کتاب به صورت ماهیانه تهیه و تدوین می شدند، جمع آوری مطالب این کتاب یک سال طول کشیده است، البته مقالات تکمیلی دیگری نیز در کتاب آمده اند که قبلا منتشر شده اند و برای آنها نیز زمان صرف شده است.

بشیر همچنین درباره محدودیت منابع و کتاب در حوزه تحلیل گفتمان، عنوان کرد: مهم‌ترين کمبودها در اين زمينه عدم آشنايي با زبان، عدم شناخت کافي در مورد رسانه هاي مهم، نشناختن شيوه اي مناسب گزينش اخبار و گزينش هاي خبري و بالاخره انتخاب شيوه و روش مناسب تحليل است. فراتر از آن ها نیز بايد گفت عشق به مطالعه و تعمق نگري و تلاش براي قرائت آنچه که وراي خطوط نوشته شده در رسانه ها، از مسائل مهمي است که بايد مورد توجه جدي قرار گيرند.

وی در پاسخ به سوال که آیا نمونه ای از این کتاب، تاکنون منتشر شده است نیز گفت: ‌معمولا در اين زمينه هميشه تحليل هايي ارائه مي شود، امروزه سايت هاي بسيار زيادي در داخل و خارج کشور وجود دارند که در اين زمينه هميشه و به‌طور مداوم اخبار و گزارش هاي خبري را تحليل مي کنند. آنچه که مهم است انتخاب شيوه و روش مناسب تحليل است که بتواند هم به صورت مناسب کار تحليل را انجام دهد، از نظر علمي مورد تاييد باشد و هم به نتايج ملموستر و قابل دفاع برسد.

مروری بر کتاب
به گزارش خبرنگار ایبنا، کتاب سوم «تحلیل گفتمان رسانه های جهان» از سیزده فصل و سیزده تحلیل تشکیل شده است. سه تحلیل اول، تحلیل هایی است که در فصلنامه های علمی و پژوهشی منتشر شده اند. 10 فصل (تحلیل) بعدی، تحلیل هایی هستند که به تدریج هر ماه در ماهنامه مدیریت ارتباطات منتشر شده اند.

فصول سیزده گانه تحلیل های این کتاب نیز شامل بازنمايي انتخابات ايران در رسانه هاي غرب: تحليل گفتمان اخبار سايت هاي بي بي سي فارسي و راديو فردا پيرامون دهمين دوره انتخابات رياست جمهوري (خرداد 1388)، بیداری اسلامی و ایران هراسی: تحلیل گفتمان مطبوعات غربی (از اسفند 1389 تا اردیبهشت 1390)، بازنمایی و مدیریت رسانه ای بحران در بحرین: تحلیل گفتمان نشریات عربی زبان خاورمیانه (از 7 مارس تا 8 ژوئن 2011)، گفتمان سازی هسته ای، ناشکیبایی دیپلماتیک و بسته شدن پنجره دیپلماسی، جنگ های اطلاعاتی و بیداری اسلامی، سیاست گفتمانی رسانه های بیگانه و رمزگشایی پیروزی اخوان المسلمین و دیپلماسی جریان سازی خبری، دیپلماسی تعهد یا سیاست عدم تعهد می شوند.

همچنین موضوعاتی مانند دیپلماسی سازگار و دیپلماسی ناسازگار، شیوه های گفتمان سازی بین المللی: تحلیل دو حادثه و دو گفتمان، جنگ غزّه و قدرت هوشمند ایران، سوریه: از دیپلماسی بحران سازی تا بحران دیپلماسی و یک سال گذشت: از «ناشکیبایی دیپلماتیک» تا «پذیرش دیپلماتیک» در فصول کتاب بررسی شده اند.-