محمدمهدی مطیعی، دانشجوی رشته نجوم دانشگاه فردوسی مشهد و نویسنده کتاب «رویت‌ هلال؛ آشنایی با مقدمات نجومی استهلال» که در بیست و هفتمین دوره جایزه کتاب فصل (ویژه پاییز) به‌عنوان اثر برگزیده معرفی شد، در حاشیه آیین اختتامیه این دوره، در گفت‌‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اظهار کرد: بین نظر فقها و نتایج علمی حاصل از رصد منجمان برای رویت هلال ماه‌های قمری به ویژه ماه رمضان اختلافی وجود ندارد و تنها بحث وجود ایده‌های مختلف بین فقها مطرح است. 

عضو بخش نجوم ستاد استهلال استان‌های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، کتابش را که با همکاری دکتر جمشید قنبری تالیف کرده، منبعی می‌داند که مخاطبان می‌توانند براساس آن با توجه به مباحث علمی نجوم و با توجه به نظرات مجتهد خود از این کتاب استفاده کنند. مسوول رصدخانه دانشگاه فردوسی، نقش تاثیرگذار زنده‌یاد دکتر محمد‌تقی عدالتی،‌ بنیانگذار رویت هلال جدید در کشور را در تالیف این اثر برگزیده، برجسته و پررنگ می‌‌داند.

«رویت‌ هلال: آشنایی با مقدمات نجومی استهلال» بر چه اساسی تالیف شد؟
با توجه به نزدیک به دو دهه فعالیت در حوزه رویت هلال ماه در ستاد استهلال ماه و احساس نیاز به محاسبات نجومی در این بخش،‌ این کتاب با همکاری استاد ارجمندم دکتر جمشید قنبری و با همکاری مشترک انتشارات سبزان و انتشارات اخترنگار با مدیرمسوولی، پور‌عباس در شهرستان خاف، منتشر شد. مباحث این اثر بیشتر در حوزه علم نجومی است. سعی شده پشتوانه‌های مستدل و تجربیات میدانی در تالیف این اثر مورد استفاده قرار گیرد.
‌ ‌
‌از چه منابعی در نگارش این اثر استفاده کردید؟
دکتر عدالتی،‌ به‌عنوان بنیانگذار رویت هلال جدید در کشور، حمایت‌های ‌ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری و ستاد استهلال استان خراسان، مراکزی بودند که زمینه‌‌ساز توجه خاص به علم رویت هلال ماه از اوایل دهه 80 به‌ویژه سال 1383  شدند. مجموعه این عوامل موجب شد با جمع‌آوری اطلاعات به ایجاد یک بانک اطلاعاتی قابل استناد و تشکیل گروه‌ استهلال مستند از افراد قابل اطمینان دوره دیده اقدام و در نهایت به تالیف کتاب برسیم. 

کار میدانی تا چه حد در تالیف این اثر موثر بود؟
فعالان سایت رسمی استهلال استان خراسان، در ابتدای هر ماه قمری گزارشات خود از رویت ماه را در قالب‌های استاندارد ثبت می‌کنند. نتیجه کار‌های میدانی رصدگردان کشور در زمینه رویت هلال‌ ماه در رصدخانه‌های مختلف صورت می‌گیرد، در این سایت جمع‌آوری می‌شود. یکی از منابع این کتاب نیز همین گزارشات بوده است. ‌ 

کمی درباره مباحث کتاب بگویید؟
شیوه رصد هلال،‌ مراحل گزارش‌نویسی،‌ در انتهای کتاب نقشه‌‌های وضعیت ابتدا و انتهای هلال ما‌ه‌های مبارک رمضان تا سال 1440 به‌صورت تمام رنگی منعکس شده است. مخاطبان می‌توانند از مجموعه‌ این نقشه‌ها براساس یکی از معیار‌‌های رایج به‌عنوان یک ملاک استفاده کنند.

معرفی پنج ایده مختلف کشور‌های جهان اسلام در حوزه رویت هلال ماه، در بخش ابتدایی این اثر بررسی شده است. ملاک آغاز ماه‌های قمری در ایران و تدوین تقویم هجری قمری، بر مبانی نظر مقام معظم رهبری نیز در این کتاب معرفی شده است. ایشان رویت هلال ماه در روز، بعد از اذان ظهر با ابزار را حجت آغاز ماه قمری می‌دانند. پرسش رایج درباره چرایی سختی رویت برخی ماه‌ها مانند ماه ‌رمضان و نخستین روز ماه شوال یعنی عید فطر نیز از دیگر مباحث این کتاب علمی است. پارامتر‌ها و معیار‌های رویت‌پذیری که از سوی دانشمندان پیش و بعد از اسلام بررسی شده نیز در کتاب معرفی شده که عموم مردم نیز می‌توانند با آن‌ها آشنا شوند.

«رویت‌ هلال: آشنایی با مقدمات نجومی استهلال» تا چه حد کاربردی است؟
این اثر در حوزه نجوم برای مخاطبان عام قابل استفاده است. رویت هلال ماه در دو بحث فقهی و نجومی بررسی می‌شود که کتاب «رویت‌ هلال؛ آشنایی با مقدمات نجومی استهلال» رویت هلال ماه را با توجه به مباحث نجومی بررسی کرده است. بحث فقهی را مخاطبان می‌توانند با توجه به رساله‌های مراجع تقلید دنبال کنند. 

آیا بین اعلام رویت هلال ماه براساس مباحث نجومی و نظر فقها اختلاف وجود دارد؟
اختلافی وجود ندارد؛ بلکه فقط بحث سلیقه مطرح است. برای آغاز ماه‌های قمری پنج ایده وجود دارد. رویت هلال بعد از غروب خورشید با چشم غیرمسلح، نخستین و معروف‌ترین ایده‌ در جهان اسلام است. دومین ایده، ‌رویت هلال ماه بعد از غروب خورشید با استفاده از تلسکوپ است. ایده سوم رویت هلال در روز بعد از اذان ظهر با استفاده از تلسکوپ است که ماه ممکن است حتی با چشم غیرمسلح و حتی با تلسکوپ بعد از غروب خورشید هم دیده نشود که نظر مقام معظم رهبری براساس این ایده استوار است. با توجه به سطح دانش عمومی و فرهنگ جامعه احساس کردیم این اثر می‌تواند پاسخگوی برخی مسایل نجومی در زمینه رویت هلال باشد. 

ایده چهارم که تقویم رسمی کشور عربستان براساس آن تنظیم شده، مبتنی بر رویت هلال ماه نیست، به این‌صورت که‌ اگر هلال بعد از مقارنه با خورشید پس از خورشید غروب کند، یعنی زمانی که خورشید غروب کرد، هلال بالای افق باشد، چه دیده شود و چه دیده نشود. ایده پنجم، روز پس از مقارنه است.  پنج ایده‌ای که در کشور‌های اسلامی مطرح است و کشور‌های شیعه‌ مذهب بیشتر به موضوع رویت هلال توجه دارند. یعنی رویت با ابزار با چشم مسلح یا غیرمسلح بعد یا قبل از غروب خورشید یا قبل از غروب خورشید در روز، اما بعد از اذان ظهر. از لحاظ نجومی برای هر یک از این معیار‌ها می‌توانیم معیار و فرمول تعریف کنیم.