خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ امروزه نرم‌افزارها یکی از ابزارهایی هستند که امکان دسترسی به انبوه اطلاعات را برای مخاطبان آسان مي‌كنند. نرم‌افزارها می‌توانند كم‌حجم‌ترين، پربارترين و كارآمدترين وسیله‌ برای اننقال متن‌ها، ترجمه‌ها، تفسيرها و پیام‌های قرآنی و اسلامی به مخاطبان در سراسر جهان باشند. اکنون امکان ارائه محتوای قرآنی در قالب نرم‌افزارهای آنلاین، لوح فشرده (سی دی) و نرم‌افزارهای تلفن همراه فراهم‌شده است و مراكز متعددي اين امكانات را در خدمت گسترش معارف قرآن به كار گرفته‌اند.

در گزارشی که مشاهده می‌کنید نگاهی خواهیم داشت به نرم‌افزارهای برتر قرآنی که طی سال‌های اخیر عنوان خادم القرآنی یا رتبه‌های برگزیده را در جشنواره نرم‌افزارهای قرآنی كسب كرده‌اند. 

1. توليدات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور
بزرگترین و اصلی‌ترین مرکزی که اکنون در کشور در زمینه تولید نرم‌افزارهای قرآنی فعالیت دارد «مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور» است. این مرکز طی سال‌های اخیر در حوزه علوم قرآنی دو نرم‌افزار برجسته «جامع تفاسیر نور» و «مشکات‌الانوار» را تولید کرده است.

• نرم‌افزار جامع تفاسیر نور 
امکانات:
متن کامل ۳۰۲ عنوان کتاب در ۱۴۱۹ جلد/ ۲۱ ترجمه برگرفته از تفاسیر/ ۳۴ ترجمه مستقل در ۳۶ جلد/ ۴۷ ترجمه در ۲۵ زبان دیگر/ متن کامل ۴ عنوان تفسیر انگلیسى در ۳۰ جلد (المیزان، نمونه، نور القرآن و میراحمد على)/ ۵ فرهنگ‌نامه قرآنى در ۳۲ مجلد و ۳ لغتنامه عربی به عربی در ۲۴ مجلد و یک لغتنامه عربی به فارسی / ۳ نوع آوانگاری قرآن/ ۱۶ دوره ترتیل کامل/ ترجمه گویا (همزمان با قرائت ترتیل)/ قابلیت جست‌وجو در کتابخانه/ امکان جست‌وجوى پیشرفته در متن قرآن کریم و تفاسیر/ امکان جست‌وجوى پیشرفته در ترجمه‌ها به ۱۳ زبان/ ارتباط آیه انتخابى با ترجمه‌ها و جایگاه دقیق آن در تفاسیر/ امکان مقایسه متن تفاسیر و ترجمه‏‌ها/ نمایش بیش از هزار تصویر و بیش از ۶۰ قطعه فیلم مربوط به آیات به تفکیک زبان / قابلیت انتقال مستقیم متون برنامه از تمام زبان‌ها به Ms-Word و ویرایشگرهاى دیگر و ده‌ها امکانات دیگر. 

• مشکات الانوار 
امکانات:
۵۰۲ عنوان كتاب در حدود ۶۰۰ جلد از منابع مهم فارسی و عربی علوم قرآنی/ استخراج شرح حال تفسیری ۳۱۶۷ تن از مفسران در قالب ۳۵ نمایه از ۲۷ منبع/ ارائه بیش از 30 هزار چکیده درباره شرح حال مفسران / ارائه فرهنگ‌نامه لغوی و قرآنی/ مرتب‌سازی اطلاعات مفسران بر اساس: مذهب، قرن، ملیت، روش تفسیری و آثار قرآنی/ ارتباط ترجمه‌ها و شروح با متن اصلی آنها/ جست‌وجوی ساده و ترکیبی در متون، اَعلام مفسران و چکیده‌ها / 10 ترجمه فارسی، انگلیسی، ایتالیایی و اسپانیایی/ تفسیر كامل نمونه و المیزان/ تفسیر ریشه‌های كلمات قرآنی به‌انضمام آدرس آیات/ نقش دستوری تمام كلمات قرآنی و ده‌ها امکانات دیگر.

2. مؤسسه فرهنگي آرمان
موسسه فرهنگی «آرمان» نیز نرم‌افزار «نور صافات» را به عنوان نرم‌افزار بین‌المللی و چند‌رسانه‌ای قرآن کریم همراه با یک طرح آموزشی نوین تولید کرده است.

• نرم‌افزار نور صافات
امکانات:
متن كامل قرآن كریم‏ (قابلیت تغییر نوع خط به 14 قلم اعراب دار)/ متن 4 تفسیر مرجع (المیزان، نمونه، مجمع البیان، غریب القرآن)/ متن7 ترجمه فارسى (منظوم امید مجد، صفارزاده، مکارم شیرازی، الهی قمشه‌ای، خرمشاهی، فولادوند، آیتی)/ متن 8 ترجمه به 7 زبان رایج دنیا/ ترجمه گویاى فارسى (ترجمه دکتر طاهره صفارزاده)/ ترجمه گویاى انگلیسى (ترجمه دکتر طاهره صفارزاده و دکترشاکر)/ چهار دوره ترتیل كامل استادان برجسته قرائت (منشاوى، عبدالباسط، شاطری و پرهیزگار)/ قابلیت قرائت ناپیوسته/ فرهنگ‌‏نامه واژگان قرآنى/ 6 لغت‏نامه هوشمند/ قابلیت اجرای لغتنامه‌ها درهمه قسمت‌های نرم‌افزار/ امکان ساخت آسان فلش کارت‌های اختصاصی و چاپ آن‌ها/ امکان بازی و تمرین با فلش کارت‌ها/ معماهای قرآنی با حق انتخاب نوع زبان (فارسی، عربی، انگلیسی)/ سرگرمی‌های قرآنی/ 121 حدیث از امیرالمؤمنین علی (ع)/ آوانگارى قرآن/ سه رابط كاربر (فارسى، عربى و انگلیسى)/ امكان جست‌وجوى پیشرفته در تمامی متون (متن قرآن کریم، ترجمه‌ها و تفسیرها)/ امکان نمایش متون در قالب‌های مختلف/ امکان تغییر نوع قلم، رنگ و سایز آن.

3. مؤسسه سروش مهر
موسسه «سروش مهر» نیز از جمله پیشگامانی است که در حوزه تولید نرم‌افزار هوشمند آموزش قرائت قرآن کریم وارد میدان‌شده است. این موسسه تا کنون سلسله نرم‌افزارهای قرآنی سروش ایمان را برای مخاطبان کودک و بزرگسال عرضه کرده است. نرم‌افزار «سروش ایمان ۴» یکی از نرم‌افزارهایی است که در جشنواره نرم افزارهای قرآنی حايز رتبه‌شده است.

• سروش ایمان ۴
امکانات:
نرم‌افزار هوشمند آموزش قرائت قرآن کریم با امکان ارزیابی قرائت و حفظ تک تک آیات به همراه ترجمه و ۶ تفسیر معتبر برای هر آیه و اذان و اوقات شرعی هوشمند/ امکان استفاده از هوش مصنوعی صوتی برای ارزیابی قرائت و حفظ آیه به آیه کل قرآن کریم/ امکان ارزیابی قرائت کاربر به صورت هوشمند (هوش مصنوعی صوتی)/ امکان ثبت‌نام کاربر و صدور کارنامه و عملکرد مجزا برای بخش‌های مختلف/ امکان تمرین بخش به بخش قرائت نماز با استفاده از هوش مصنوعی صوتی/ بیش از ۲۹ ترجمه به ۱۰ زبان زنده دنیا/ واسط کاربری بسیار زیبا و آسان/ امکان نشانه‌گذاری برای هر صفحه به صورت مجزا/ لغت‌شناسی قرآنی به زبان فارسی و انگلیسی/ آزمون حفظ کل قرآن کریم به صورت نوشتاری و شنیداری و امکان انتخاب محدوده با استفاده از تکنولوژی هوشمند صوتی/ امکان تنظیم تعداد دفعات تکرار هر آیه و ترجمه/ نمایش قرآن با امکان گرافیکی و محیط نوشتاری/امکان نمایش عملکرد کاربر شامل بازدید صفحات، جست‌وجوهای انجام‌شده، تلاوت‌های شنیده‌شده، ارزیابی قرائت/ آزمون حفظ انجام‌شده توسط کاربر/ جست‌وجو در متن قرآن و تمام ترجمه‌های موجود/ امکان چاپ صفحات شامل متن قرآن با خط عثمان طه و متن ترجمه/ قابلیت شبیه‌سازی کتاب قرآن کریم با امکان بزرگ‌نمایی چندحالته/ عرضه نمودار پیشرفت کاربر و اطلاعات آماری/ ارسال متن انتخاب‌شده به نرم‌افزارهای نوشتاری/ محیط کاربری و ترجمه به ۴۰ زبان زنده دنیا/دارای شش تفسیر (مجمع البیان، المیزان، نور، اطیب البیان، کشاف و نمونه) تفکیک‌شده بر اساس آیات.

4. مؤسسه فرهنگي مبلّغ
موسسه فرهنگی «مبلغ» نیز برای نرم‏‌افزار قرآنی «نسیم رضوان» در نخستین جشنواره نرم‌افزارهای قرآنی تقدیر شد.

• نرم‌‏افزار قرآنی نسیم رضوان
امكانات:
ویژگی اصلی این نرم‌افزار، دانشنامه‌ای بودن آن است. بخش‏های اصلی این نرم‌‏افزار قرآنی عبارت‌اند از: دانشنامه، تلاوت‏‌های ماندگار، آموزش روخوانی، تجوید و حفظ، کتابخانه و مقالات، پرسش و پاسخ، فضائل، احکام، آداب، قصص، اشعار، دانستنی‌‏ها، قرآن‏‌پژوهی، نگارخانه، نغمه‌‏ها و سرگرمی.
 
دانشنامه اصلی‏ترین بخش این نرم‌‏افزار قرآنی است. از ویژگی‏های قابل توجه این بخش قابلیت نمایش ترجمه زیر کلمات کل قرآن با حرکت اشاره‏‌گر است. دانشنامه شامل سه دوره ترتیل کل قرآن با صدای استاد پرهیزکار، مشاری العفاسی و سعدالغامدی به همراه ترجمه گویای فارسی است. از دیگر قابلیت‌های قابل توجه این بخش، ترجمه به 13 زبان زنده دنیا، 9 ترجمه فارسی، 6 ترجمه انگلیسی، 5 تفسیر فارسی (المیزان، نمونه، مجمع البیان، راهنما، نور)، شان نزول آیات، تجزیه و ترکیب و آوانگاری و...است. فهرست موضوعی، الفاظ و ریشه‏‌ها نیز قابلیت جست‌وجو در قرآن را برای کاربر فراهم کرده است.

5. توليدات نرم‌افزاري قرآني براي كودكان و نوجوانان
بخشی از تولیدات این سال‌های شرکت‌های نرم‌افزاری مربوط به مخاطبان کودک و نوجوان است. به تعدادی از این نرم‌افزارها اشاره می‌شود.

• شکوفه باران؛ آموزش قرآن با شعر و بازی
این نرم‌‌افزار یکی از نرم‌افزارهای آموزش قرآن همراه با شعر برای کودکان است که روشي نوین در آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن مجید در پیش گرفته است. اين نرم‌افزار در نخستین جشنواره نرم‌افزارهای قرآنی حايز رتبه شد. موسسه فرهنگی «اندیشه مبنا» آن را تولید کرده است.

امکانات:
بازی و سرگرمی و فیلم آموزشی مخصوص کودکان/آموزش چندرسانه‌ای و انیمیشن، مانند آموزش وضو، و ترتیل جزء سی قرآن / حفظ سوره‌های کوچک قرآن با صدای استاد پرهیزکار. 

• نرم‌افزار قرآن دوم دبستان
این نرم‌افزار تولید موسسه فرهنگی «یاسین امین» است و با هدف آموزش کتاب قرآن و هدیه‌های آسمانی کلاس دوم ابتدایی تهیه‌ شده و دانش‌آموز‌محوری یکی از ویژگی‌های بارز آن است. نرم‌افزار مذکور در نخستین جشنواره نرم‌افزارهای قرآنی حايز رتبه شد.

امکانات:
کلاس قرآن (شامل شرح درس، تمرین، تصاویر مناسب، قرائت‌ های زیبا و دلنشین و مطالب حاشیه‌ای)/ آوای وحی (شامل قرائت و ترتیل سوره‌های کوتاه قرآن با صدای استادان مشهور جهان)/ قصه (شامل قصه‌هایی زیبا و شنیدنی از قرآن، متون دینی و سایر موضوعات به شیوه اجرایی همراه با تصاویر جذاب و امکان رنگ‌آمیزی همزمان با شنیدن قصه)/ نغمه (شامل سرودهایی متناسب با موضوعات دروس کتاب هدیه‌های آسمان همراه با تصاویر)/ آشنایی با معصومان/ گردش علمی/ زنگ تفریح (شامل سرگرمی‌هایی همچون بازی مار و پله، لبخند، جورچین، دوتایی‌ها و رنگارنگ)/ امکانات جانبی/ فیلم.

• نرم‌افزار صبا 
محصول دیگر موسسه فرهنگی «یاسین امین» است كه برای آموزش گروه سنی ٦ تا ۱٢ سال تولید‌ شده است. علاوه بر بخش‌های آموزشی كه در نرم‌افزار صبا وجود دارد، جذابیت‌هایی چون فیلم، بازی و سرگرمی و قصه‌های قرآنی نیز در برنامه گنجانده‌شده است.

امکانات
ندای ملکوت (دربردارنده دو دوره ترتیل قرآن كریم با صدای شهریار پرهیزگار و منشاوی)/ دانستنی‌های قرآن (شامل فهرست‌های گوناگون قرآنی همچون فهرست نام پیامبران، مكان‌ها، زمان‌ها، خوردنی‌ها، پوشیدنی‌ها، رنگ‌ها، اعداد، گیاهان، حیوانات)/ قصه‌های قرآنی (شامل ٢٤ داستان قرآنی متناسب با گروه سنی كودكان، همراه با تصاویری جذاب)/ حفظ قرآن (آموزش حفظ ٢٠ سوره از سوره‌های كوچك)/ آداب و احکام تلاوت (شامل آداب و احكام قرائت قرآن متناسب با گروه سنی مخاطبان)/ بازی و سرگرمی/ فیلم

6. يك نرم افزار قرآني ويژه تلفن همراه
پایان بخش این گزارش نیز یکی از نرم‌افزارهایی است که طی سال‌های اخیر در جشنواره‌های مختلف در میان نرم‌افزارهای قرآنی ویژه تلفن همراه برتر شناخته‌شده است. شركت ایده‌پرداز ژوبین این نرم‌افزار را برای استفاده در موبایل‌های با قابلیت جاوا و اندروید پیاده‌سازی کرده است.

• نرم‌افزار «ندای توحید 2»
امکانات:
نرم‌افزار ویژه تلفن همراه با واسط كاربری چند زبانه/ متن كامل قرآن كریم/ سه دوره ترتیل كامل قرآن منشاوی، پرهیزگار و.../ یك دوره تجوید كامل قرآن عبدالباسط / ترجمه گویا و متنی قرآن به زبان‌های فارسی و انگلیسی/ ترجمه آیت‌الله مكارم شیرازی/ ترجمه گویا و متنی حسين انصاریان/ ترجمه گویا و متنی انگلیسی ابراهیم واك/ تفسیر نمونه آیت‌الله مكارم شیرازی (27 جلدی)/ نهج‌البلاغه به همراه ترجمه‌فارسی/صحیفه‌سجادیه به‌همراه ترجمه فارسی/ مفاتیح‌الجنان به همراه ترجمه فارسی/ جست‌وجوی پیشرفته در عناوین و كل متن/ همزمانی قرائت با متن/ امكان تكرار قرائت آیات برای حفظ قرآن / امكان نصب یك یا چند قرائت/ تغییر نوع، اندازه و رنگ قلم‌ها/ نمایش اعراب با رنگ متمایز/ نصب به دفعات نامحدود بر دو گوشی / اجرا بر روی گوشی‌های فاقد امكانات فارسی/تطابق کامل با ساختار و ویژگی‌های آندروید/ مشاهده متن قرآن همراه با ترجمه به‌صورت زیر نویس/ نمایش متن کامل قرآن با رسم‌الخطی خوانا در بیش از 80 سایز مختلف و در دو نوع متفاوت/ پخش ترجمه گویا با امکان توقف / نمایش متن تفسیر در بیش از 80 سایز متفاوت و جست‌وجو در آن به همراه توضیحات مربوط به مفسر و ده‌ها امکان دیگر.

يك نكته:
 گرچه تعداد نرم‌افزارهای قرآني بسیار زیاد است اما بیشتر این نرم‌افزارها دارای امکانات مشابه و یکسان هستند و میزان خلاقیت و نوآوری در تولیدات آن‌ها به دلیل فعاليت‌هاي موازی‌ کمتر‌ شده است. امید است با توجه متخصصان این حوزه به بخش محتوایی و فنی نرم‌افزارها کیفیت این محصولات نیز افزایش یابد.