به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) 17 تيرماه سال 1316 (۸ ژوئیه ۱۹۳۷) پيمان مهمي بين 4 كشور ایران، عراق، افغانستان و تركيه در كاخ سعدآباد تهران به امضا رسيد و به پيمان «سعدآباد» مشهور شد. اين پيمان در حالی ميان وزيران امور خارجه اين كشورها امضا شد كه در افغانستان، محمد ظاهرشاه، در عراق، ملك غازي اول، در تركيه مصطفي كمال آتاتورك و در ايران رضاخان حكومت مي‌كردند.
پيمان سعدآباد وحدت اين چهار كشور را در منطقه و حمايت متقابل در صورت بروز خطر نسبت به يكي از اعضا را دنبال مي‌كرد. دولت‌هاي امضا كننده، متعهد شدند از مداخله در امور داخلي يكديگر خودداري كنند، مرزهاي مشترك را محترم بشمارند، از هرگونه تجاوز نسبت به يكديگر خودداري ورزند و از تشكيل جمعيت‌ها و دسته بند‌ي‌هايي كه هدف از آن اخلال در صلح ميان كشورهاي همجوار و هم پيمان باشد، جلوگيري كنند.
پس از امضاي پيمان سعدآباد، رضاشاه طي نطقي كه به مناسبت افتتاح دوره يازدهم مجلس شوراي ملي ايراد كرد، گفت: «پيمان سعدآباد در مشرق‌زمين بي‌سابقه بوده و در اين هنگام كه امور عالم مشوش است، مدد بزرگي به بقاي صلح جهان خواهد بود.»
در اين زمینه «ايبنا» به معرفي كتاب‌هايي كه به اين موضوع اشاره كرده‌اند، مي‌پردازد. البته با جستاري كوتاه، درمي‌يابيم كتاب‌هايي كه در اين زمينه به تاليف درآمدند، دامنه وسيعي ندارند و آخرين كتابي كه در اين زمينه نوشته شده، در دهه گذشته بوده است. اين در حالي است كه بيشتر اين كتاب‌ها، درباره اين موضوع به صورت گذرا اشاره کرده‌اند نه آن‌كه موضوع محوري كتاب‌ها به اين رويداد اختصاص يافته باشد.
سوالي كه در اين‌جا پيش مي‌آيد اين است كه آيا اسناد و مدارك جديدي از اين رويداد مهم كه به نوعي يكي از مهم‌ترين پيمان‌هاي تاريخ ايران محسوب مي‌شود تاكنون پيدا نشده است تا مروري دوباره بر اين رويداد از سوي تاريخ‌نگاران شود و چرا اين موضوع از چشم نويسندگان ايراني به دور مانده است؟
كتاب‌هايي كه در اين مورد نوشته‌اند، بدين قرارند:
• سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، تهران، نشر البرز، چاپ دوم، ۱۳۷۴.
• تاريخ بيست ساله ايران: استمرار ديكتاتوري پهلوي
حسين مكي - علمي - 576 صفحه - جلد 6 - وزيري (گالينگور) - چاپ 6 سال 1380 - 1650 نسخه - 128000 ريال
• تاریخ معاصر ایران
نفیسی، سعید، تهران، انتشارات فروغی، ۱۳۴۵.
• تاریخ بیداری ایران
مختاری، حبیب‌الله؛ تهران، 1326، 922 صفحه.
• رستاخیز ایران (م‍دارک م‍ق‍الات و ن‍گ‍ارش‍ات خارجی ۱۳۲۳ – ۱۲۹۹)
نوری اسفندیاری، فتح الله؛ ، تهران، ابن سینا، 1336
• سیاست خارجی رضاشاه
پارسا، غلامعلی، مشهد، نشر الف، چاپ اول، ۱۳۸۲
• روابط سیاسی ایران و افغانستان
توکلی، احمد، با م‍ق‍دم‍ه به قلم م‍ت‍ی‍ن دف‍ت‍ری، تهران، 1377.
• اسنادی از روابط ایران و ترکیه (1320 – 1304)
صلح میرزایی، خدیجه، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1382.
• تاریخ روابط خارجی ایران از قاجار تا سقوط رضا شاه- تهران
امینی، علیرضا، انتشارات خط سوم، 1382، چاپ اول.
• مروری بر سیاست خارجی ایران دوران پهلوی
محمدی، منوچهر، تهران، نشر دادگستر 1377.
• مدنی، سیدجلال‌الدین؛ دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۶۱.
• مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ اسفند ۱۳۱۶ نشست ۳۰
• مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ اسفند ۱۳۱۶ نشست ۳۱
• L'Iran et le Pacte oriental
خلعتبري، عباس Khalatbary, Abbas ، paris: A. Pedone, 1938 = 1317.
• Tehran treaty of July 1937,new efforts to demarcate boundary and future of Basra port
London:Archive Edition in association with the International Boundaries Research Unit University of Durham, 1989 = 1368.
Editor Richard Schofield
نظر شما