مترجم کتاب جودی و طلسم بدشانسی در ادامه سخنان خود یادآور‌ شد: بخشی ازعلاقه‌مندی نوجوانان به کتاب‌های بزرگسال، به دلیل بلوغ زودرسی است که در نوجوانان اتفاق افتاده است و این پدیده منحصرا مربوط به ایران هم نیست و سایر کشورها نیز با این معضل روبه رو هستند. ما در ایران کتاب‌های مناسب برای مقطع دبیرستان نداریم و اگر هم داشته باشیم به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد در حالی که در کشورهای پیشرفته برای این گروه سنی کتاب های متنوعی وجود دارد. بخشی دیگر هم، به دلیل تغییر سیستم آموزشی ما و تبدیل مقطع راهنمایی به دبیرستان است که این عامل باعث بالا رفتن سطح توقع بسیاری از نوجوانانی شده که سن شان تغییر نکرده اما مقطع تحصیلی‌شان عوض شده و اکثرا حاضر نیستند هرکتابی را بخوانند. برخی از آنها فکر می‌کنند اگر کتاب هایی را که عنوان رمان کودک دارد بخوانند با تمسخر دوستان خود مواجه می شوند.

نجف خانی گفت: این عوامل دست به دست هم می‌دهد تا نوجوانان به کتاب های بزرگسال و بی محتوا و آسان خوان بازاری رو بیاورد تا به نیازهای روحی و روانی خود پاسخ دهد. کتاب‌هایی که بدون هیچ‌گونه شناخت و آگاهی نسبت به روانشناسی نوجوان و روانشناسی رشد نوشته شده و درونمایه‌هایی بسیار ضعیف دارد و در پایان، چیزی به نوجوان نمی دهد.

وی افزود: خوشبختانه در ترجمه کتاب‌های کودک جهان در مقطع دبستان، تقریبا به روز هستیم و مترجمان حرفه‌ای و کاربلد زیادی هم در کشور داریم اما در ترجمه کتاب‌های تصویری رنگی پیش دبستان، چندان به روز نیستیم و هنوز کتاب‌های بسیار خوب زیادی وجود دارد که باید ترجمه شوند ولی ناشران به دلیل هزینه سنگین چاپ و قیمت بالای کتاب از چاپ این نوع کتاب‌ها خودداری می‌کنند و به این ترتیب میدان را در اختیار کتاب های رنگی بازاری و ضعیف قرار می دهند.

این مترجم در ادامه سخنان خود ممیزی را یکی دیگر از معضلات ترجمه کتاب در کشور دانست و گفت: متاسفانه به علت نبود قانون کپی رایت در کشور ما، ناشران مختلف از یک کتاب چندین ترجمه وارد بازار نشر می‌کنند. بعضی از ناشران کتاب‌های پرفروش جهان را با حق الزحمه‌های اندک در اختیار مترجمان جوان و تازه‌کاری قرار می‌دهند که آشنایی چندانی با ادبیات کودک ونوجوان ندارند و حتی در این حوزه کتاب‌های زیادی نخوانده‌اند و تنها به صرف آشنایی مختصر با یک زبان دست به ترجمه کتاب می زنند.

نجف خانی در ادامه، شناخت ویژگی‌های روحی و روانی و نیاز مخاطبان کودک ونوجوان را، فاکتورهای مهمی برای دست اندرکاران این حوزه دانست و یادآور شد: یک نویسنده و مترجم خوب وظیفه دارد تا با شناخت روحیات مخاطبان نوجوان وارتباط نزدیک با آنها نیازها و خواسته‌هایشان را بشناسد و براساس این نیازها به نگارش یا انتخاب کتاب برای ترجمه اقدام کند.

این فعال فرهنگی گفت: با توجه به تجربه 12 ساله ای که در مدارس دخترانه داشته و دارم، دریافتم که اکثر کتاب‌هایی که در حوزه نوجوان و برای نوجوان نوشته می‌شود نیازهای این گروه سنی را برآورده نمی‌کند، هرچند این کتابها به نام کتاب نوجوان چاپ می‌شود ولی به گفته خود نوجوانان اغلب این کتاب‌ها برای آنها جذابیت ندارد.

وی تاکیدکرد: باید به این نکته مهم توجه داشت که با توجه به رشد روزافزون وسایل ارتباطی در عصر ما، بچه‌ها نیز به همان سرعت تکنولوژی تغییر می‌کنند و کتاب‌هایی که مثلا سه سال پیش به منظور رفع نیازهای فرهنگی نوجوانان آن زمان نوشته شده، دیگر نیاز نوجوان امروزی را برآورده نمی کند. در ضمن، باید این موضوع را هم مد نظر داشته باشیم که نوجوانان جامعه ما و حتی بزرگسالان، روزبه روز بی‌حوصله‌تر می‌شوند و رغبتی به خواندن متن‌هایی با فضاسازی‌های طولانی ندارند.

نجف خانی اظهار کرد: آشنایی با زبان مبدا و مقصد یکی از ملزومات و ابزاری است که مترجم به آن نیاز دارد و چه بسا تسلط به زبان مقصد حتی مهمتر از تسلط به زبان مبدا باشد. در برخی موارد شاهد بوده‌ایم که یک مترجم تسلط زیادی بر زبان مبدا داشته اما چون تسلط او به زبان مقصد درحد آشنایی به زبان مبدا نبوده، نتوانسته‌ ترجمه ای خوب و روان از یک متن ارائه دهد. تسلط بر زبان مبدا ومقصد در کنا‌رهم، به گیرایی یک متن قدرت می‌بخشند. در ضمن، مطالعه آثار مطرح و ادبیات کهن خودمان نیز می‌تواند به غنای متن ترجمه شده کمک کند.

وی با ابراز تاسف از کم‌کاری برخی از نویسندگان در مطالعه آثار فاخر و ماندگار جهان در حوزه ادبیات کودک ونوجوان بیان کرد: موفقیت یک نویسنده حرفه‌ای و قدرتمند ارتباط تنگاتنگی با مطالعه دارد. اغلب نویسندگان این حوزه آثار مطرح و پرطرفدار و پرفروشی را که برای کودکان و نوجوانان ترجمه می‌شود نمی‌خوانند و طبیعتا با خواسته‌های این گروه سنی بیگانه‌اند و فقط گله می‌کنند که به علت حجم بالای آثار ترجمه شده در بازار نشر است که آثار آنها دیده نمی‌شود و به دلایل مختلف اصرار می‌کنند که ترجمه باید محدود شود، در حالی که اصلا این طور نیست. اگرکتاب جذاب و پرمحتوایی در حوزه تالیف منتشر شود، حتما نوجوانان ما این اثر را پیدا و استقبال می کنند. برخی از آنها هم کمبود وقت را بهانه و ادعا می کنند که نمی خواهند تحت تاثیر ایدئولوژی نویسندگان دیگر قرار بگیرند. در این صورت، نمی توان از کودکان و نوجوانان تنوع طلب امروزی انتظار داشت کتاب‌هایی بخوانند که هیچ جذابیتی برایشان ندارد و محتوای آن‌ها با خواسته‌ها و نیازهایشان همخوان نیست.

این مترجم در مورد ارتقاء کیفیت ترجمه کتاب کودک ونوجوان در ایران گفت: اگر یک مترجم اثری از یک نویسنده ترجمه می‌کند، در ابتدا بهتر است در مورد آن نویسنده تحقیق کند و اگر امکان دسترسی به سایر آثار نویسنده را دارد آنها را نیز مطالعه کند تا با سبک و نثر و درونمایه آثار او بهتر آشنا شود. به این ترتیب، می‌تواند ترجمه بهتری از اثر در دست ترجمه ارائه کند. البته با توجه به روزآمد نبودن بانک اطلاعاتی کتاب در ایران، این کار، چندان شدنی نیست.

مترجم مجموعه ماجراهای خیابان عجیب و غریب در پاسخ به این سوال که آیا ترجمه باعث لطمه زدن به آثار تالیفی نویسندگان داخلی می شود یا نه؟ گفت: برخی فکر می‌کنند حجم انبوه کتاب‌های ترجمه در بازار نشر باعث شده است که کارهای تالیفی با استقبال روبه رو نشوند، اما این موضوع واقعیت ندارد. البته بهتراست تالیف و ترجمه پا به پا و دوشادوش هم حرکت کنند اما گاه در جامعه، شرایطی پیش می‌آید که تالیف مدتی در رکود به سر می برد، لذا سیاستگذاران فرهنگی کشور با ترجمه آثار مطرح جهان برای مدتی این جای خالی را پر می‌کنند. در ایران، متاسفانه تالیف نتوانسته است همگام و همراه با ترجمه حرکت کند و در مواردی نیزعقب مانده است. البته ناگفته نماند که در طول این سال‌ها،‌ آثار بسیار خوبی هم نوشته شده است و امیدواریم جوانانی که پا به این عرصه گذاشته‌اند با توجه به شناختی که از نوجوان امروزی دارند، بتوانند آثار مناسبی برای این گروه سنی به نگارش درآورند.



وی در پایان اظهار کرد: در کشورهای کوچک اروپایی از جمله سوئد و دانمارک و حتی در کشور پیشرفته و صنعتی مانند آلمان نیز آثار مطرح سایر کشورها جمع‌آوری و ترجمه می‌شوند و در اختیار مخاطبان قرار می گیرند. به هر حال، واقعیت این است که اگر ما به ترجمه آثار مطرح جهان بی توجهی کنیم و چیزی به فضای فرهنگی خود اضافه نکنیم، این فرهنگ مانند مردابی ساکن خواهد ماند. پس، ما نیز برای غنای ادبی و فرهنگی‌مان، چاره‌ای جز وصل کردن این مرداب به دریای بزرگتری به نام ادبیات جهان نخواهیم داشت.


خبرنگار: زینب حبیب پور