به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از روابط عمومی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه، در کتاب «الهیات محیط زیست» نوشته آیت‌الله سید مصطفی محقق داماد، عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، سعی شده است تا بحث بحران محیط زیست از منظر الهیات، فقه، فلسفه و ادیان مورد بحث و بررسی قرار گیرد چرا که مؤلف بر این باور است که پاسخ به سوال فوق در شناخت علل و عوامل پدید آمدن این بحران نهفته است و دغدغه‌های محیط زیستی مقولاتی جهانی هستند. از ديدگاه او شاید هوایی را که ما تنفس می‌کنیم موسساتی در قاره‌ای دیگر آلوده کرده باشند. سوراخ شدن لایه اوزن به خاطر تولید گاز فلور و کربن بر تمام انسان‌ها اثر می‌گذارد.

بر اساس نظر مؤلف، فقر و گرسنگی در یک کشور می‌تواند فشارهایی را بر منابع کشورهای مهاجرپذیر وارد کند. برخی معتقدند که غلبه روح سوداگری بر انسان معاصر و سیطره تمدن صنعتی، او را به جان طبیعت انداخته و برای تأمین منافع خویش، کمر به نابودی طبیعت بسته است. در این باره می‌توان به نیچه، فیلسوف آلمانی اشاره کرد که می‌گوید: «ما در زمانی واقع شده‌ایم که تمدنش در خطر نابودی به وسیله تمدن است».

به ديد او بشر امروز می‌داند که با این لجام‌گسیختگی تمدن و با این بی‌اعتنایی نسبت به عناصر محیط و با این خودمحوری و از همه مهمتر بریدن از اصل خویش دیگر آینده‌اش تضمینی ندارد. در واقع انسان مدرن با تکیه بر اعجاز عظیم تکنولوژی خود، رو به پرستش خویش آورده و تکنولوژی مدرن انسان را به نقطه مرگباری رسانده است که او ناگزیر از نابودکردن خویش است.

از ديدگاه محقق داماد، بخش مهمی از بحران‌های زیست‌محیطی ریشه در نگرش ما نسبت به طبیعت، موجودات زنده و شیوه نگاه ما به آنها، برداشت ما نسبت به چگونگی هستی آنها و چگونگی ادراک ما نسبت به روابطی دارد که بر آنها بار می‌کنیم. در واقع زیربنا و پشتوانه نگرش ما نظام فکری خاصی است که جهان‌بینی ویژه یا نگرش خاصی نسبت به طبیعت و جایگاه انسان را در آن می‌سازد.

ئي بر اين عقيده است كه بحران‌های زیست‌محیطی امروزی یک بحران اخلاقی است و ضرورت توجه به اصول اخلاقی را یادآور می‌شود که برای به سامان بازگرداندن رابطه انسان با طبیعت مورد نیازند. بحران‌های زیست‌محیطی موجب جلب توجه برخی اندیشمندان به‌ویژه از دهه 1960 به بعد شده است. یعنی از هنگامی که کنفرانس سازمان ملل متحد در ماه ژوئن سال 1972 با عنوان انسان و محیط زیست برگزار شد، بنای چنین مطالعاتی پایه‌ریزی شد.

بر همین اساس کتاب «الهیات محیط‌ زیست» اثری با رویکردی فقهی ـ الهیاتی، دریچه‌ای نوین در قلمرو مطالعات محیط ‌زیست با رویکردی اسلامی گشوده است. مؤلف که در همایش‌های مختلف درباره محیط زیست شرکت و سخنرانی کرده، سعی کرده تا دیدگاه‌های خود را در این کتاب تبیین کند.

کتاب حاضر در یازده بخش تنظیم شده و در آن موضوع محیط زیست با دیدگاهی الهیاتی از وجوه مختلف مورد کاوش قرار گرفته است. از موضوعاتی که مولف کتاب به آنها توجه کرده می‌توان به این موارد اشاره کرد: «علم گرایی جدید و پیامدهای منفی آن بر محیط زیست»، «ادیان و محیط زیست»، «تاریخ تمدن ایران در رفتار با محیط زیست»، «تجلی کلام الهی در محیط زیست»، «فقه و محیط زیست» و «حفظ منابع زیست محیطی در روایات».

این کتاب با استناد به حدود 200 آیه از قرآن کریم، در بخشی تحت عنوان «دیدگاه قرآن درباره محیط زیست» به تببین و واکاوی برخی نکات و واژه‌های قرآنی مرتبط با محیط زیست مانند سوگندهای قرآنی به مظاهر طبیعت می‌پردازد.

مولف در تفسیر آیات مربوط، به نظر برخی دانشمندان مانند ویلیام چیتیک، و حکما، شاعران و فلاسفه مسلمان مانند سعدی، ابن سینا، ملاصدرا، فارابی و علامه طباطبایی اشاره داشته است.

نویسنده بر این نکته تأکید دارد که انسان می‌تواند با پیروی از دستورات الهی یک محیط زیست صلح‌آمیز برای خویش فراهم آورد. انسان می‌تواند به طور پاکیزه زندگی کند، اگر فقط به این حقیقت توجه کند که زمین، مانند همه چیزهایی که در درون یا ماوری آن قرار دارند، به خداوند قادر تعلق دارد.

همچنین توصیه می‌كند که منابع اسلامی سنتی ــ از قرآن کریم و حدیث گرفته تا همه آثار سنتی مربوط به علوم، فلسفه، الهیات، کیهان شناسی و نظایر اینها ــ عمیقاً مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان جهان‌بینی اسلامی و خصوصاً مفهوم اسلامی طبیعت و علوم طبیعی را تدوین کرد. فقط احیای جهان‌بینی اسلامی سنتی می‌تواند جایگزین واقعی جهان بینی رایج غربی باشد که اکنون خود دستخوش دگرگونی‌های عمیق شده و از حیثی در حال زوال است.

چاپ نخست «الهیات محیط زیست» نوشته سيد مصطفي محقق‌ داماد با ويرايش شهين اعواني در 268 صفحه در قطع رقعي با شمارگان 1000 نسخه به بهاي 110000 ريال از سوي موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران منتشر شده است.