خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- وجود دفاتر متعدد این خبرگزاری در داخل و خارج ایران، امکانی را فراهم می آورد تا این رسانه بتواند بر تمامی اخبار و رویدادهای این حوزه اشراف داشته و درخصوص آنها پوشش خبری ارائه کند. «حوزه کتاب» نیز یکی از زمینه های مهم فعالیت این خبرگزاری بوده است.

به این بهانه سراغ حسن معظمی، روزنامه نگار و دبیر اسبق گروه فرهنگی این خبرگزاری رفتیم. او 20 سال است در ایرنا مشغول فعالیت است و بخش عمده فعالیت هایش در حوزه ادب، فرهنگ و هنر بوده است. او دانش آموخته رشته های ارتباطات و سینما است، سال های متمادی به عنوان خبرنگار فعالیت می کرده و چند سالی هم سردبیر فرهنگی ایرنا بوده است. معظمی اکنون دبیر بخش اخبار بین الملل خبرگزاری ایرنا است.

سختی های ورود به خبرنگاری
معظمی که تجربه ای طولانی در حوزه خبر و خبرنویسی در بخش فرهنگ و هنر دارد، در ابتدا به سختی ها ورود به حرفه خبرنگاری می گوید: «در سال 72 که تصمیم گرفتم به صورت حرفه ای به شغل خبرنگاری وارد شوم، مثل امروز که هر فردی می تواند به راحتی وارد این شغل شود نبود، سلسله مراتبی داشت که ذکر آن برای خبرنگاران کنونی باورپذیر نیست، البته کار خودم را به صورت حرفه ای از سال 76 در ایرنا ادامه دادم و تا قبل از آن به صورت پراکنده با مطبوعات سینمایی و هنری همکاری داشتم و مقاله می نوشتم و در طول این سال های حوزه های مختلفی مانند ادبیات و کتاب، دانشگاه ها و وزارت علوم، میراث فرهنگی و سینما و تلویزیون را تجربه کردم.»

او با بیان اینکه بیش از 2 سال در حوزه فرهنگ و ادب فعالیت داشته است، ادامه می دهد: «در این مدت به این نتیجه رسیدم که اگر فردی می خواهد به دانش افزایی برسد و علایق خود را در حوزه خبر دنبال کند، حوزه کتاب و ادبیات به او کمک زیادی می کند. این بخش به خصوص در زمینه اشراف داشتن به واژگان و موارد مرتبط با علم امروز در دنیای ارتباطات کاربردهای زیادی دارد.»

معظمی در بخش دیگر سخنانش به آسیب جدی در حوزه خبرنگاری کتاب هم اشاره می کند و یادآور می شود: «متاسفانه در حوزه ادبیات و کتاب، رسانه های ما به طور عمیق وارد نمی شوند و بیشتر مباحث پوشش رویدادها را پیگیری می کنند تا تولید خبر. موضوع اصلی این است که ما در حوزه ادبیات و کتاب، جریان سازی خبری نداریم و خبرهایی که روزانه در خروجی خبرگزاری ها و صفحات مطبوعات منتشر می شوند، گزارش برنامه های خبری سازمان ها و نهادهای مختلف است یا گزارش مراسم رونمایی کتاب. گاهی هم سخنان ادبا یا شاعران است.»

وی می افزاید: «کمتر پیش می آید که رسانه های ما خودشان تولید کننده یک خبر باشند و جریان سازی داشته باشند. اینکه کتاب های مختلف نقد و بررسی شوند، یا مجموعه آثار یک نویسنده واکاوی شود، کمتر در رسانه های ما وجود دارد. به عنوان مثال در رسانه ها کمتر به گنجینه های ادبیات کشورمان توجه می شود، گنج هایی چون شاهنامه که نگاه عمیق به آنها وجود ندارد و مضامین و محتوای آن به صورت محدود و موردی دنبال می شوند و به همین دلیل شاهد این هستیم که برخی از شاعران، ادبا و مفاخر ما توسط کشورهای دیگر ثبت و ضبط می شوند.» 

ایرنا و فراگیری اخبار
به گفته معظمی، ایرنا به عنوان رسانه رسمی کشور، معمولا به انتشار اخبار حوزه کتاب هایی اهتمام دارد که فراگیری عمومی و تاثیرگذاری اجتماعی بیشتری دارند و البته این موضوع نافی آن نیست که در حوزه کتاب و اندیشه و ادبیات به صورت عمیق به موضوع ها بپردازد. عمق نبخشیدن به اخبار این حوزه همواره یک مساله فراگیر در ایرنا و همه رسانه ها بوده است، زیرا بیشتر انرژی خبرنگاران را پوشش خبری برنامه ها در برمی گیرد تا ایجاد جریان فرهنگی با برند کتاب و ادبیات.

وی با بیان اینکه بازخوانی ادیبانه کتاب و فرهنگ برای رسانه های امروزی یک ضرورت است، می گوید: اگر رسانه ها نگاه عمیقی به ادبیات و فرهنگ خود داشته باشند، در میان مدت و دراز مدت تاثیرات مثبتی دریافت می کنند، فرهنگ پایه هر کنش و واکنشی در اجتماع است و می توان گفت زبان و ادبیات نوعی برند فرهنیگ محسوب می شود زیرا حرف های زیادی برای گفتن دارد. نسل امروز و دیروز جامعه ما هنوز با فرهنگ و کتاب بیگانه هستند و خیلی از رمان های ایرانی و ادبی را مطالعه نکرده اند و فکر می کنم این وظیفه رسانه است که با طرح موضوع و اختصاص صفحات و ستون های خاص به صورت مستمر به مخاطب خود آگاهی بخشی دهد زیرا فرهنگ عمومی برگرفته از زبان و ادبیات کشور است که همگی آنها تشکیل دهنده فرهنگ جامعه است.

وی با اشاره به اهمیت توجه به بایدها و نبایدهای خبرنویسی در حوزه کتاب نیز می گوید: بهتر است رسانه ها از تیترهایی برای خبرهای حوزه کتاب خود استفاده کنند که علاوه بر نوآوری و خلاقیت، ماندگاری نیز داشته باشند، همچنین بهتر است این تیترها از متن کتاب باشند که در ذهن مخاطب و خواننده نیز باقی بماند، زیرا این روزها که همه انسان ها در ماراتن دویدن برای رسیدن به مطلوب ها هستند تیترهای جذاب و نوین برایشان جذاب تر و ماندنی تر است.

معظمی همچنین با ذکر این موضوع که رسانه ها بیشتر درگیر تیترهای سیاسی هستند تا فرهنگی، ادامه می دهد: با نگاهی به صفحات نخست خبرگزاری ها شاهد این موضوع هستیم که رخدادهای فرهنگی تیتر روز نمی شوند و فرهنگ معمولا در اولویت چندم قرار می گیرد و در این میان رسانه ها و مطبوعات با پرداختن به حوزه کتاب و ادبیات می توانند فرهنگ را از این وضعیت خارج کنند. مثلا خبرگزاری ایبنا می تواند این وظیفه را به خوبی ایفا و رسانه های دیگر را به خبرسازی و ایجاد خط خبری در حوزه کتاب تشویق و ترغیب کند و با ایجاد جریان های درست و وسواس در انتخاب تیترها این وظیفه را دنبال کند.

وی همچنین به ذکر خاطره ای از یکی از تیترهایش در حوزه کتاب اشاره می کند و توضیح می دهد: به یاد دارم در بحث سرانه مطالعه، گزارشی درباره مطالعه نوشته بودم، اینکه آمار و ارقام مطالعه کتاب در کشور پایین است و آمار مناسبی از این موضوع در دست نیست و تیتر «عیار پایین مطالعه در ایران» را برای آن انتخاب کردم، تیتر جذابی که هنوز هم بعد از سالها در خاطرم باقی مانده است.

معظمی  به ارائه نشدن آمار درست و واقعی از جمعیت کتابخوان کشور  هم گریزی می زند و می گوید: متاسفانه آمارهایی که اعلام می شوند برای این است که خودمان را دلخوش کنیم و این با واقعیت های جامعه متفاوت است. متاسفانه بخش مهمی از جوانان دیگر به مطالعه کتاب علاقه نشان نمی دهند و بیشتر درگیر فضای مجازی هستند اما در کشورهای دیگر مطالعه بخش جدایی ناپذیر زندگی مردم و جوانان و شکل دهنده شخصیت افراد به شمار می آید، زیرا تجربه به آنها نشان داده که با ارتقای دانسته های عمومی و تخصصی می توانند در محیط پیرامون خود اثربخش تر باشند. مطالعه خیلی از بداخلاقی های رایج را کمرنگ می کند و کتاب این خصوصیت را دارد که دریچه ای به سمت دانستن بیشتر برای ما باز کند.