خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- فرایند ترجمه معکوس، در یک سال و ده سال به نتیجه نمی‌رسد! زیرا همه این‌ها زمانی مفید خواهد بود که زبان فارسی نیز در یک یا چند حوزه «زبان علم» به‌شمار آید و این فقط هنگامی حاصل خواهد شد که تولید علمی به زبان فارسی در آن حوزه علمی چندان باشد که «نتوان» آن‌ها را نادیده گرفت.
باید «کاری! کنیم که خود پژوهشگران غیر فارسی‌زبان آثار فارسی را به زبان خودشان ترجمه کنند» (نه این که خود ما این کار را کنیم یا هزینه آن را بدهیم). اما چه کار؟ اين پاسخ را هنگامی خواهیم دانست که بدانیم «چه ویژگی‌هایی موجب می‌شود که یک غیر فارسی‌زبان فارسی‌دان، به صرافت ترجمه اثری از فارسی می‌افتد؟»
برای آن‌که ترجمه از فارسی روندی پایدار و رو به رشد داشته باشد، مقدمات بسیاری لازم است که برخی از آن‌ها در حال حاضر در توان و اختیار حوزه نشر نیست. از جمله این مقدمات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پژوهش در عرصه علم و فناوری باید با جدیت و استمرار بیشتر پیگیری شود.
- پژوهشگران ایرانی باید همچنان آثار مهم خود را به زبان انگلیسی منتشر کنند. روایت انگلیسی بهتر است به ناشران معتبر بین‌المللی سپرده شود. اما نباید از انتشار همزمان روایت فارسی آثار نیز غافل بود.
- نهادهای دولتی باید تولید نرم‌افزار ترجمه ماشینی از زبان ديگر به فارسی و بالعكس را جدی بگیرند. این کار اقدامی راهبردی و ملی است که انجام آن نیازمند همکاری‌های همه‌جانبه است.
- نهادهای مسئول باید به‌صورت سازمان یافته هرساله چکیده آثار ارزشمند فارسی را به انگلیسی ترجمه و در سالنامه‌هایی موضوعی (مثلا علوم پایه و علوم زیستی) منتشر سازند.
بسیاری از اهالی فن در بیش از یک‌ماهه اخیر درباره موضوع «ترجمه معکوس» نظرات کارشناسانه خود را بیان کرده‌اند، جالب آن‌که در متن این گفت‌و‌گوها نخستین نکته در همین اصطلاح «ترجمه معکوس» نهفته است! هر یک از کارشناسان مفهومی متفاوت از این واژه ارایه کردند و برخی نیز از ریشه کاربرد این واژه را غلط دانستند.
یکی دیگر از موضوعات محوری این گفت‌و‌گوها این بود که «چه ویژگی‌هایی موجب می‌شود که اثری ترجمه شود؟» به عقیده کارشناسان بهترین روش برای پاسخ به این پرسش آن است که ویژگی‌های مختلف «شمار قابل توجهی» از این «آثار فارسی ترجمه شده به زبان‌های دیگر» را بررسی کنیم تا معلوم شود کدام ویژگی‌ها در این امر موثرند.
این نکته را نیز فراموش نکنیم که بسیاری از مقالات عرصه علم و فناوری (به‌ویژه پزشکی و فناوری‌های نوین) تاریخ مصرف دارند یعنی اگر در همان یکی- دو سال نخست ترجمه نشوند دیگر به کار نخواهند آمد و اگر به کار آیند فقط برای تکمیل تاریخ علم مفید است (که مثلا فلان کار را نخستین‌بار ما کردیم نه غربی‌ها!) و نه برای پیشبرد علم (چون در این مدت در جایی دیگر دوباره کشف یا اختراع شده و به زبان انگلیسی به جهانیان عرضه شده است.)
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) بعد از دریافت دیدگاه‌های مختلف کارشناسان و مدرسان دانشگاه، در چهار جمع‌بندی نظرات متنوع را مقابل یکدیگر قرار داد. جمع‌بندی نهایی این موضوع نیز در قالب جدول زیر بر ارائه صحبت‌های کلیدی 19 کارشناس این حوزه تمرکز دارد.
شماره | عنوان و سمت | جمله کلیدی |
1 | محمد عشقی، استادیار دانشگاه شهید بهشتی | تولید مقاله، خام‌فروشی علم است/ لینک |
2 | محمد حسن‌زاده، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس | آثار مولفان حوزه علم ظرفیت حل مشکلات داخلی و بین‌الملی را دارد/ لینک |
3 | محمد سلگی، رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی | تولید علم و داشتن حرف جدید پیش‌زمینه ترجمه معکوس است/ لینک |
4 | یونس کرامتی، مدیر گروه تاریخ علم دانشنامه ایران | ترجمه آثار فارسی حوزه علوم مثل ماجرای فیلم‌های تخیلی است/ لینک |
5 | ابوالقاسم متین، نویسنده و پژوهشگر حوزه طب سنتی | ترجمه معکوس آثار ایرانی منحصر به چند دانشمند شده است/ لینک |
6 | ولی‌الله مظفریان، مولف اثر برگزیده سی و یکمین دوره کتاب سال | مترجمان طب سنتی باید محقق، گیاه‌شناس و داروساز باشند/ لینک |
7 | مهدی خاکیان،استادیار دانشگاه صنعتی امیرکبیر | ترجمه معکوس، استانداردهای خود را می‌طلبد/ لینک |
8 | کاظم کارگشا، استادتمام پژوهشگاه شیمی ایران | نهضت ترجمه، روز‌آمدی منابع را به دنبال داشت/ لینک |
9 | کارن ابری‌نیا، مدیرکل دفتر آموزش عالی غیردولتی وزارت علوم | تالیف به زبان انگلیسی، راه حضور جهانی است/ لینک |
10 | محمود شکریه، استادتمام دانشگاه علم و صنعت ایران | حضور در صنعت نشر بین‌الملل نیازمند ارتباطات جهانی است/ لینک |
11 | امیررضا شاهانی،استادتمام دانشگاه صنعتی خواجه نصیر | آثار اصیل ظرفیت ترجمه به زبان‌های دیگر را دارند/ لینک |
12 | هومن کاغذیان، عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران | 10 درصد آثار مولفان حوزه علوم پایه ظرفیت جهانی شدن دارند/ لینک |
13 | علی‌اکبر صبوری، رئیس مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران | حضور جهانی در حوزه نشر مستلزم رعایت قواعد بین‌المللی است/ لینک |
14 | هوشنگ قائمی، پدر علم هواشناسی | اثری قابلیت ترجمه دارد که دارای بنیان‌های پژوهشی باشد/ لینک |
15 | حسین آذر نیوند، معاون علمی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران | مونتاژ، مولف ایرانی را جهانی نمی‌کند/ لینک |
16 | جمشید حاجتی، رئیس گروه ایمونولوژی دانشگاه تهران | تالیف به زبان انگلیسی مسیر انتقال دانش بومی را کوتاه می‌کند/ لینک |
17 | مریم رنجبر، عضو هیات علمی سازمان پژوهش‌های صنعتی ایران | باید بازار‌یابی بین‌المللی را یاد بگیریم/ لینک |
18 | سیدمصطفی رضوی، مدیر گروه مدیریت صنعتی دانشگاه تهران | منابع تولیدی ما در منطقه بازار ندارند/ لینک |
19 | شهره صفارزاده، عضو هیات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران | ایجاد مرکز مجازی برای معرفی جهانی آثار ایرانی/ لینک |
نظر شما