خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- سومین بخش از گزارش این میزگرد تخصصی به تشریح دیدگاه‌های سیدمرتضی خلخالی، مهران فتحی و مسعود پایدار اختصاص دارد.   

خلخالی در این نشست گفت:‌ در سال 1354 که بنده مسئول برنامه‌ریزی علوم در سازمان پژوهشی بودم، یک دوره کارشناسی ارشد در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران با حضور یکی از مدرسان مطرح دانشگاه فلوریدا برگزار شد. 

در حوزه آموزشی سیستمی فکر نمی‌کنیم
وی ادامه داد: ‌در جلسه خداحافظی خطاب به این مدرس دانشگاه گفتم که آخرین نسخه اصلاح نظام آموزشی را می‌خواهم. این مدرس در جواب گفت: «من همه چیز درباره مسایل این حوزه را در اختیار شرکت‌کنندگان این دوره آموزشی قرار دادم.» اما در جواب گفتم: «استاد آخرین نسخه» گفت:‌ «به صراحت بگم؟» گفتم: «بفرمایید» گفت: «مباحث خیلی واضح بیان شد» این استاد بر نبود یک نگاه سیستمی در ایران تاکید داشت.  

این پیشکسوت حوزه برنامه‌ریزی درسی افزود:‌ ما در حوزه آموزشی سیستمی فکر نمی‌کنیم، بلکه هر بخشی در نظام آموزشی به‌صورت «ملوک‌الطوایفی» عمل می‌کند. به بیشتر وزرای پیش از انقلاب و همه وزرای بعد از انقلاب درباره وضعیت نظام آموزشی گزارش‌هایی ارسال کردم. 

کمبود مدرس مطرح در حوزه برنامه‌‌ریزی درسی
خلخالی در ادامه نشست اظهار کرد:‌ حداقل دو کار باید انجام داد، ایجاد مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا برای رشته برنامه‌ریزی درسی و به دلیل کمبود مدرس مطرح در این حوزه بهتر است بخشی از نیاز خودمان را از خارج تامین کنیم. 

وی افزود: طرح دوم، به یک نیاز اختصاص دارد. نیاز داریم که عوامل موثر در تعریف برنامه مانند اهداف آموزشی،‌ یادگیری، تکنولوژی آموزشی و فناوری در رفع مشکلات نظام آموزشی مدنظر قرار گیرد. برای دستیابی به این هدف به تاسیس شورای نظام برنامه‌ریزی درسی نیاز داریم. اعضای این شورا شامل سازمان سنجش،‌ شورای برنامه‌ریزی درسی و متخصصان دانشگاهی است. دکتر نجفی، وزیر وقت آموزش و پرورش،‌ دنبال اجرایی شدن این دو طرح بود، اما در نهایت برخی از سازمان‌ها برای تشکیل این سازمان متحد نشدند. 

برنامه درسی واقعی را درک نمی‌کنیم
این پژوهشگر حوزه برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد:‌ نظام آموزشی در دو دهه پیش علاوه‌ بر ایجاد شرایطی برای آمادگی داوطلب ورود به دانشگاه، به زندگی عاطفی و اجتماعی نیز توجه داشت. بنابراین شورا به معنای این نیست که یک نفر در راس کار قرار می‌گیرد و بعد از 6 ماه، بحث و بررسی به نتیجه نمی‌رسند و در نتیجه دوباره و چندباره این ماجرا تکرار می‌شود، ماجرایی که 50 سال تکرار شده است. 

خلخالی تاکید کرد: برنامه درسی واقعی را درک نمی‌کنیم، بنابراین اشکال در کتاب درسی است. مشکل قابل حل نیست مگر کل نظام آموزشی و برنامه‌ریزی و سنجش را اصلاح کنیم. 

تست نمی‌تواند رشد علمی دانش‌آموزان را ارزیابی کند
وی درباره انتشار کتاب‌های ویژه تست نیز گفت: سال‌هاست که اعلام شده تست نمی‌تواند میزان رشد علمی دانش‌آموزان را ارزیابی کند، زیرا ما انسان را در چهار گزینه محدود کرده‌ایم، در حالی‌که انسان، صاحب توانایی‌های بزرگی‌ است. نظام آموزشی انگلستان، 40 سال پیش تست چهار گزینه‌ای را حذف کرد و با اصلاح نظام آموزشی به سمت طراحی پرسش‌های تشریحی حرکت کرد. ناشران نیز در این زمینه همکاری مناسبی با نظام آموزشی داشتند.

این مولف ادامه داد:‌ بخشی از مشکلات اجتماعی،‌ به نظام آموزشی وابسته به تست است. نظامی که موجب می‌شود دانش‌آموزان رشد اجتماعی و رشد فرهنگی داشته باشند. اگر به نظام آموزشی نگاهی کلی نداشته باشیم، تا 50 سال دیگر نیز مشکلات این حوزه حل نخواهد شد. 

تولید و انتشار کتاب‌های کمک آموزشی ساده نیست
فتحی، معاون پژوهشی مدرسان شریف، در ادامه میزگرد تخصصی «کتاب‌های کمک آموزشی، کمک یا کاسبی؟» اشاره کرد:‌ تولید و انتشار کتاب‌های کمک آموزشی ساده نیست، بلکه برای تولید، ناشران باید به نیاز دانش‌آموزان در سراسر کشور توجه داشته باشند. وقتی کتاب‌های کمک آموزشی پرفروش ‌می‌شوند،‌ نشان از توجه به نیاز آموزشی دانش‌آموزان دارد.

وی افزود:‌ به‌عنوان ناشر کمک آموزشی ادعا نمی‌کنیم که صدر در صد در رفع نیاز دانش‌آموزان موفق بوده‌ایم، بلکه در این راه در تلاشیم. کتاب‌های اصلی، بسیار ارزشمند و قابل احترامند، اما در عین حال دارای نقصانند. سعی کردیم نقایص این آثار را برطرف و کتاب‌هایی را به بازار ارایه کنیم که موردقبول مخاطب باشد. 

نیازسنجی در تولید کتاب‌های کمک آموزشی
فتحی ادامه داد: مخاطبان این آثار به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ افرادی که بعد از سال‌ها تصمیم‌ به ادامه تحصیل می‌گیرند. این دسته از داوطلبان دانشگاه، نیاز به منابع جدید دارند، منابعی که به گفته این افراد بتواند در همه زمینه‌ها پاسخگوی مشکلات درسی آن‌ها باشد. یکی از عوامل موفقیت مدرسان شریف،‌ توجه به همین موضوع است. هدفمان از تولید کتاب،‌ علاوه بر رفع نیاز داوطلبان دانشگاه، تولید منابعی است که در کنار منابع دانشگاهی قرار گیرد.

معاون پژوهشی مدرسان شریف، درباره نیازسنجی در تولید کتاب‌های کمک آموزشی نیز تصریح کرد:‌ داوطلبان در چند سال گذشته خواهان افزایش توضیحات کتاب‌ها بوده‌اند. به عبارتی دیگر کتاب‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که داوطلب احساس کند در کلاس درس نشسته است. سیاست ما در تولید کتاب در این راستا بوده است. 

کار بنیادیی در تولید کتاب‌های کمک آموزشی صورت نمی‌گیرد
مسعود پایدار، مدیر نشر کتاب دانشگاهی نیز در ادامه این میزگرد تخصصی گفت:‌ با توحه به تجارب شخصی می‌دانم که کار بنیادینی در تولید کتاب‌های کمک آموزشی صورت نمی‌گیرد. موسسات نشر کتاب‌های آموزشی بر پایه نظام آموزشی فعلی فعالیت می‌کنند، بنابراین اگر نقدی بر محتوای منابع دانشگاهی یا عملکرد موسسات نشر منابع کمک آموزشی داریم، در حقیقت باید به نظام آموزش کشور نقد داشته باشیم. 

عضو انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی افزود: منابع کمک آموزشی، به معنای واقعی نویسندگی نیستند، بلکه روش اصلی تولید کتاب‌های کمک آموزشی، تالیف یعنی پیوند دادن بین محتوای چند منبع مختلف است. انتشار منابع کمک آموزشی،‌ با توجه به نظام آموزشی فعلی در حال پاسخ‌گویی به یک نیاز است.