دکتر محمدحسین صبور، عضو هیات علمی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت نقد کتاب‌های علمی اظهار کرد: مهارت نقد کتاب، برای کسی قابل تصور است که  اشراف حداقلی به موضوع کتاب داشته باشد؛ به‌عبارتی دیگر منتقد باید صاحب‌‌نظر باشد. منتقد واقعی کسی است که حتی در صورت قبول نداشتن اعتقادات نویسنده، به نقد آثارش بپردازد. 

تسلط اندک منتقدان به موضوعات علمی
وی در تشریح عبارت اشراف اندک منتقدان به مباحث علمی افزود: متاسفانه منتقدان ما تسلط کمی به موضوعات علمی دارند؛ نمی‌گویم افراد مسلط به هیچ وجه وجود ندارند اما به اندازه‌ای تعداد این افراد کم است که برای یافتن آنها نیازمند ذره‌بین هستیم. 

صبور متخصصان حوزه‌های علمی را متبحر در حوزه‌های خاص دانست و ادامه داد: افراد متخصص و صاحب‌نظر دانشگاهی در حوزه‌های جزئی علمی، دارای ذهنیتی مانند یک چاه عمیق هستند. چنین تسلطی موجب شده تا بر کل حوزه اشراف نداشته باشند. 

مولف کتاب «طراحی مکانیزم‌ها» در ادامه گفت:‌ به‌عنوان یک عضو هیات علمی با سابقه 21 ساله در چند حوزه مهندسی نانو، کارآفرینی و هوا فضا، صاحب تجربه هستم. چنین تجربه‌ای از سوی برخی دانشگاهیان یک ضعف محسوب می‌شود. جامعه دانشگاهی ما به جای تشویق فردی که در چند حوزه اشراف نسبی دارد، دست به محکوم کردن وی می‌زنند. 

ترجمه از دانشجو، نظارت از مدرس
وی تاکید کرد: بی‌توجهی به امتیاز‌ها و رتبه‌های علمی البته به غیر از مقالات علمی ISI، از سوی جامعه علمی، انگیزه‌ برای تالیف کتاب را از بین می‌برد. نتیجه چنین برخوردی موجب شده که حتی متخصصان رغبتی به ترجمه نداشته باشند و  ترجمه را به دانشجویان واگذار کنند و در نهایت یک ویرایش سطحی از سوی مدرس بر اثر نهایی صورت گیرد. 

مدیر گروه هوا فضای دانشگاه تهران افزود: حتی در مقام ترجمه نیز انگیزه‌ای برای مترجم باقی نمی‌ماند تا ترجمه‌ای دلچسب و دقیق ارائه کند، چراکه از یک‌سو معتقد است جامعه به تولید علم اهمیتی نمی‌دهد و از سوی دیگر این جامعه به تولید کتاب به‌عنوان بخشی از تولید علم نگاه نمی‌‌کند. 

توجه صرف در حوزه علم، به مقالات ISI
مترجم کتاب مرجع و سال 2003 آمریکا «نانوفناوری، تجارت، سیاست گذاری و مالکیت فکری» درباره برخورد‌های ضد و نقیض برخی مسئولان در حوزه تولید علم گفت: متاسفانه با وجود همه شعار‌هایی که در محضر مقام معظم رهبری یا روسای جمهور فعلی و قبلی مطرح می‌شود که باید به تلاش‌های علمی مدرسان دانشگاه در برطرف کردن مشکلات جامعه اهمیت داده شود، شاهدیم، توجه صرف در حوزه علم، به مقالات ISI محدود شده و والسلام.

‌صبور درباره ارتباط بین توجه به تلاش‌های علمی مدرسان و وضعیت نقد کتاب‌های علمی اظهار کرد: آیا ما قبول نداریم که یکی از نشانه‌های تسلط افراد بر یک موضوع علمی، تولید کتاب است؟ البته این بدان معنا نیست که هر کسی دست به قلم برد باسواد است. اما از سوی دیگر نمی‌توان مانع افراد آشنا با مسائل علمی شد، چراکه تولید کتاب از سوی این افراد به شکلی ناخودآگاه صورت می‌گیرد. هرچند ممکن است این افراد در طول زمان به برخی اشتباهات در تولید محتوا  با این عنوان که اثر خالی از اشتباه نبوده، اعتراف کنند، اما نباید فرصت و میدان از این افراد گرفته شود. 

برای نقد کتاب باید از نویسندگی شروع کنیم
مترجم کتاب «سیستم‌های گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع» افزود: بنابراین برای نقد کتاب باید از نویسندگی شروع کنیم، یعنی بر موضوعات علمی مسلط شویم. به‌عبارتی دیگر، نویسنده از وادی محدود مقاله خارج شود و به همین ترتیب از میدان مطالعه مقاله یه سمت مطالعه کتاب حرکت کند. چنین فردی به مرور بعد از مطالعه کتاب‌های مختلف، با اشتباهات نویسندگان دیگر مواجه می‌شود و به تدریج به فکر صدور جوابیه در قالب نقد می‌افتد.

صبور با اشاره به این‌که نقد کتاب‌های حوزه فنی و مهندسی در جامعه رونقی ندارد، اظهار کرد: به دلیل نبود تالیف در حوزه‌‌‌های فنی و مهندسی، جریان نقد کتاب‌های علمی به سوی نقد و بررسی ترجمه متمایل می‌شود. این در حالی است که ترجمه در حوزه‌های علمی، به دلیل نبود سود مالی البته به غیر از کتاب‌های درسی با شمارگان بالا، به قلم مدرسان دانشگاه نیز صورت نمی‌گیرد، بلکه بیشتر دانشجویان زیرنظر مدرسان خود به ترجمه اقدام می‌کنند. به‌عبارتی دیگر برخی مدرسان به فکر افزایش شمارگان کتاب‌‌های خود هستند، همین و بس.

مروری بر پرونده
مدیر پژوهشکده پوشش‌های سطح و فناوری‌‌های نوین، با اشاره به اهمیت ایجاد جریان نقد علمی در کتاب‌های تخصصی گفت: جامعه دانشگاهی  برای نقد منابع دانشگاهی انگیزه ندارد. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر زهرا رنجبر را اینجـــــــــا بخوانید.

سردبیر فصلنامه نقد علوم محض و کاربردی معتقد است که برای تاثیرگذاری جریان نقد، وجدان بیدار جامعه و مجازات‌های قانونی باید به‌عنوان اهرم‌های بازدارنده عمل کنند. متن کامل گفت‌و‌‌گوی خبرنگار (ایبنا) با یونس کرامتی را اینجــــــــــــا بخوانید.

مدیر خانه نقد کتاب ایران معتقد است که نقد بیشتر درباره یک اندیشه یا تحلیل یک اندیشه ارائه می‌شود که متاسفانه در حوزه علوم و فنون ما تولیدکننده اندیشه نیستیم و بیشتر داشته‌های ما اکتسابی است. متن کامل گفت‌وگوی خبرنگار (ایبنا) با جمشید کیا‌نفر را اینجــــــــا بخوانید. 

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به لزوم تغییر ساختار نظام آموزش عالی گفت:‌ منتقد کتاب‌های علمی، باید از مشوق‌های معنوی بهره‌مند شود. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر میترا ذوالفقاری را اینجـــــــــا بخوانید. 

استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف، معتقد است که نقد کتاب‌ جزو وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست و این وزارتخانه فقط می‌تواند نقش حامی را در جریان نقد کتاب‌های علمی بازی کند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با رضا منصوری را اینجــــــــــا بخوانید.

عضو هیات علمی و مدیر پیشین دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه کردستان با انتقاد از وضعیت نقد کتاب‌های علمی گفت: شکل فعلی نقد در کشور ما، دانش یا اطلاعاتی را به مخاطب ارائه نمی‌کند درحالی‌که نقد باید مخاطب را به مطالعه متن اصلی مشتاق کند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با عبدالحسین بصیر را اینجـــــــــــا بخوانید.