خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- بررسی وضعیت کمّی و کیفی کتابهای تخصصی سینما در ایران، کاستی‌ها و نقاط‌قوّت ترجمه‌ها و همچنین نبود تالیفات متعدد و معتبر و دلایل این امور، موضوعاتی هستند که واکاوی آنها را در پرونده پیشِ‌رو در گفت‌وگوهایی با اهالی حرفه‌ای سینما، دنبال می‌کنیم.
سید ضیاء الدین دُّری، کارگردان اهل‌مطالعه سینمای ایران، مطالعه کتابهای تخصصی را مستلزم همراهی معلم و استادی که دارای تجارب عملی باشد می‌داند. وی مطالعه کتاب «دکوپاژ به مثابه یک هنر» را از ضرورت‌های کارگردانان سینمای ایران معرفی کرد و گفت: تاکنون کتابی در این زمینه چه ترجمه و چه تالیف ندیده است. دُرّی همچنین مساله تالیف را برای سینمای ایران، تا زمانی که در جایگاه مخترع قرار نگرفته و همچنان مصرف کننده نظریه‌ها هستیم، منتفی دانست.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انتشار کتابهای تخصصی سینما را در ایران دنبال می‌کنید؟
خیلی در این زمینه به‌روز نیستم. از بین کتابهای فنّی تنها به ترجمه‌های احمد ضابطی جهرمی اطمینان دارم زیرا جهرمی به شکل حرفه‌ای فیلمبرداری و تدوین را می‌شناسد و این اعتماد را ایجاد می‌کند که مفاهیم به شکل درستی منتقل شده‌اند. بسیاری کتابهای موجود، ترجمه‌هایی بی‌روح هستند که مترجم شناخت کافی از فنون مربوطه ندارد.
کتابهای موجود چقدرمورد استفاده اهالی حرفه‌ای سینما هستند؟
کاربرد این کتابها بیشتر برای افرادی مانند دانشجویان دوره کارشناسی کارگردانی سینما است. از لوازم ضروری مطالعه کتابهای فنی و تکنیکی، حضور و همراهی معلمی است که به طور عملی این علوم و فنون را تجربه کرده باشد. زیرا مثلا فیلمبرداری هم فن است و هم هنر بنابراین ضروری است آموختن آن با معلم همراه باشد. از این‌رو کتابهای تخصصی باید توسط آکادمی‌ها معرفی و مباحث آنها تدریس شود. به طور کلی باید واسطه‌ای میان آن کتابها و خواننده وجود داشته باشد.
این به آن معنا نیست که کتابها ترجمه نشوند بلکه به معنای آن است که این کتابها باید به شرطی ترجمه شوند که در یک کلاس درس قابل ارائه باشند.
کتابهای فیلمنامهنویسی و کارگردانی چه جایگاهی نزد سینماگران حرفه‌ای دارند؟
سال‌هاست انواع و اقسام کتابهای فیلمنامهنویسی منتشر می‌شوند و بسیاری هم با علاقه مطالعه می‌کنند ولی فیلمنامه‌نویس نمی‌شوند زیرا در کنار این کتابهای فیلمنامهنویسی، مطالعات دیگری هم لازم است. با یک تعداد فرمول نمی‌توان فیلمنامه نوشت. مطالعات جانبی بسیار در این مورد اهمیت دارند.
کتابهای اینچنینی به کسانی می‌تواند کمک کنند که خود مطالعاتی مستمر در حوزه‌های مختلف هنر، ادبیات، تاریخ، فلسفه و... دارند.
در میان کتابهای فارسی آیا منابعی در رشته‌های کارگردانی و نویسندگی هستند که به شکل ملموسی مورد توجه شما قرار گرفته باشند؟
با این سوال به صرافت افتادم که گذری به کتابفروشی‌ها داشته باشم و از کتابهای جدید خبر بگیرم. تا امروز کتابی به زبان فارسی ندیده‌ام که از دکوپاژ به عنوان یک هنر سخن بگوید. من دکوپاژ را نوعی معماری تصویر‌ها می‌دانم. معماری‌‌ای که توسط کارگردان انجام می‌شود.
گذشته از استثناهایی مانند بیضایی، تقوایی و کیارستمی، به لحاظ دکوپاژ تفاوتی میان فیلم‌های کارگردانان امروز سینمای ایران دیده نمی‌شود. غالبا یک سری نماهای ثابت یا حرکتی کلیشه‌شده‌ای می‌بینیم که در همه فیلم‌ها تکرار می‌شوند. در نتیجه آثار این هنرمندان به واسطه آن‌که هنرمندانه و خلاقانه نیستند، بر مخاطب اثر نمی‌کنند.
اگر هر فیلمسازی فیلمبرداری و دکوپاژ را یک کار هنری بداند و نه صرفا مکانیکی، فیلم‌های آن فیلمساز دارای یک زبان سینمایی منحصر به فرد خواهند شد. مثلا وقتی چند نما از فیلم‌های بیضایی را می‌بینیم، فارغ از محتوا و موضوع نماها به سرعت می‌فهمیم که این فیلم از بهرام بیضایی است.
آیا در ایران سینماگرانی هستند که با دانش و تجربیات مهمی که دارند، بتوانند تالیفاتی تازه برای سینمای ایران و جهان ارائه کنند؟
عموما سینمای ما تقلید می‌کند. غالبا با مشاهده فیلم‌های خارجی در ایران تلاش می‌کنیم به کیفیت‌هایی مشابه دست پیدا کنیم. ما مخترع نیستیم و مصرف‌کننده هستیم، بنابراین چیزی برای تالیف نداریم.
هرگاه توانستیم در حوزه‌ای یا زمینه‌ای از حدودی که استانداردهای جهانی ارائه کرده‌اند، فراتر رویم و چیزی تولید کنیم که برای دنیا هم تازگی داشته باشد، آنگاه می‌توانیم از تالیف سخن بگوییم.
مثلا درباره ویتوریو استورارو که برای فیلم مجید مجیدی فیلمبرداری کرد باید گفت؛در طول 40 سال گذشته هیچ سمیناری درباره فیلمبرداری دوران نگاتیو یا دیجیتال وجود نداشت که او در آن حضور نداشته باشد. او منشا 30 فیلمبرداری درخشان تاریخ سینماست و همه فیلمبرداران مشتاق هستند تجربیات او را بخوانند و بدانند. برای چنین سینماگری تالیف یک ضرورت است.
در حال حاضر بین بخش‌های مختلف سینما از تدوین، فیلمبرداری، صدا و... در کدام بخش کتابها از کیفیت مطلوب‌تری برخوردار هستند؟
جواب دقیقی برای این سوال ندارم چون از تازه‌های نشر اطلاعی دارم. در حال حاضر مطالعات من در حوزه‌های تاریخ، ادبیات و فلسفه است و تصمیم دارم، کتاب‌هایی را که خواند‌ن آنها را در تمام این سال‌ها ناتمام باقی‌گذاشته‌ام، تمام کنم.
سید ضیاءالدین دُرّی متولد 1332، کارگردان، تهیه‌کننده و نویسنده با سابقه سینمای ایران است که کار خود را با تلویزیون آغاز کرده است. وی به جز دو سریال کیف‌انگلیسی و کلاه پهلوی، فیلم های سینمایی «عشق ممنوع» (1384)، «لژيون» (1377)، «باد و شقایق» (1376)، «سینما سینماست» (1376)، «درسرزمینی دیگر» (1375)، «صاعقه» (1363) و «گرداب» (1360) را در کارنامه خود دارد.
مروری بر دیگر مطالب پرونده
مجیدی: نیازهای سینمای ما با ترجمه کتابهای پرفروش تخصصی رفع نمی‌شوند/ مترجمی روی پروژکتور «درِ طویله»گذاشته بود!
خضوعی ابیانه: کتابهای تخصصی ترجمه‌شده برای حرفه‌ای‌ها کهنه هستند
اسفندیاری: سینماگران برای مطالعه کتابهای فنی و تکنیکی احساس نیاز نمی‌کنند
زرین دست: کتابهای منتشر شده در ایران را دنبال نمی‌کنم/ تکنولوژی دیجیتال نیاز به مطالعات فنی را کم کرده است
پوراسماعیلی: جای خالی منابع زیبایی‌شناسی در پیوند با مباحث تکنیکی مشهود است
تقی‌پور: آشنایی درست اهالی سینما با دانش‌های فنی و تکنیکی باعث کاهش هزینه‌های تولید می‌شود
نظر شما