خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ محمد آسیابانی: بازار فروش کتاب با دو نوع ویترین دست و پنجه نرم می کند: ویترین نخست، جلد کتاب است که باید مخاطب را به خود جذب کند و ویترین دیگر نیز ویترین کتابفروشی‌هاست. قاعدتا اگر این دو ویترین هوشمندانه طراحی شوند، در جذب هرچه بیشتر عابران به داخل کتابفروشی و در نهایت خرید کتاب موثر هستند. به این نکته هم توجه کنید که بیش از 90 درصد علاقمندان کتاب، برای تهیه آثار مورد نیاز خود به خیابان انقلاب می آیند.
نبود گردش اقتصادی مناسب در بازار کتاب ایران یا ساده‌تر از آن، کتاب نخریدن مردم، آنقدر دلایل زیاد و روشنی دارد که نمی‌توان طراحی نا مناسب ویترین کتابفروشی‌ها را چندان در این جریان دخیل دانست. هرچند که این جمله دلیلی بر بی‌اهمیت بودن ویترین‌ها نیست. گزارش ما درباره ویترین کتابفروشی‌های خیابان انقلاب پیش روی شما است.
فروشنده می تواند ویترین را بچیند
در پاساژها و مراکز خرید مدرن، شغلی به نام «ویترین چینی» وجود دارد و افرادی خوش ذوق و با سلیقه به چیدمان ویترین مشغولند. آیا چنین وضعیتی در بازار کتاب هم وجود دارد؟ برای یافتن پاسخ این سوال سراغ یک کتابفروشی می روم. «عباس عباس زادگان» فروشنده کتابفروشی انتشارات حکمت در پاسخ به این سوال که «چیدمان کتاب‌های این فروشگاه بر عهده چه‌کسی است؟» گفت: چه کسی از خود من بهتر؟ ویترین این کتابفروشی قبل از شروع به کار این فروشگاه به عنوان کتابفروشی، وجود داشت و من چون خودم در جریان اتفاقات کتاب هستم و اکثر کتاب‌های جدید را مطالعه می‌کنم، تا حدود زیادی به سطح سلیقه مخاطبان دست پیدا کرده‌ام. بر این اساس انتخاب کتاب و قرار دادن آن در ویترین بر عهده خودم است.
وی افزود:انتشارات حکمت نامی آشنا در حوزه کتاب‌های علوم انسانی و به‌ویژه در موضوعات فلسفه اسلامی و فلسفه غرب است. بنابراین طبیعی است که بخش بزرگی از ویترین به کتاب‌های جدید نشر حکمت اختصاص پیدا کند. با این اوصاف برخی کتاب‌های مهم یا آثار پرفروش را هم در ویترین می‌گذاریم.
این کتابفروش همچنین درباره میزان فروش کتاب‌های هنر در این فروشگاه و نحوه چیدمان این کتاب‌ها در ویترین گفت: نسبت به کتاب‌های دیگر حوزه‌ها معمولا کتاب‌های حوزه هنر از طراحی جلد خاص‌تر و متفاوت‌تری برخوردارند. این نظر من به معنای نامناسب بودن طراحی جلد دیگر کتاب‌ها نیست، اما خاص بودن جلدهای کتاب‌های هنر به ویترین‌ها نیز جذابیت خاص می‌دهند.
انتشارات مولی یکی از ناشرانی است که حجم عمده فعالیتش را بر انتشار کتاب‌هایی در موضوعات فلسفه و عرفان اسلامی گذاشته است. البته این ناشر تعدادی از کتاب‌های شاخص در حوزه هنر، به‌ویژه ترجمه برخی تالیفات مستشرقان معروفی چون رومن گریشمن در موضوع تاریخ هنر ایران را نیز منتشر کرده است.
معمولا اکثر کتاب‌های هنری دیگر ناشران کشور در این کتابفروشی قابل تهیه است. حجم عمده‌ای از ویترین این فروشگاه به کتاب‌های نفیس اختصاص یافته است. برخی از کتاب‌های شاخص نشر مولی و همچنین تعدادی کتاب‌های شاخص تازه منتشر شده، از جمله مجموعه آثار پوشکین، نیز در ویترین این کتابفروشی دیده می‌شود.
«بابک فردی پور» فروشنده این کتابفروشی به خبرنگار ایبنا می گوید: در ویترین کتابفروشی مولی یک دموکراسی حاکم است! یعنی این مکان تنها اختصاص به کتاب‌های منتشر شده نشر مولی ندارد. شما می‌توانید تقریبا تمامی کتاب‌های شاخص دیگر ناشران مهم را نیز در ویترین ما مشاهده کنید. هرچند که تعدادی از کتاب‌های مشهور و اغلب کتاب‌های تازه منتشر شده نشر مولی نیز در ویترین چیده می‌شوند.
وی افزود: بیش از پنج نفر فروشنده که سابقه کار بسیار دارند، در این فروشگاه کار می‌کنند. همین سابقه کار باعث شده تا همکاران ما به سطح سلیقه بیشتر مخاطبان دست پیدا کنند. بر این اساس هرچند روز یکبار با پیشنهاد همکاران، کتاب‌های ویترین را تغییر می‌دهیم.
کتاب، تنها زینت ویترین‌هاست
کتابفروشی انتشارات خوارزمی، یکی از فروشگاه‌های قدیمی کتاب در خیابان انقلاب اسلامی است. به دلیل ورودی تقریبا بزرگ این کتابفروشی، قاعدتا ویترین آن نیز بزرگ و به‌اصطلاح جادار است. ویترین این فروشگاه تماما اختصاص به کتاب‌های نشر خوارزمی دارد که بدون نظم خاصی از منظر محتوا کنار هم چیده شده‌اند. در گوشه دیوار دو طرف ورودی نیز ویترین‌هایی تهیه شده و اختصاص به تازه‌های کتاب دارد.
«احسان برجی» صندوق‌دار این کتابفروشی درباره چیدمان ویترین می گوید: تنها شی تزئینی در ویترین کتابفروشی‌ها کتاب است نه هیچ چیز دیگر. به‌نظر من قرار دادن هرچیز دیگری در ویترین، به‌جز کتاب، اعتبار کتابفروشی را پایین می‌آورد. این نکته هشداری برای طراحان جلد کتاب است، به‌عبارتی هرچه طراحی این طیف بهتر و اثرگذارتر باشد، فروش کتاب نیز بیشتر خواهد بود.
وی افزود: به‌نظر من تنها فروشگاه کتابی که برای جذب مخاطب می‌توان بجز کتاب، از اشیای دیگری استفاده کرد، کتابفروشی اختصاصی کتاب‌های کودک و نوجوان است.
برجی همچنین درباره اهمیت ویترین معتقد است: بسیاری از مخاطبان با آگاهی کامل برای خرید کتاب به ما مراجعه می‌کنند اما ما مخاطبانی هم داریم که با نگاه به ویترین به داخل فروشگاه می‌آیند. درصد این مخاطبان نیز قابل توجه است. بنابراین ویترین نقش مهمی در انتخاب کتاب دارد. یکی از ویژگی‌های ویترین کتابفروشی خوارزمی گسترده بودن آن و در نتیجه بهتر دیده شدن کتاب‌ها از سوی عابران در خیابان است.
میلاد واصلی در کتابفروشی بیدگل به خبرنگار «ایبنا» درباره چگونگی و دلایل انتخاب کتاب‌ها برای قرار گرفتن در ویترین گفت: به‌طور کل ما هر 10 روز یکبار ویترین را بر اساس کتاب‌های جدید تغییر می‌دهیم. اساس چینش نیز معمولا اینگونه است که یک ردیف به کتاب‌های تازه منتشر شده، یک ردیف به کتاب‌های پرفروش، یک ردیف به کتاب‌های نشر بیدگل، چه تازه منتشر شده و چه قدیمی و در نهایت نیز یک ردیف کوچک به کتاب‌های کم‌گردش و کم‌فروش اختصاص دارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اختصاص یک ردیف به کتاب‌های کم‌فروش فضای ویترین را تنگ نمی‌کند؟ گفت: کتاب‌های کم‌فروش، کتاب‌های بد و نامناسبی نیستند. بسیاری از این کتاب‌ها به دلیل کمتر دیده شدن، کم فروخته شده‌اند و بنابراین ما باید آنها را به مخاطب از این طریق معرفی کنیم.
واصلی همچنین در پاسخ به این پرسش که «طراحی و چینش دکور و ویترین کتابفروشی‌ها را معمولا چه کسانی انجام می‌دهند و اینکه آیا این کار یک حرفه تخصصی در صنف کتابفروشان است یا خیر؟» گفت: معمولا کتابفروشی‌ها خود به طراحی و چینش دکور فروشگاه‌شان اقدام می‌کنند.
وی اضافه کرد: مسئله ویترین در کتابفروشی‌ها چندان جدی نیست، تا به این حد که اگر در همین راسته خیابان انقلاب دقت کنید، متوجه می‌شوید که چند کتابفروشی اصلا چیزی به نام دکور ندارند. اصولا مگر صنف تولید کتاب از زمان نگارش تا فروش چقدر درآمد دارد که اینگونه از مشاغل هم به آن اضافه شوند؟ هرچند امروزه شغل جدیدی در صنف کتابفروشان پیدا شده و آن‌هم «داد زن»! است.
ویترین‌های پست‌مدرن
واصلی همچنین با اشاره به مشابه بودن کار داد زن‌ها با ویترین کتابفروشی‌ها گفت: کتابفروشی‌هایی که در پاساژها هستند، به‌ویژه فروشگاه‌هایی که در طبقات دوم یا انتهای راهروهای همکف پاساژها وجود دارند، با استخدام یک یا چند نفر به عنوان «دادزن» سعی در تبلیغ فروشگاه خود دارند. کار این افراد دقیقا مشابه ویترین کتابفروشی‌های نبش خیابان انقلاب است. پست‌مدرن‌تر از این اتفاق، سراغ دارید؟
عنصر مهمی که جدی گرفته نمی شود
گفت‌وگوهای این فعالان بازار کتاب نشان می دهد طراحی ویترین مناسب برای کتابفروشی‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است، اما مشکلات فراوان جریان تولید و فروش کتاب باعث شده اهمیتی به این مسئله داده نشود. هرچند فروشندگان طرف گفت‌وگو در این گزارش و قاعدتا فروشندگان دیگر کتابفروشی‌ها برای داشتن یک ویترین جذاب تلاش بسیاری می‌کنند. شاید این گزارش کمی زود منتشر شده است و ما باید ابتدا سال‌ها صبر می‌کردیم تا اوضاع نابسامان بازار نشر، به‌سامان شود و در 100سال‌های بعد از آن به مشکلات ویترین‌ها می‌پرداختیم. شاید...
نظر شما