به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست علمی «هویت انقلابی» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمين علي ذوعلم، رئیس پژوهشكده فرهنگ و مطالعات اجتماعي و نویسنده کتاب «ن‍ظری‍ه‌ ت‍ح‍ول‌ در اس‍لام‌: (ره‍ی‍اف‍ت‍ی‌ در ب‍اب‌ گ‍ف‍ت‍م‍ان‌ دی‍ن‍ی‌)» و دکتر مظفر نامدار، ناقد نشست و نویسنده کتاب «مبانی مکتب‌ها و جنبش‌های سیاسی شیعه» دوشنبه 28 مهرماه به همت گروه مطالعات انقلاب اسلامي پژوهشكده فرهنگ و مطالعات اجتماعي در پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي برگزار شد. 

ذوعلم در ابتدای سخنانش گفت: از دو نگاه اجمالی و تفصیلی می‌توان به چیستی هویت انقلاب اسلامی نگاه کرد، یعنی اصالت اسلامی و دینی که در هویت ماست از دو  دریچه قابل بررسی است. زمانی که هویت اسلامی در جامعه نقش دارد یعنی جامعه ما در راستای اسلام حقیقی پیش می‌رود که این حرکت جامعه بر مبنای اسلام اصیل در برابر اسلام ظاهری و تاریخی‌شده معنا پیدا می‌کند. 

وی افزود: باید بگویم هویت انقلابی چیزی جزء هویت اسلامی نیست. البته یک نگاه به اسلام نگاهی مهجور و تاریخ مصرف گذشته است که مدنظر ما نگاه دومی به اسلام است که به آن در چارچوب مبانی نظری و عملی توجه داریم و در واقع به اسلام علوی تعبیر می‌شود که امام (ره) برای ما تبیین کردند. همان‌طور که انقلاب بدون اندیشه امام نارساست درک ما از جامعه ایرانی امروز بدون اسلام نیز یک درک ناقص است. اسلام برای جامعه ما یک موتور متحرکه است اگر این متحرکه اسلام را از هویت ملی بگیریم بدین معنی است که اسلام را از هویت خودمان حذف کردیم. هویت انقلابی در واقع باید همان نگاه کامل اجتهادی و اجتماعی باشد که حضرت امام از آن به عنوان اسلام ناب تعبیر کرده‌اند.

مولفه‌های هویت انقلابی
 
رئیس پژوهشكده فرهنگ و مطالعات اجتماعي عنوان کرد: در بیان تفصیلی تبیین عناصر انقلابی هویتی جز با تبیین عناصر اسلام ناب میسر نیست. این هویت انقلابی در واقع بسترساز هویت الهی و توحیدی است که در نگاه اسلام به هویت به یک افق فراتر از افق جغرافیایی، زبانی، قومی و نژادی تعریف می‌شود که در آن تعریف جامعه توحیدی از این مراحل عبور می‌کند و این برتری هویت اسلامی ما را به تصویر می‌کشد.

وی افزود: در تبیین هویت انقلابی که پیوند خورده با هویت اسلامی است و قابل تفکیک از این هویت نیست مولفه‌هایی را باید در نظر گرفت. توحید ناب اسلامی، ولایت محوری، اجتهاد علمی و عملی (با لحاظ عنصر زمان و مکان)، عقلانیت انقلابی در برابر دو مفهوم عقلانیت فلسفی محض و نگاه انقلابی بدون منطق و تخریب‌گر، مردم‌گرایی و خدمت به مردم (باور به نقش و حضور مردم در حرکت روبه‌رشد جامعه) استقلال‌طلبی و عزت‌طلبی و مقاومت در برابر بیگانگان، آزاداندیشی، تفکر و تکیه به استقلال و منطق در پیشبرد نظریات، پیشرفت‌گرایی، استکبارستیزی و دفاع از مظلوم و جهاد در راه حق،‌ اندیشه انتظار مثبت در راه موعود و جهانی اندیشی (نگاه تقریبی به مذاهب اسلامی) این مولفه‌ها را تشکیل می‌دهند.

رئیس پژوهشكده فرهنگ و مطالعات اجتماعي در ادامه برخی دیگر از مولفه‌ها را عنوان کرد و گفت: دفاع از مستضعفین، عنصر تکلیف‌مداری نه به معنای نفی تدبیر و برنامه‌ریزی بلکه باعنوان عنصری که جامعه را در ایفای وظایف اساسی اجتماعی خود به معرفت وصل می‌کند نه منفعت. جهان‌اندیشی (صدور تفکر انقلاب اسلامی)، نواندیشی و اصلاح مستمر ساختارها و روش‌ها، روحیه ایثار و شهادت‌طلبی برخی دیگر از این مولفه‌ را شامل می‌شود.

بازشناسی هویت ملی
 
ذوعلم گفت: هویت ملی ما مولف و مرکب از سه نوع عنصر انقلابی، ایرانی و اسلامی تشکیل شده است و پشتوانه تکیه‌گاه مولفه انقلابی هویت همان اسلامیت آن است و حضرت امام (ره) با تبیین اندیشه انقلابی و اسلامی این هویت را با تعبیر جامعه‌ای در حرکت به سوی اسلام ناب روشن کرده‌اند. ما باید در حرکت به سوی هویت انقلابی سیره و سلوک حضرت امام (ره) و روشنگری‌ها و راهنمایی‌های مقام معظم رهبری را مدنظر قرار دهیم.
 
رئیس پژوهشكده فرهنگ و مطالعات اجتماعي بیان کرد: همچنین هرکدام از مولفه‌هایی که برای هویت انقلابی ذکر شد در راستای تقویت مولفه اسلامی است که همسویی و هم‌افزایی سه عنصر ایرانی، اسلامی و انقلابی را در پی دارد. محققان و پژوهشگران به این نکته توجه کنند هویت ملی ما زمانی پیشبرنده است که بتواند این سه مولفه را در درون خودش تالیف کند. در بحث تعیین الگوی مهندسی فرهنگی ایران تلاش برآن است تا هویت ملی ما بازشناسی و عناصر آن در منابع مکتوب تحلیل شود تا جامعه به یک خودآگاهی بیشتر دست یابد و به تعالی بیشتر برسد. 

سردرگمی در هویت انقلابی
 
سپس دکتر مظفر نامدار اظهار کرد: تاکید من در مخالفت با عنوان انتخاب شده‌ نشست با نام «هویت انقلابی» است. البته باید یادآوری کنم در جامعه ما تعریف‌های متفاوتی از هویت وجود دارد و امروز یک تعریف به این هویت اضافه شده است. اگرچه تعریف امروز هیچ معنای جدیدی بر مقوله هویت اضافه نکرد، بلکه پیچیدگی و سردرگمی آن را نیز بیشتر کرد.

وی ادامه داد: آن‌چه در بحث هویت انقلابی شما مایه ابهام است تبیین مفهوم هویت و مولفه‌های هویت‌دهنده است. به نظر من وقتی ما می‌خواهیم یک مفهومی را تبیین کنیم نخست باید به سراغ ویژگی‌های شناحته شده آن موضوع برویم. ویژگی‌هایی که مبنای تبیین یک مفهوم فلسفی و عمقی قرار می‌گیرد. برای هویت ویژگی‌هایی مانند فراگیری، استمرار، غیرقابل تفکیک و ثابت‌مندی عقلی (هم جامع و هم مانع) تعریف شده که وقتی بخواهیم  آن را گسترش و یا حذف کنیم به آن تعریف تکیه می‌کنیم. در ایران صد سال است که به هویت لایه‌هایی اضافه می‌شود که هیچ‎کدام مقبول و صحیح نیست مانند هویت روشنفکری، هویت انقلابی و... که در این هویت انقلابی موردنظر شما تنها به نظرم یک هویت تفکیکی را ایجاد کرده‌ایم. 

هویت ما ایرانی شیعه است

نامدار عنوان کرد: یکی از نقض‌های دیگر هویتی که شما از آن به نام هویت انقلابی نام می‌برید به دلیل کثرت معنایی از کلمه یا تعبیر انقلابی است. در حالی که تعریف انقلابی خود نیز مبهم است. برای نخستین بار کلمه انقلابی قبل از انقلاب از سوی گروه چپ مطرح شد و ما بعد از انقلاب یک مولفه اسلامی به آن اضافه کردیم البته مولفه‌ها می‌توانند وضعیت جدید پیدا کنند مانند مولفه انقلابی که دارای یک تعریف ویژه بود و امروز تعریف دیگری دارد.

وی گفت: در حقیقت دلیل عقلی برای بحث وجود ندارد یعنی یک ایرانی اسلامی با آن شاخصه‌هایی که ذکر کردیم هرکجا که وارد شود با هویت ایرانی شیعه شناخته می‌شود. در شرایطی که ما در این تعریف می‌‌خواهیم خودمان را در مولفه‌ای قرار بدهیم که با دولت‌های اسلامی جهان متفاوت باشیم که البته این هویت قابل درک است و با مولفه‌ای مانند ایرانی اسلامی انقلابی شناخته می‌شویم که این مولفه نکات مجهول بسیاری دارد و پدر تعاریف و صحبت‌های شما از آن چندان شکل روشنی وجود ندارد.