به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) انجمن فرهنگی ایران‌زمین (افراز) و کانون ایران‌شناسی چهارشنبه 21 آبان در سرای محله‌ یوسف‌آباد میزبان دوستداران تاریخ و فرهنگ ایران بود.

در مراسم رونمایی از کتاب «کوروش رهایی‌بخش» زاگرس زند (پژوهشگر، ایران‌شناس و دانشجوي مقطع دكتراي رشته تاريخ در دانشگاه تهران) و دکتر شروین وکیلی (جامعه‌شناس و تاریخ‌پژوه) درباره‌ «اهمیت کورش و جهان هخامنشی» و «کورش و ایران امروز» سخن گفتند.

وکیلی، نویسنده کتاب «کوروش رهایی بخش» گفت: من کشوری به غیر از ایران سراغ ندارم که شخصیتی خوش‌نام همچون کوروش را در تاریخ خود داشته باشد اما در زمان حاضر برداشت‌های متناقضی از او مطرح شده است. 

تاریخ جامعه ما مرهون دستاوردهای سیاسی کوروش است 

وی افزود: این تناقض به این دلیل است که تاریخ جامعه ما مرهون دستاوردهای سیاسی کوروش است. از کوروش تصویر یکسانی وجود دارد و در متون تاریخی یونانی، لاتین و اروپای دوران رنسانس و جدید با ویژگی‌های خوب اخلاقی و ارائه دهنده سیاست جدید در کشور شناخته می‌شود اما امروز در بعضی منابع فارسی و از سوی برخی نویسندگان ایرانی شاهد ناسزاگویی به کوروش و مشابه آن در فضای مجازی هستیم. 

وکیلی با طرح این سوال که چرا در حال حاضر شاهد دو فضای فکری متضاد درباره کوروش هستیم، گفت: در یک سو ستایش‌های افراطی و از طرف دیگر حملات افراطی درباره کوروش دیده می‌شود در حالی که در قرن چهارم هجری که ایرانیان تاریخ خود را بازنویسی می‌کردند، حمله و یا ستایش افراطی به کوروش دیده نمی‌شود. 

دو جریان فکری متضاد درباره کوروش هخامنشی در کشور وجود دارد 

این نویسنده به جریان ایرانی‌زدایی که از میانه قرن بیستم به بعد شکل گرفت اشاره کرد و گفت: این جریان در واکنش به نگاه متعصبانه آلمانی‌ها به نژاد آریایی بود که تا به امروز نیز ادامه پیدا کرده و ساخت فیلم‌هایی مانند «300» نمونه‌هایی از این جریان و برای تخریب دوران هخامنشی است. 

وکیلی افزود: ما در شرایط بازتعریف هویت خود هستیم و ایران از جمله کشو‌رهایی است که در بسیاری از موارد گسست‌های هویتی زیادی را به دلیل حملات اقوام خارجی تجربه کرده و بارها مجبور به بازتعریف هویت خود شده است. 

نویسنده کتاب «کوروش رهایی بخش» بیان کرد: اسکندر، چنگیز، کوروش، آتیلا و بسیاری دیگر از حاکمان در قرون اخیر قلمر‌و‌های جدیدی را فتح کردند اما همه آنها تا زمان مرگشان، شاهد تجزیه قلمرو‌های فتح شده بودند اما این مساله تنها برای کوروش رخ نداد و او در این زمینه نخستین امپراطور در جهان بود. 

گفتمان ما نسبت به کوروش بیمار‌گونه است 

وی با بیان این‌که گفتمان ما نسبت به کوروش بیمار‌گونه است، افزود: تمام دنیا به خوبی از کوروش یاد می‌کنند اما در کشور ما به او ناسزا گفته می‌شود. او در بسیاری از کشورهای جهان، نماد و سمبل است و تردیدی بر خوشنامی او وجود ندارد. 

وکیلی با تاکید بر این‌که باید دانش درباره کوروش را نهادینه کرد، گفت: ما عناصر و شخصیت‌هایی در تاریخ داریم که باید به آنها افتخار کنیم. باید علمی، عقلانی و مستدل درباره کوروش بخوانیم و بیاموزانیم و با صراحت به گذشته‌ و نیاکانمان بنگریم. 

تنها سنگ نوشته‌ای که کوروش خود را شاه ایران می‌خواند 

زاگرس زند، ایرانشناس از دیگر سخنرانان این نشست با بیان این‌که شناخت از شخصیت کوروش و تصویر دادن از او به صورت انسانی برجسته باید بر اساس مستندات تاریخی صورت گیرد، گفت: اسنادی که از کوروش به دست آمده همه «پیرامونی» هستند و این در سنگ نوشته‌ها و متن‌هایی که از تورات و روایات دیگر به دست ما رسیده، قابل مشاهده است. 

وی ادامه داد: اطلاعات کاملی از کوروش در دست نیست و تنها سنگ نوشته‌ای که در آن کوروش خود را شاه ایران می‌خواند وجود دارد. بسیاری از اطلاعات رسیده از کوروش از کتاب مورخان یونانی به ویژه «گزنفون» به دست آمده است و این پرسش پیش می‌آید که چرا 
درباره شخصیت بزرگی همچون کوروش سکوت می‌شود؟ 

زند با بیان این‌که با شناخت ادیان و سنگ نوشته‌های کهن می‌توان کوروش را در کنار عناصر ایرانی شناخت، افزود: گوشه‌ای از ستایش‌هایی که از کوروش صورت گرفته در ستایش از فرهنگ ایران بوده که در یک شخص نمادین شده است. 

این ایرانشناس به ویژگی‌های برجسته کوروش اشاره کرد و گفت: باور به نظم و انضباط در کارها و دادگستری و عدالت در تمام امور از جمله خصلت‌های کوروش بوده‌اند.

دشمنی، افراط و تفریط سه مولفه در کوروش‌شناسی است 

وی دشمنی، افراط و تفریط را سه مولفه در کوروش‌شناسی دانست و افزود: خصومت با کوروش در قالب دشمنی با ایران پیش از اسلام، وجود اندیشه شاهنشاهی، رواج ازدواج با خویشاوندان و یکتاپرست نبودن کوروش در این مولفه‌ها بیان می‌شود. از سوی دیگر دیدگاه افراطی دینی چه به صورت اسلامی و زرتشتی درباره کوروش وجود دارد که مشکلات زیادی را ایجاد کرده است. 

این دانش آموخته تاریخ بیان کرد: افراط بدون استناد درباره کوروش به معنی ارائه تحلیل‌های عجیب درباره او و اسطوره‌سازی در روزگار امروز است که با واکنش خوبی مواجه نشده است؛ منسوب کردن انواع جملات ادبی به کوروش و پرتاب کردن اندیشه‌های امروزی به جهان باستان مانند این‌که او ماتریالیست بوده، نمونه‌ای از همین مورد است. 

زند اظهار کرد: تفریط‌های زیادی نیز درباره کوروش شکل گرفته و عده‌ای از پژوهشگران و هخامنش‌شناس‌های ما برای دوری از اتهام احساساتی و متعصب بودن، درباره همه چیز با شک و تردید صحبت می‌کنند تا زیر سوال نروند. این متخصصان از سوی دیگر بام افتاده‌ و در دام تفریط گرفتار شدند و کمکی به تحقیقات ما نمی‌کنند. 

در این همایش، بخش‌هایی از فیلم مستند «من، کورش، شاه جهان» ساخته‌ هرمز امامی به نمایش درآمد و کتاب «کورش رهایی‌بخش» نوشته‌ شروین وکیلی رونمایی شد. 

کتاب «کوروش رهایی‌بخش» از مجموعه «تاریخ زمان» 

كتاب «كوروش رهايي‌بخش» بازچاپ كتاب «تاريخ كوروش هخامنشي» است كه براي نخستین‌بار در سال 1389 منتشر شد و پس از استقبال مخاطبان از آن براي دومين بار با حجم بيشتري از مطالب و اطلاعات به چاپ رسيده است. 

به گفته شروين وكيلي، در نگارش این كتاب از منابع جديد و به روز بهره گرفته شده و حجم مطالبی به مراتب بيشتر از كتاب «تاريخ كوروش هخامنشي» است. این کتاب در مجموعه‌اي تحت عنوان «تاريخ زمان» جای گرفته است. 

نخستین جلد اين مجموعه «كوروش رهايي‌بخش» نام دارد که پیشتر با نام «تاریخ کوروش هخامنشی» منتشر شده است. «داريوش دادگر» دومين جلد و «اسطوره معجزه يونان» سومين جلد از اين مجموعه را تشكيل مي‌دهند.