خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- در ادامه سلسله گفت‌وگوهایی درباره اهمیت تالیف زندگینامه مشاهیر سراغ دکتر محمدرضا بارانی، استادیار گروه تاریخ میانه دانشگاه الزهرا رفتیم و با وی درباره کم‌اعتنایی جوانان و دانشجویان به مطالعه کتاب‌های مربوط به مفاخر دوره اسلام به گفتوگو پرداختیم.
نکته کلیدی در ترغیب جوانان به مطالعه احوال مشاهیر
بارانی با اشاره به سبک جدید در تالیف زندگینامه مشاهیر گفت: زمانی که سراغ چهره‌های مطرح هر دوره از تاریخ می‌رویم تا به توصیف آنها بپردازیم، در این توصیف هدف ترغیب جوانان به مطالعه و احوال مشاهیر پرافتخار گذشته است. نخست باید یک بررسی مقدماتی را انجام داد و پس از آن شروع به تالیف زندگینامه برخی افراد ممتاز در هر دوره کرد؛ زندگینامه‌هایی که حرف و سبک جدیدی داشته باشد و نکات ویژه‌ای از زندگی مشاهیر هر دوره در آن گنجانده شود و همچنین در سایر زندگینامه‌هایی که پیش از این تدوین شده موجود نباشد.
وی افزود: اگر زندگینامه‌ای که ما با نوشتن آن قصد تشویق جوانان را داریم نکات ویژه‌ای در آن مورد توجه قرار نگیرد، به یک کار تکراری تبدیل خواهد شد که در جرگه سایر کارهای تقلیدی و تکرای قرار می‌گیرد و مسلما جوان‌ها سراغ ورق زدن آن کتاب تکراری نخواهند رفت. کتاب‌های تکراری در بازار نشر به فراوانی مشاهده می‌شوند و خوانندگان جز در موارد معدودی از آنها استقبال نمی‌کنند.
استاد تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه الزهراء اظهار کرد: مولفان باید با در نظر گرفتن نیازها شروع به تحقیق و تالیف زندگینامه مفاخر کشور بکنند، تعیین نیازسنجی در این امر بسیار مهم است و یکی از مولفه‌های بسیار تاثیرگذار در جذب جوانان به مطالعه سرگذشت مشاهیر است.
تاثیرپذیری از زندگینامه‌های مشاهیر ایران باستان
بارانی بیان کرد: برای مثال یکی از نکاتی که در نیازسنجی زندگینامه مفاخر می‌تواند بسیار مفید باشد، شناسایی و بررسی زندگینامه‌هایی است که به افراد شاخص دوره باستان می‌پردازند؛ زیرا جوان‌ها بسیار تمایل دارند که درباره چهره‌های مطرح این دوره تحقیق و مطالعه کنند. استفاده از سبک این سرگذشت نامه‌ها در نوشتن زندگینامه افراد مشهور دوره اسلام نیز می‌تواند کارگشا باشد.
وی ادامه داد: البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که برای نوشتن زندگینامه افراد صاحب نام در برخی دوره‌ها مولف از منابع کمی برخوردار است و دسترسی به برخی منابع نیز دشوار است. بعضی کتاب‌ها نیز به دست نویسندگان خارجی نوشته شده که پژوهشگر در مراجعه به مطالب آن نیاز به دقت و بررسی بیشتری دارد.
این مدرس تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه الزهراء بیان کرد: اکنون باید سراغ چهره‌هایی رفت که در تاریخ اسلام مثمرثمر بوده‌اند و پرداختن به آن چهره با مدنظر داشتن نکاتی در تالیف زندگینامه می‌تواند به ترغیب جوانان کمک کند. درباره برانگیختن ذوق جوانان در مطالعه و پژوهش در احوال مفاخر یک کشور هم نیاز امروز است و هم نیاز آینده.
تالیف کتاب‌های روشمند و نوآورانه شرط پیوند جامعه و مشاهیر
بارانی در پاسخ به این پرسش که در دوره اسلام(تاریخ میانه) درباره چه شخصیت‌هایی تحقیق و تالیف موثری انجام نشده است؟ گفت: پاسخ دادن به این پرسش کمی دشوار است، اما به افرادی مثلا، در دوره آل‌بویه در دایره‌المعارف‌ها، مقاله‌ها و برخی کتاب‌ها پرداخته شده و همچنین برای برخی چهره‌ها همایش‌هایی نیز برگزار شده است، مثلا برای شیخ مفید و شیخ طوسی.
وی عنوان کرد: اما به نظر بنده نکته مهم این است که چه‌قدر به نکاتی که مورد نیاز است در این همایش‌ها توجه شده است؟ یعنی در سرگذشت نامه‌ای که گاهی در این همایش‌ها تالیف و به افراد شرکت‌کننده همایش داده می‌شود آیا به نکته تازه‌ای پرداخته شده و همچنین تحولی در شیوه نگارش آنها رخ داده است؟
بارانی با اشاره به تحول در تالیف سرگذشت‌نامه مفاخر اظهار کرد: نکته اصلی در تالیف زندگینامه مشاهیر ایجاد تحول است؛ اگر تحولی در تالیف آن صورت بگیرد می‌توان گفت نخستین گام‌ها برای ایجاد انگیزه در تشویق جوانان در مطالعه این زندگینامه‌ها برداشته شده است؛ تحول در سبک نوشتن زندگینامه‌ها نکته‌ای است که ما را از ورطه تالیف‌های تکراری و کلیشه‌ای نجات خواهد داد. من بر این نکته تاکید می‌کنم که برای پیوند جامعه با مشاهیر نیاز مبرم به تالیف کتاب‌های روشمند و نوآورانه در بررسی زندگینامه آنها داریم.
* در این باره بخوانید:
1- گفتوگو با اصغر محمودآبادی: ایرانیان انگیزه‌ای به مطالعه تاریخ و بازخوانی آن ندارند/ انوشیروان در کتاب‌های درسی کمرنگ است
2- گفتوگو با محمدتقی ایمان‌پور: نگارش کتاب‌های تاریخی باید از قید و بندهای سیاسی رها شود/ زندگی مبارزان انقلاب مشروطه را به درستی منعکس نکرده‌ایم
3- گفتوگو با داریوش احمدی: کمرنگ بودن مشاهیر تاریخی در کتاب‌های درسی تاثیری جز بی‌هویتی ندارد
4- گفتوگو با مهدی محقق: تنوع مشاهیر ایرانی را با سعید نفیسی در کتاب‌های درسی رعایت می‌کردیم
5- گفتوگو با علی ططری: دانشجویان علاقه‌ای به یادگیری تاریخ ندارند/ پرداختن مقطعی به مشاهیر چاره‌ساز نیست
6- گفتوگو با حسن زندیه: معرفی جذاب مشاهیر تاریخی بهتر از صد کتاب درسی موثر است.
7- گفتوگو با هیبت‌الله مالکی: مشاهیر تاریخی را درگیر حب و بغض‌‌ها نکنید/ تنها دلواری نبود که در قیام تنگستان رشادت نشان داد
8- گفتوگو با حسن باستانی‌راد: برای شناخت مشاهیر نمی‌توان تنها به اینترنت اکتفا کرد/ مشاهیر ایرانی بیانگر غرور ملی هستند
9- گفتوگو با رضا شعباني: شناسايي مشاهير ايراني، جايگاه کشورمان را در تمدن بشري تعيين مي‌كند
10- برای نسل جوان از مشاهیر تاریخی الگوهای دست نیافتنی نسازیم/ یادداشت زهیر صیامیان
11- گفتوگو با ناصر تکمیل‌همایون: برخی فرهیختگان در زادگاهشان هم ناشناخته مانده‌اند/ برانگیختن هویت ملی ایران با شناساندن مشاهیر
12- گفتوگو با سید سعید میرمحمدصادق: کمرنگ شدن معرفی مفاخر فرهنگی در کتاب‌های درسی به بی‌هویتی می‌انجامد/ لزوم درج سرگذشت مشاهیر تاریخی در دانشنامه‌های تخصصی
13- گفتوگو با علی‌محمد طرفداری: بی‌توجهی به مشاهیر به تضعیف وحدت ملی می‌انجامد/ ضرورت نگاه فراملی به مشاهیر
14- گفتوگو با اسماعیل حسن‌زاده: مشاهیر، تک‌ستاره‌های به یکباره ظهور کرده نیستند/ انتشار نشریه علمی و پژوهشی نخبگان در ابهام
15- گفتوگو با رضا دهقانی: تاریخ را باید براساس مشاهیر فرهنگی تقسیم‌بندی کرد، نه سیاسی
16- گفتوگو با عطا‌ءالله حسنی: مشاهیر تاریخی مسیر درست را به جوانان نشان دهند/ اگر تاریخ نخوانید نمی‌توانید با بحران‌ها روبه‌رو شوید
17- گفتوگو با محمدحسن رجبی‌دوانی: تبارشناسی هر جامعه در گرو معرفی مشاهیر است/ پرهیز از حواشی در تالیف زندگینامه‌ها
18- گفتوگو با محمد ربانی: مشاهير تاریخی می‌توانند تضادهای قومی را كمرنگ كنند/ مغفول ماندن ملی‌گرایی ستارخان در نهضت مشروطه
19- گفتوگو با گودرز رشتیانی: مشاهیر تاریخی از ارکان هویت ملی هستند/ توازنی در معرفی مشاهیر تاریخی در کتاب‌های درسی دیده نمی‌شود
20- گفتوگو با مظفر شاهدی: بی‌اعتنایی به مشاهیر، بی‌حافظگی تاریخی را در پی دارد/ اهمیت نامگذاری خیابان‌ها به نام مشاهیر
21- گفتوگو با ساسان طهماسبی: تالیف کتاب مانع از فراموشی مشاهیر می‌شود/ تصور اروپایی‌ها از ابن سینای عرب!
شنبه ۹ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۰:۰۱
نظر شما